Page 54 - ประวัติศาสตร์ไทย
P. 54
4-44 ประวัติศาสตร์ไทย
แม้ว่าจะมีการตรากฎหมายออกมาหลายฉบบั แตก่ ารหลกี เลีย่ งหรือการละเมิดกฎหมายก็ยงั คงมี
อยู่ มากหรอื นอ้ ยขนึ้ อยกู่ บั พระปรชี าสามารถขององคพ์ ระมหากษตั รยิ ์ หรอื อกี นยั หนง่ึ กค็ อื รฐั วา่ จะควบคมุ
พวกมูลนายไดม้ ากนอ้ ยเพียงใด
ในสมัยอยุธยาตอนปลาย ระบบการควบคุมก�ำลังคนของอาณาจักรได้เส่ือมประสิทธิภาพลงมาก
อันเน่ืองมาจากปัญหาการแย่งชิงอ�ำนาจทางเมืองในหมู่ชนชั้นปกครองท่ีเกิดขึ้นอยู่บ่อยคร้ัง ท�ำให้พวก
มลู นายพากนั เบียดบังไพร่หลวงมาเปน็ ไพรส่ มด้วยวธิ ีการตา่ งๆ เพื่อสร้างฐานอำ� นาจท้ังด้านการเมอื งและ
ด้านเศรษฐกิจไว้ส�ำหรับการต่อสู้ทางการเมือง นอกจากนั้น การแย่งชิงอ�ำนาจทางการเมืองในหมู่ชนชั้น
ปกครองยังท�ำให้เกิดการสูญเสียก�ำลังไพร่พลที่อยู่ในวัยฉกรรจ์ไปเป็นจ�ำนวนมาก รวมท้ังก่อให้เกิดความ
ยงุ่ เหยงิ ในเรอื่ งบญั ชไี พรพ่ ลดว้ ย พระมหากษตั รยิ ใ์ นสมยั อยธุ ยาตอนปลายไมว่ า่ จะเปน็ สมเดจ็ พระเพทราชา
สมเดจ็ พระเจา้ ทา้ ยสระและสมเดจ็ พระเจา้ บรมโกศ ตา่ งทรงตระหนกั ดถี งึ ความระสา่ํ ระสายของระบบไพรท่ ่ี
เกิดขึ้น และทรงพยายามแก้ไขปัญหาด้วยการน�ำกฎหมายเกี่ยวกับระบบไพร่ที่ได้กล่าวมาแล้วข้างต้นมา
ประกาศย้ําใหมอ่ กี คร้งั หน่ึง แต่กไ็ มไ่ ด้ผลเทา่ ใดนกั การละเมดิ ระเบียบระบบไพร่จึงยงั คงมอี ยูอ่ ย่างมาก
ความระสาํ่ ระสายของระบบไพรท่ เี่ กดิ ขน้ึ ในสมยั อยธุ ยาตอนปลายท�ำใหอ้ าณาจกั รอยธุ ยาเสอ่ื มพลงั
ไปมาก จนไม่อาจต้านทานการรุกรานจากภายนอกได้ จนในที่สุดต้องเสียกรุงศรีอยุธยาแก่พม่าใน พ.ศ.
2310 แม้ว่าอาณาจักรอยุธยาจะล่มสลายไป แต่มรดกการควบคุมก�ำลังคนในรูปของระบบไพร่ยังคงอยู่
อาณาจกั รธนบรุ แี ละรตั นโกสนิ ทรไ์ ดอ้ าศยั ตน้ เคา้ ของระบบไพรส่ มยั อยธุ ยามาพฒั นาจดั ระเบยี บการควบคมุ
กำ� ลังคนให้เหมาะสมกับสภาพความเปล่ียนแปลง เพอื่ เสริมสร้างอาณาจกั รใหมต่ อ่ ไป
กิจกรรม 4.2.3
1. ให้นักศึกษาสรุปประเด็นส�ำคัญเกี่ยวกับการควบคุมก�ำลังคนของอาณาจักรอยุธยาตามที่ได้
บรรยายมาในเรอ่ื ง 4.2.3
2. เพราะเหตุใดจึงกล่าวว่าระบบบรหิ ารราชการสมยั อยุธยาอาศัยระบบไพรเ่ ป็นพน้ื ฐาน
แนวตอบกิจกรรม 4.2.3
1. อาจจะสรปุ ประเด็นส�ำคัญต่างๆ ไดด้ ังน้ี
1.1 ความส�ำคัญของกำ� ลังคนหรอื แรงงานไพรต่ ่อแว่นแควน้ หรอื อาณาจักรในสมยั จารตี
1.2 การใชร้ ะบบศักดนิ าเปน็ กลไกในการควบคุมกำ� ลังคน
1.3 การแบ่งประเภทของไพรอ่ อกเป็น ไพร่หลวงและไพรส่ ม
1.4 การควบคมุ ไพรโ่ ดยผ่านกรมขนุ นางและกรมเจา้
1.5 ความสัมพันธ์แบบอปุ ถัมภร์ ะหว่างมลู นายกับไพร่
1.6 ปัญหาของระบบไพรใ่ นสมยั อยธุ ยา มาตรการในการแก้ไขปญั หาและผลท่ีเกดิ ข้นึ
2. เพราะการปกครองตามล�ำดับช้ัน การควบคุมก�ำลังคน รวมท้ังการจัดเก็บผลประโยชน์ทาง
เศรษฐกจิ ของรฐั ลว้ นดำ� เนนิ การเปน็ ลำ� ดบั ขนั้ จากไพรผ่ า่ นมลู นายระดบั ลา่ ง ขนึ้ มายงั มลู นายระดบั สงู จนถงึ
พระมหากษตั ริย์ ซึ่งทรงอยูใ่ นฐานะมลู นายสูงสุด ผทู้ รงเปน็ เจ้าของไพรพ่ ลทั่วทง้ั ราชอาณาจักร
