Page 21 - ทฤษฎีและการวิจารณ์ภาพยนตร์

ทฤษฎภี าพยนตรแ์ นวรปู แบบนิยม 1 3-11
สที บั ทมิ ไป แมก้ ระทง่ั สว่ นประกอบยอ่ ย เชน่ สนุ ขั ชอ่ื โทโทกม็ บี ทบาทหนา้ ทหี่ ลายอยา่ ง นนั่ คอื การขบั ไล่
โทโท (มีหน้าที่) ท�ำให้โดโรธีต้องหนีออกจากบ้านและหลบหนีพายุไม่ทัน หรือการท่ีโทโทว่ิงไล่แมว
(มีหน้าที่) ท�ำให้โดโรธีกระโดดออกจากบอลลูนและพลาดโอกาสกลับไปยังแคนซัสบ้านเกิด แม้แต่สีของ
โทโทคือสีเทาซึ่งดูตัดกับสีสดใสของเมืองออซก็มีหน้าท่ีเชื่อมโยงกับสีขาวด�ำของเมืองแคนซัสในตอนต้น
เรอ่ื ง การท่ภี าพยนตรเ์ ปลยี่ นจากสขี าวดำ� มาเปน็ สีก็แสดงบทบาทหนา้ ท่ีใหเ้ หน็ ว่าตวั ละครได้เข้ามายังเมอื
งออซในความฝนั แล้ว บทบาทหนา้ ท่ีจึงมหี ลายอย่างทัง้ ในสว่ นของการเลา่ เรอ่ื งและส่วนทเ่ี ป็นสไตล์

มีข้อควรสงั เกตวา่ แนวคิดของบทบาทหน้าทนี่ อี้ าจมไิ ด้เปน็ ความต้ังใจของผสู้ ร้างภาพยนตร์กไ็ ด้
หรืออาจมีค�ำถามว่าการท่ีผู้สร้างภาพยนตร์ใส่ส่วนประกอบต่างๆ ลงในภาพยนตร์น้ันเขารู้หรือไม่ว่าเขา
กำ� ลงั ท�ำอะไร อาจมีคนตอบวา่ การทโ่ี ดโรธรี อ้ งเพลง Over the Rainbow นน้ั เพราะการรอ้ งเพลงนอ้ี ย่ใู น
สัญญาของบรษิ ัท MGM ทีใ่ ห้จดู ี้ การ์แลนด์ (Judy Garland) ผแู้ สดงเปน็ โดโรธีเปน็ ผรู้ อ้ งเพลงน้ี แต่ถ้า
หากมองในแง่มุมของบทบาทหน้าท่ีเราก็ตอบได้ว่าการร้องเพลงของโดโรธีมีบทบาทหน้าท่ีท้ังในด้านการ
เลา่ เรอ่ื งและสไตล์ทท่ี ำ� ให้เห็นถงึ ความปรารถนาของเธอทีจ่ ะหนอี อกจากบ้าน และเกย่ี วโยงไปถงึ สายรงุ้ ใน
ฉากอันมีสีสันของเมืองออซอีกด้วย เพราะฉะน้ันการตั้งค�ำถามเก่ียวกับบทบาทหน้าท่ีจึงไม่ใช่การถามว่า
ส่วนประกอบนี้เกิดข้ึนได้อย่างไร แต่เป็นค�ำถามที่ว่าส่วนประกอบนี้ก�ำลังท�ำอะไรอยู่ต่างหาก

2. ความคล้ายและความซํ้า เปน็ หลกั การสำ� คญั ของรูปแบบภาพยนตร์ การดูภาพยนตร์ให้รู้เรื่อง
ขึ้นอยู่กับความสามารถในการจดจ�ำส่ิงที่เกี่ยวข้องคล้ายคลึงกัน โดยเราต้องจ�ำตัวละครและฉากต่างๆ ได้
เม่ือมันหวนกลับมาปรากฏอีกคร้งั เราคงติดตามดู The Wizard of Oz ไปไมไ่ ดม้ าก ถา้ เราจำ� โดโรธใี น
ฉากกอ่ นๆ ไมไ่ ดว้ า่ เธอเปน็ ใคร ถา้ เรามองเหน็ ความคลา้ ยกนั ระหวา่ งชาวนา 3 คนในแคนซสั กบั คน 3 คน
ท่ีโดโรธพี บบนถนนอฐิ สเี หลอื ง และความคลา้ ยกันระหวา่ งหมอดใู นแคนซสั กบั พอ่ มดในเมอื งออซแลว้ ก็จะ
ท�ำให้เราเข้าใจภาพยนตร์เรื่องน้ีเพิ่มขึ้น นอกจากน้ีก็ยังมีความคล้ายกันเกิดข้ึน เม่ือโดโรธีพบตัวละคร 3
คนทเี่ มอื งออซ โดยการพบแตล่ ะครงั้ จะมกี ารรอ้ งเพลง We’re off to see the Wizard เหมอื นกนั ทกุ ครงั้

ในภาพยนตร์แต่ละเร่ืองเราสามารถสังเกตเห็นความคล้ายและความซ้ําของทุกส่ิงได้ตลอดเรื่อง
นับต้ังแต่บทสนทนา ดนตรี ไปจนถึงต�ำแหน่งของกล้อง พฤติกรรมของตัวละคร และการกระท�ำในเรื่อง
ซ่ึงการที่เราจ�ำความคล้ายและความซ้ําได้น้ีจะท�ำให้เราเกิดความพึงพอใจในการชมภาพยนตร์เหมือนเช่น
เวลาอา่ นบทกวีทีม่ ีเสยี งซาํ้ กันเปน็ จงั หวะ

เรามคี ำ� เรยี กความซา้ํ ของรปู แบบวา่ โมทฟี (motif) สว่ นประกอบทมี่ คี วามซา้ํ กนั อยใู่ นภาพยนตร์
ไม่ว่าจะเป็นสถานที่ สี เสียง ส่ิงต่าง ๆ หรือแม้แต่บุคลิกเฉพาะของตัวละครเราเรียกว่าโมทีฟ และถ้าการ
จัดแสงหรือการวางต�ำแหน่งกล้องปรากฏขึ้นซ้ํา ๆ กันตลอดเร่ือง เราก็เรียกว่าโมทีฟเช่นกัน

3. ความแตกต่างและความหลากหลาย หากรูปแบบประกอบดว้ ยความซํา้ เพียงอยา่ งเดยี ว ก็จะ
เป็นรูปแบบที่น่าเบื่อได้ แต่ภาพยนตร์จะต้องมีการเปล่ียนแปลงหรือความหลากหลายด้วยไม่มากก็น้อย
ความแตกต่างจงึ เป็นหลกั การพ้ืนฐานอีกอยา่ งหนึ่งของรูปแบบภาพยนตร์

แมว้ า่ โมทีฟ (ฉาก สถานที่ การกระท�ำ สิ่งของ สไตล์ ฯลฯ) จะปรากฏขนึ้ หลายครงั้ มนั ก็จะไม่
เหมอื นกนั ทกุ ครงั้ แตจ่ ะมคี วามแตกตา่ งหลากหลายออกไป เชน่ การกระทำ� ทเี่ ปน็ โมทฟี ของโทโทใน The