Page 57 - ความรู้ทางสังคมศาสตร์และเทคโนโลยี สำหรับนักนิเทศศาสตร์

ความรู้ด้านการเมืองการปกครอง 4-47
นอกจากจะจดั การปกครองสว่ นภมู ิภาคเปน็ หวั เมืองตา่ งๆ แล้ว ยังมกี ารจัดระเบียบการปกครอง
ท้องที่ในหัวเมืองชั้นในอกี โดยแบง่ ออกเปน็ แขวง และแขวงแบ่งออกเปน็ ตำ� บล แตล่ ะตำ� บลแบ่งออกเป็น
หมบู่ ้าน โดยมผี ปู้ กครองตามระดบั คอื หมนื่ แขวง กำ� นันซ่ึงมกั ได้รบั บรรดาศกั ดเิ์ ป็นพัน และผ้ใู หญ่บา้ น
ประชาชนในสมยั อยุธยาตอนต้นมฐี านะเป็นไพร่ ทำ� หน้าที่ท้ังทางราชการและหนา้ ทท่ี างพลเรือน
พรอ้ มกนั ไปเพราะว่าการปกครองในสมยั นนั้ ยงั ไม่มที ฤษฎกี ารแบ่งงาน ประชาชนเปน็ ไพร่ไดร้ บั ทีด่ นิ ตาม
ท่ีตนและครอบครัวจะท�ำการเพาะปลูกได้ เม่ือมีผลผลิตเกิดข้ึนพวกไพร่จะต้องมอบส่วนหน่ึงให้กับขุนวัง
หรือผู้ซ่ึงได้รับมอบหมายให้ดูแลท่ีดินน้ัน ไพร่จะต้องสละเวลาส่วนหน่ึงไปรับใช้ ผู้ที่ยอมให้ตนอยู่ในที่ดิน
ของเขา ขุนนางจะเป็นผู้ควบคุมไพร่โดยตรง และมีหน้าที่ระดมก�ำลังยามศึกสงคราม หรือเกณฑ์แรงงาน
ไปชว่ ยทำ� งานสาธารณประโยชน์ ซง่ึ เทา่ กบั วา่ ประชาชนหรอื ไพรท่ กุ คนจะตอ้ งรบั ใชพ้ ระมหากษตั รยิ ม์ ฐี านะ
เป็นทหารทุกคน
2.2 สมัยอยุธยาตอนกลางและตอนปลาย (พ.ศ. 1991-2310) ในช่วง 100 ปีแรกของสมัยอยธุ ยา
การบริหารมิได้แยกกันระหว่างฝ่ายพลเรือนและฝ่ายทหาร เมื่อสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงขึ้นครอง
ราชย์ในระหว่าง พ.ศ. 1991-2031 พระองค์ทรงปฏิรูปการปกครองเสียใหม่ ให้มีสมุหนายกเป็นหัวหน้า
ราชการ ฝา่ ยพลเรอื น โดยมเี สนาบดจี ตสุ ดมภเ์ ปน็ ผชู้ ว่ ย รบั ผดิ ชอบบรหิ ารกจิ การเกย่ี วกบั เมอื ง วงั คลงั นา
และให้มีสมุหกลาโหมเป็นหัวหน้าราชการฝ่ายทหาร ท�ำหน้าท่ีด้านทหารและการป้องกันประเทศ ไพร่ได้
รบั สทิ ธิที่จะเลือกสังกดั ฝา่ ยพลเรอื นหรือฝา่ ยทหาร แตใ่ นยามสงครามไพรท่ งั้ สองฝา่ ยตอ้ งออกรบด้วยกนั
ในสมยั สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถไดม้ กี ารตรากฎหมายวา่ ดว้ ยศกั ดนิ าขน้ึ และใชม้ าจนถงึ ยคุ กรงุ
รตั นโกสนิ ทรต์ อนตน้ ศกั ดนิ า คอื วธิ ใี หเ้ กยี รตยิ ศบคุ คลตงั้ แตข่ นุ นางขา้ ราชการลงไปถงึ ไพรแ่ ละทาส โดย
ก�ำหนดจ�ำนวนท่ีนามากน้อยตามศักดิ์หรือเกียรติยศของบุคคล เช่น ขุนนางช้ันเอก คือ ชั้นเจ้าพระยามี
ศกั ดนิ า 10,000 ไร่ คนธรรมดาสามญั มศี กั ดนิ า 25 ไร่ ทาสมศี กั ดนิ า 5 ไร่ เปน็ ตน้ การกำ� หนดระบบศกั ดนิ า
ข้ึนมาก็เพื่อประโยชน์ในการก�ำหนดสิทธิและหน้าท่ีของประชาชน นอกจากนี้ระบบศักดินายังเก่ียวพันกับ
การช�ำระโทษและปรับไหมในกรณีกระท�ำผิดอีกด้วย คนที่ถือศักดินาสูงเมื่อท�ำผิดจะถูกลงโทษหนักกว่า
ผู้มศี กั ดนิ าต�่ำ การปรบั ในศาลหลวงคา่ ปรบั นนั้ ก็เอาศกั ดินาเป็นบรรทดั ฐาน
ในด้านความสมั พันธก์ ับตา่ งประเทศ ในสมัยอยุธยานอกจากค้าขายกบั ชาตติ ่างๆ ใน เอเชยี แล้ว
ก็ไดค้ ้าขายกบั ชาวตะวันตกดว้ ย ชาตแิ รกทีเ่ ข้ามาคือ โปรตุเกส โดยทูตชื่อ ดอู าร์ต เฟอร์นันเดช ในสมัย
พระรามาธบิ ดที ่ี 2 พ.ศ. 2061 ได้มีการเซน็ สัญญาอนญุ าตใหช้ าวโปรตุเกสทำ� มาคา้ ขายในดินแดนไทยได้
ตอ่ จากนน้ั กม็ ชี นชาตอิ น่ื ๆ เชน่ สเปน องั กฤษ ฮอลนั ดา ฝรงั่ เศส ทยอยกนั เขา้ มามสี มั พนั ธท์ างการคา้ กบั ไทย
โดยปกติพระมหากษตั รยิ ข์ องไทยมักใหก้ ารตอ้ นรับชนตา่ งชาติเปน็ อย่างดี บางครงั้ กม็ ีกองกำ� ลงั
ตา่ งชาตปิ ระจำ� การเปน็ อาสาประจำ� อาณาจกั ร โดยเฉพาะในสมยั พระนารายณม์ หาราช (พ.ศ. 2199 - 2231)
มีชาวต่างประเทศเข้ามารับราชการในต�ำแหน่งส�ำคัญๆ หลายคน มีการแลกเปลี่ยนทูตกับฝรั่งเศสหลาย
ครง้ั หลงั จากสมยั พระนารายณ์ อทิ ธพิ ลของชาวตะวนั ตกในราชสำ� นกั จงึ ลดลง เพราะพระมหากษตั รยิ ข์ อง
อยธุ ยาตอนปลายไมน่ ิยมชาวตะวนั ตก และระแวงวา่ จะเขา้ มาหาทางครอบครองเอาชาติไทยเปน็ เมอื งขึ้น