Page 18 - ความรู้ทางสังคมศาสตร์และเทคโนโลยี สำหรับนักนิเทศศาสตร์
P. 18
13-8 ความรทู้ างสังคมศาสตร์และเทคโนโลยีสำ� หรบั นักนเิ ทศศาสตร์
4) แบบโครงสร้าง (structural) เป็นการให้คำ� นิยามวัฒนธรรมท่ีพฒั นาความหมายตอ่ ยอดฐาน
ความคิดมาจากกลุ่มสัญลักษณ์และได้เพ่ิมเติมภารกิจที่กลุ่มสัญลักษณ์ยังไม่ได้ท�ำ คือยังไม่ได้ศึกษาว่า
สัญลักษณ์น้ันเกิดในโครงสร้างแบบใด แนวความคิดพ้ืนฐานของกลุ่มโครงสร้างคือ ปรากฏการณ์ทาง
วัฒนธรรมไม่ได้เกิดขึ้นมาลอยๆ ในสูญญากาศ หากแต่มาจากการท�ำงานของสถาบันต่างๆ เช่น
กระบวนการผลติ การแพรก่ ระจายละครโทรทศั นร์ ปู แบบเนอื้ หาจะถกู ก�ำหนดโดยพฒั นาการดา้ นโครงสรา้ ง
ของส่ือมวลชนเหล่านี้ นิยามในแบบโครงสร้างนี้เป็นรูปแบบที่ส�ำนักวัฒนธรรมศึกษาเลือกใช้มาอธิบาย
คำ� วา่ วัฒนธรรมมากที่สุด
ส�ำหรับประเทศไทย ค�ำวา่ “วัฒนธรรม” เม่อื แรกใช้ในปี พ.ศ. 2483 มคี วามหมายว่า “ลกั ษณะ
ทแี่ สดงถงึ ความเจรญิ งอกงาม ความเปน็ ระเบยี บเรยี บรอ้ ย ความกลมเกลยี วกา้ วหนา้ ของชาตแิ ละศลี ธรรม
อันดีของประชาชน” ต่อมา ใน พ.ศ. 2553 ตามมาตรา 4 ในพระราชบัญญัติวัฒนธรรมแห่งชาติ ได้ให้
ความหมายวา่ “วฒั นธรรม คือ วถิ กี ารดําเนนิ ชวี ิต ความคดิ ความเชื่อ ค่านยิ ม จารตี ประเพณี พิธกี รรม
และภูมิปัญญา ซึ่งกลุ่มชนและสังคมได้ร่วมสร้างสรรค์ สั่งสม ปลูกฝัง สืบทอด เรียนรู้ ปรับปรุง และ
เปลี่ยนแปลง เพ่อื ใหเ้ กิดความเจรญิ งอกงาม ท้ังดา้ นจิตใจและวตั ถุ อยา่ งสนั ตสิ ขุ และยั่งยืน”
พระยาอนมุ านราชธน ผไู้ ดร้ บั การประกาศเกยี รตคิ ณุ จากองคก์ ารศกึ ษาวทิ ยาศาสตรแ์ ละวฒั นธรรม
แหง่ สหประชาชาติ (UNESCO) เปน็ ผมู้ ผี ลงานดเี ดน่ ทางวฒั นธรรมระดบั โลก ไดใ้ หค้ วามหมายวฒั นธรรม
ไวด้ งั น้ี (เสถียรโกเศศ, 2515: 103-104)
วัฒนธรรม คือ ส่ิงท่มี นุษย์เปลย่ี นแปลงปรับปรงุ หรอื ผลติ สร้างข้ึน เพือ่ ความเจรญิ ของส่วนรวม
วฒั นธรรม คอื วถิ แี หง่ ชีวิตมนุษยใ์ นส่วนรวมทีถ่ า่ ยทอดให้กนั เอาอย่างกนั ได้
วัฒนธรรม คอื ผลิตผลของสว่ นรวมท่ีมนษุ ยไ์ ดเ้ รยี นรูจ้ ากคนก่อนสบื เป็นประเพณี
วฒั นธรรม คอื ความคดิ เหน็ ความรสู้ ึก ความประพฤตแิ ละกิรยิ าอาการหรอื การกระทำ� ใดๆ ของ
มนษุ ยใ์ นสว่ นรวม และปรากฏเปน็ ภาษา ศลิ ปะ ความเชอื่ ระเบียบประเพณี เป็นตน้
วฒั นธรรม คือ มรดกแหง่ สังคม ซงึ่ สงั คมรบั และรกั ษาไว้ให้เจริญ
อมรา พงศาพิชญ์ (อ้างถึงใน แผนแม่บทวัฒนธรรมแห่งชาติ, 2550-2559: 3) ได้ให้นิยามว่า
วัฒนธรรมเป็นวถิ ีชีวิตของมนุษยจ์ ากความสมั พันธก์ บั มนุษย์ ธรรมชาติ และสังคม เปน็ ระบบความคิด วิธี
การ โครงสร้างสงั คม สถาบันและแบบแผนทุกอยา่ งทีม่ นุษยส์ ร้างขน้ึ
จากความหมายของคำ� วา่ วฒั นธรรมทไี่ ดก้ ลา่ วมาขา้ งตน้ จะพบวา่ คำ� ๆ นน้ี อกจากจะมคี วามหลาก-
หลายแล้วยังมีการเปลี่ยนแปลงในด้านความหมายของค�ำเกิดขึ้นด้วย ในระยะแรกของศตวรรษที่ 19
นกั วชิ าการตะวนั ตกไดร้ บั อทิ ธพิ ลของของทฤษฎที างวฒั นธรรมตามแนวทางอารโ์ นลด์ (Matthew Arnold
อา้ งถงึ ใน สมสุข หนิ วิมาน, 2557: 6-11) นกั ทฤษฎชี าวองั กฤษซึ่งมแี นวคดิ ทีเ่ ชอื่ ว่าวัฒนธรรม เปน็ สง่ิ ที่ดี
ทสี่ ดุ ทมี่ นษุ ยเ์ คยคดิ หรอื กระทำ� มา นกั วชิ าการในระยะแรกจงึ ไดใ้ หค้ ำ� นยิ ามของวฒั นธรรมโดยใหค้ วามสนใจ
ที่ “ศิลปะของชนช้นั สูง” หรือ “ศลิ ปวฒั นธรรม” ได้แก่ ดนตรคี ลาสลิก วรรณกรรมช้ันสงู ภาพจิตรกรรม
เป็นต้น ต่อมาในกลางศตวรรษที่ 19 มุมมองต่อวัฒนธรรมเร่ิมมีการเปลี่ยนแปลงไปโดยครอบคลุมไปถึง
ส่ิงที่ด�ำรงอยู่ในชีวิตประจ�ำวัน นักวัฒนธรรมศึกษาจึงได้ให้ค�ำนิยามใหม่วัฒนธรรมข้ึนใหม่ ว่าวัฒนธรรม
ไม่ได้หมายเฉพาะสิ่งสงู ส่ง หากรวมไปถึงสง่ิ ท่เี ป็นปกตธิ รรมดาหรอื เปน็ “ชีวิตวัฒนธรรม”
