Page 20 - ทฤษฎีและการวิจารณ์ภาพยนตร์
P. 20
3-10 ทฤษฎแี ละการวจิ ารณภ์ าพยนตร์
ภายในระบบใหญ่ของภาพยนตร์ทั้งเร่ือง และระบบย่อยต่างๆ ก็ยังเกี่ยวพันกัน เช่น การเคล่ือนไหวของ
กล้องทำ� ใหเ้ ราสนใจการเลา่ เร่อื ง ดนตรชี ่วยอธิบายถึงตวั ละครบางตวั และการกระทำ� บางอย่าง เป็นตน้
อยา่ งไรกต็ าม คนท่วั ไปมกั คดิ ว่า “รปู แบบ” เป็นส่ิงทีต่ รงขา้ มกบั “เนอื้ หา” (content) โดยคิด
เสมอื นภาพยนตรเ์ ปน็ ดงั ภาชนะซงึ่ บรรจบุ างสงิ่ บางอยา่ งไวข้ า้ งใน หากคดิ ดงั นร้ี ปู แบบหรอื รปู รา่ งภายนอก
ก็ย่อมมีความส�ำคัญน้อยกว่าสิ่งท่ีบรรจุอยู่ภายใน แต่แท้จริงแล้วรูปแบบเป็นระบบรวมทั้งหมด (total
system) ของภาพยนตร์ ส่วนประกอบทุกช้ินมีบทบาทหน้าท่ีอยู่ภายในระบบน้ี และเน้ือหาก็เป็นส่วน
ประกอบพ้ืนฐานของรูปแบบด้วย และมีความเก่ียวพันกับส่วนประกอบอ่ืนๆ ตัวอย่างเช่น เน้ือหาของ
สงครามกลางเมอื งในภาพยนตรเ์ รอ่ื ง The Birth of a Nation (1915) สงครามไมไ่ ดเ้ ปน็ เนอื้ หาท่ีเปน็ ก
ลาง (neutral content) แต่หากมคี วามสมั พนั ธ์กบั สว่ นประกอบอืน่ ๆ อาทิ เรอื่ งของสองครอบครวั ความ
คิดทางการเมืองเก่ยี วกับการฟ้ืนฟูสงั คม และสไตล์ของภาพยนตรแ์ บบมหากาพยท์ ่มี ีฉากสงคราม เนอ้ื หา
ของสงครามกลางเมืองในภาพยนตร์เร่ืองอ่ืนก็อาจจะมีบทบาทที่ต่างกันไปในระบบของรูปแบบของเรื่อง
น้นั ๆ เชน่ เร่อื ง Gone With The Wind (1939) สงครามกลางเมอื งมีบทบาทเป็นเพยี งฉากหลงั ของความ
รักของนางเอก ในขณะทีส่ งครามกลางเมืองในเร่ือง The Good, the Bad and the Ugly (1968) มบี ทบาท
ต่อการค้นหาทองค�ำของชายสามคน ดงั น้ันเน้ือหาจึงถกู สรา้ งขึ้นโดยบรบิ ทของรูปแบบ
หลักการของรูปแบบภาพยนตร์ (Principle of Film Form)
เนอ่ื งจากรปู แบบของภาพยนตรเ์ ปน็ ระบบหรอื สว่ นประกอบชดุ หนง่ึ ทเ่ี กยี่ วพนั กนั และพงึ่ พาอาศยั
กนั จงึ ต้องมหี ลักการซึ่งชว่ ยสรา้ งความสมั พนั ธร์ ะหว่างส่วนตา่ งๆ เหล่าน้นั ในส่งิ ท่ีไม่ใช่ศลิ ปะ หลักการ
อาจเป็นกฎเกณฑ์จำ� นวนหน่งึ เช่น ในงานฟสิ กิ ส์หลกั การอาจอยู่ในรปู ของการค�ำนวณทางคณิตศาสตร์ท่ี
ผู้สร้างงานต้องมีความรู้ในหลักการน้ันๆ แต่ส�ำหรับงานศิลปะไม่มีหลักการทางรูปแบบที่ตายตัวที่ศิลปิน
ทกุ คนตอ้ งปฏบิ ตั ติ าม งานศลิ ปะเปน็ ผลผลติ ของวฒั นธรรม ดงั นน้ั หลกั การทางศลิ ปะหลายประการจงึ เปน็
เรือ่ งของแบบแผนทางสงั คม (ตวั อยา่ งเชน่ ภาพยนตร์ท่เี ดนิ ตามหลักการของรูปแบบชนดิ หนง่ึ กถ็ กู จดั วา่
เป็นภาพยนตร์คาวบอยดังน้ี เป็นต้น) แต่ภายในแบบแผนทางสังคมท้ังหลายน้ัน งานศิลปะแต่ละช้ินจะ
สรา้ งหลกั การทม่ี ลี กั ษณะเฉพาะของตวั เองขน้ึ ดว้ ยเหตนุ รี้ ปู แบบของภาพยนตรเ์ รอื่ งตา่ งๆ จงึ อาจแตกตา่ ง
กันอยา่ งมาก
อยา่ งไรกต็ าม เราสามารถจำ� แนกใหเ้ หน็ ไดว้ า่ มหี ลกั การทวั่ ไป 5 ประการทม่ี บี ทบาทตอ่ การทำ� งาน
ของระบบรูปแบบของภาพยนตร์ อันได้แก่ หน้าที่ (function) ความคล้ายและความซํ้า (similarity and
repetition) ความแตกตา่ งและความหลากหลาย (difference and variation) การพฒั นา (development)
และความมีเอกภาพหรือความไม่มีเอกภาพ (unity/disunity)
1. หน้าที่ ถ้ารูปแบบในภาพยนตร์คือความสัมพันธ์ระหว่างระบบต่าง ๆ เราก็กล่าวได้วา่ ส่วน
ประกอบทุกส่วนจะต้องมีบทบาทหน้าที่อย่างใดอย่างหนึ่งหรือหลายอย่าง ตัวละครทุกตัวหรือส่ิงของ
ทุกส่ิงที่ปรากฏในภาพยนตร์จะตอ้ งมหี น้าท่ที ีจ่ ะบอกอะไรบางอย่างเสมอ ยกตวั อยา่ งจากภาพยนตรเ์ รอ่ื ง
The Wizard of OZ (1939) ตอนตน้ เรอ่ื งคุณนายกลั ช์ (มหี นา้ ท่)ี เป็นต้นเหตใุ หโ้ ดโรธนี างเอกของเรอ่ื ง
ต้องหนีออกจากบ้าน ต่อมาในเมืองออซซึ่งเป็นดินแดนในความฝันของโดโรธี คุณนายกัลช์เข้ามาปรากฏ
กายเปน็ แมม่ ด และมหี นา้ ทข่ี ดั ขวางไมใ่ หโ้ ดโรธกี ลบั บา้ นโดยไมย่ อมใหเ้ ธอเขา้ เมอื งมรกตและขโมยรองเทา้
