Page 60 - ความรู้ทางสังคมศาสตร์และเทคโนโลยี สำหรับนักนิเทศศาสตร์
P. 60
4-50 ความรู้ทางสังคมศาสตรแ์ ละเทคโนโลยีส�ำ หรบั นกั นิเทศศาสตร์
1. การปฏิรูปการปกครองในสมัยรัชกาลท่ี 5
เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้นครองราชย์ใน พ.ศ. 2411 มีเจ้าพระยาศรี
สุริยวงศ์เป็นผู้ส�ำเร็จราชการแทนพระองค์ อ�ำนาจการปกครองส่วนใหญ่อยู่ในมือของขุนนางสกุลบุนนาค
พระองค์จึงทรงพยายามที่จะรวมอ�ำนาจมาท่ีสถาบันพระมหากษัตริย์ การแต่งตั้งวังหน้าในรัชสมัยของ
พระองคย์ งั แสดงใหเ้ หน็ วา่ อ�ำนาจอยใู่ นมอื ของขนุ นางสกลุ บนุ นาค เพราะเจา้ พระยาศรสี รุ ยิ วงศเ์ รยี กประชมุ
พระราชวงศแ์ ละเสนาบดี เพอ่ื แตง่ ตง้ั กรมหมน่ื บวรวชิ ยั ชาญ พระราชโอรสของพระบาทสมเดจ็ พระปน่ิ เกลา้
เจา้ อย่หู วั ให้ดำ� รงต�ำแหนง่ วงั หนา้ โดยไมค่ อยรับสนองพระบรมราชโองการตามราชประเพณี
รชั กาลท่ี 5 ทรงตระหนกั และทรงพยายามดงึ อำ� นาจรวมศนู ยเ์ ขา้ สสู่ ถาบนั พระมหากษตั รยิ ์ เหตกุ ารณ์
วกิ ฤตการณ์วงั หน้าใน พ.ศ. 2417 ได้เกิดการววิ าทขึน้ ระหว่างฝา่ ยวังหลวงกบั ฝ่ายวงั หนา้ มคี วามรุนแรง
ถงึ ขนาดวงั หนา้ ตอ้ งเสดจ็ ลภ้ี ยั ทางการเมอื งไปอยใู่ นสถานกงสลุ องั กฤษ เหตกุ ารณค์ ลคี่ ลายเมอ่ื วงั หนา้ ทรง
ยอมลดพระราชอ�ำนาจลง และเสด็จไปประทับ ณ พระราชวังบวรสถานมงคล จนเสด็จทิวงคตใน พ.ศ.
2428 หลังจากเสด็จข้ึนครองราชย์ได้ 2 ปี รัชกาลท่ี 5 ทรงวางฐานทางอ�ำนาจด้วยการตั้งกรมทหาร
มหาดเล็กขึน้ เพ่ือสร้างฐานพระราชอ�ำนาจของกษัตริย์ ในตน้ ปี พ.ศ. 2416 ได้ทรงออกพระราชบัญญตั หิ อ
รัษฎากรพพิ ฒั น์ รวมการเกบ็ ภาษีเข้าสศู่ นู ยก์ ลาง และเมื่อพระราชพธิ ีบรมราชาภิเษกเสร็จส้ินรัชกาลที่ 5
ได้เร่ิมปฏิรูปการปกครองเพ่ือรวมอ�ำนาจเข้าสู่สถาบันพระมหากษัตริย์ด้วยการตราพระราชบัญญัติข้ึน 4
ฉบบั แตก่ ก็ อ่ ใหเ้ กดิ ความขดั แยง้ ระหวา่ งฝา่ ยวงั หลวงกบั วงั หนา้ ทำ� ใหท้ รงตอ้ งชะลอการปฏริ ปู ในดา้ นตา่ งๆ
จนกระทงั่ กรมพระราชวงั บวรวชิ ยั ชาญทวิ งคตใน พ.ศ. 2428 จงึ ทรงดงึ อำ� นาจเขา้ สสู่ ถาบนั พระมหากษตั รยิ ไ์ ด้
ต่อมากลุ่มกา้ วหนา้ ร.ศ. 103 ไดน้ ำ� ความกราบบังคมทลู ตอ่ ถวายความเหน็ ประเด็นส�ำคญั คอื ได้
เสนอให้ปรับปรุงการปกครองของประเทศให้เป็นแบบพระมหากษัตริย์อยู่ภายใต้รัฐธรรมนูญ ซ่ึงรัชกาลที่
5 ทรงเหน็ วา่ เมอื งไทยขณะนน้ั ขดั สนคนมคี วามรแู้ ละยงั ไมพ่ รอ้ มทจ่ี ะปกครองภายใตร้ ฐั ธรรมนญู สงิ่ สำ� คญั
ส�ำหรับประเทศไทยไม่ใช่การเปลี่ยนแปลงการปกครอง แต่เป็นการปฏิรูปการบริหารราชการเพื่อให้
ข้าราชการทำ� งานมปี ระสิทธภิ าพมากขน้ึ ระหวา่ ง พ.ศ. 2418-2432 รัชกาลที่ 5 ทรงตัง้ พระอนชุ าหลาย
พระองค์ขึ้นทรงกรมเพ่ือช่วยราชการและลดบทบาทของขนุ นางเกา่ ลง
ในขณะเดียวกันได้เร่ิมขยายอ�ำนาจการปกครองไปยังหัวเมืองตามส่วนภมู ภิ าค เพอ่ื รวมอำ� นาจสู่
รัฐบาลกลางให้กระชบั ขน้ึ พยายามใหร้ ฐั บาลใกลช้ ดิ กบั หวั เมอื งย่งิ ขน้ึ การปฏริ ปู การปกครองหัวเมืองเป็น
นโยบายสำ� คญั ของพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั เพราะรฐั บาลกลางทกี่ รงุ เทพฯ เรมิ่ เหน็ ความ
จำ� เป็นทจ่ี ะตอ้ งรักษาเสถยี รภาพทางชายแดนใหพ้ ้นจากภัยคุกคามของมหาอำ� นาจ
การปฏิรูปการปกครองคร้ังส�ำคัญในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เริ่มต้น
ประมาณ พ.ศ. 2430 ทรงตั้งกรมขึน้ ใหม่ 6 กรม เมอื่ รวมกบั ทีม่ ีอยูเ่ ดมิ แล้ว 6 กรม เปน็ 12 กรม ดงั น้ี
กรมมหาดไทย ปกครองฝ่ายเหนือและเมอื งลาว
กรมพระกลาโหม ปกครองฝ่ายใต้ ตะวนั ออก ตะวนั ตก และมลายู
กรมทา่ ดูแลการต่างประเทศ
กรมวงั ดูแลในพระราชวงั และกรมซึ่งรบั ราชการในพระองค์
กรมเมอื ง วา่ การต�ำรวจ การบัญชพี ล (สุรัสวดี) และนกั โทษ
