Page 64 - ประวัติศาสตร์ไทย
P. 64
4-54 ประวัติศาสตร์ไทย
เรื่องที่ 4.3.3
รายได้รายจ่ายของรัฐ
ภายใตโ้ ครงสรา้ งเศรษฐกจิ พอยงั ชพี ทมี่ พี นื้ ฐานอยทู่ ก่ี ารเกษตรและการคา้ กบั ตา่ งประเทศนนั้ ไพร่
หรือราษฎรในสมัยอยุธยามีความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจกับพระมหากษัตริย์หรือรัฐโดยผ่านการเสียภาษี
อากร เพราะตามแนวคิดของสังคมไทยสมัยนั้นถือว่า พระมหากษัตริย์ทรงเป็นเจ้าของท่ีดินทั้งหมดใน
พระราชอาณาจกั ร และทรงพระกรณุ าพระราชทานพระบรมราชานญุ าตใหร้ าษฎรเขา้ มาทำ� มาหากนิ ในทด่ี นิ
ของพระองค์ได้ จึงเป็นหน้าท่ีของพวกไพร่หรือราษฎรที่จะต้องเสียภาษีอากรให้เป็นการตอบแทน และ
ภาษอี ากรทที่ รงเกบ็ มาไดจ้ ากพวกไพรห่ รอื ราษฎรนนั้ จะนำ� ไปใชจ้ า่ ยในการบรหิ ารราชอาณาจกั ร ซง่ึ สว่ นใหญ่
จะด�ำเนินไปตามพันธะทางสังคมและศาสนา
รฐั บาลศักดินาสมัยอยธุ ยามีรายไดจ้ าก แรงงานเกณฑ์ สว่ ย อากร จังกอบ ฤชา และรายได้จาก
การค้ากบั ต่างประเทศ ตามรายละเอียดโดยสรุปดังน้ี
1. แรงงานเกณฑ์ ภายใต้เศรษฐกิจพอยังชีพของสังคมศักดินา แรงงานเกณฑ์จากพวกไพร่
นบั เปน็ รายไดส้ ำ� คญั อยา่ งหนงึ่ ของอาณาจกั ร แมว้ า่ รายไดน้ จ้ี ะมไิ ดอ้ ยใู่ นรปู ของเงนิ ตรากต็ าม รฐั บาลไดใ้ ช้
แรงงานเกณฑ์ในการท�ำงานโยธาหรืองานสาธารณะนานา เชน่ สรา้ งป้อมปราการ กำ� แพงเมอื ง ขุดคลอง
คเู มอื ง สรา้ งอา่ งเกบ็ นา้ํ ถนนหนทาง และวดั วาอารามตา่ งๆ อยา่ งไรกต็ าม มขี อ้ นา่ สงั เกตวา่ แรงงานเกณฑ์
ในหวั เมอื งทม่ี สี นิ คา้ ซงึ่ ตลาดการคา้ สำ� เภาตอ้ งการนน้ั มกั ถกู แปรมาเปน็ ไพรส่ ว่ ยสง่ิ ของ เกบ็ หาสนิ คา้ ทรี่ ฐั
ต้องการ เช่น สนิ คา้ ของปา่ หลากชนดิ แล้วน�ำสง่ ให้รัฐรวบรวมต่อไปขายต่างประเทศ สร้างรายได้ใหแ้ กร่ ัฐ
อกี ทางหนึ่ง
2. ส่วย คือ สิ่งของหรอื เงนิ ทีพ่ วกไพร่หลวงส่งใหร้ ัฐแทนการถกู เกณฑม์ าทำ� งานโยธา รัฐจะเปน็
ผกู้ ำ� หนดวา่ จะใหไ้ พรใ่ นแตล่ ะเขตสง่ สว่ ยชนดิ ใด เชน่ สว่ ยดบี กุ สว่ ยรงั นก สว่ ยไมฝ้ าง ฯลฯ และสง่ ในอตั รา
เท่าไร นอกจากสว่ ยสิ่งของและสว่ ยเงนิ ทีไ่ ด้จากพวกไพรห่ ลวงแลว้ ยังมีสว่ ยซ่ึงเป็นเคร่ืองราชบรรณาการ
ที่ไดจ้ ากประเทศราช สง่ มาถวายเปน็ คราวๆ ตามแตจ่ ะตกลงกัน
3. อากร คือ การเก็บชักส่วนผลประโยชน์ที่ราษฎรได้จากการประกอบอาชีพอื่นๆ ที่ไม่ใช่การ
คา้ ขายโดยตรง เชน่ การทำ� นา การทำ� สวน ฯลฯ ผทู้ ที่ ำ� นาจะเสยี อากรคา่ นาทเ่ี รยี กวา่ “หางขา้ ว” ในแกร่ ฐั
และจะตอ้ งน�ำข้าวน้ันมาสง่ เอง รฐั จะเกบ็ ข้าวเหลา่ น้ีไวใ้ นฉางหลวงเพื่อเปน็ เสบียงอาหารสำ� หรบั กองก�ำลงั
ปอ้ งกนั บา้ นเมอื ง หากมเี หลอื ใชก้ จ็ ะสง่ ไปขายตา่ งประเทศ สว่ นผทู้ ที่ ำ� สวนจะตอ้ งเสยี อากรสวน ซง่ึ คดิ อตั รา
ตามประเภทของต้นไม้แตล่ ะชนดิ
นอกจากน้ันอากรยังหมายถึง เงินที่พ่อค้าเสียให้รัฐบาลในการได้รับสิทธิประกอบการต่างๆ เช่น
อนุญาตให้เก็บของในปา่ จบั ปลาในน้ํา ตม้ กลนั่ สรุ า ขายของในตลาดหรอื ยา่ นการค้า เปน็ ตน้ อากรนั้นได้
ชื่อตามสิ่งของท่ที �ำ เช่น อากรค่านา้ํ เก็บจากการจบั สัตว์น้าํ อากรสรุ า อากรตลาด อากรบ่อนเบีย้ เป็นต้น
อัตราทเ่ี ก็บคงประมาณ 1 ใน 10 ของผลประโยชนท์ รี่ าษฎรท�ำมาหาได้
