Page 16 - ทฤษฎีและการวิจารณ์ภาพยนตร์
P. 16
15-6 ทฤษฎีและการวจิ ารณ์ภาพยนตร์
เรื่องที่ 15.1.1
ความหมาย ความส�ำคัญและประเภทของผู้ชม
1. ความหมายของผู้ชม
เมอ่ื กลา่ วถงึ คำ� วา่ ผชู้ ม หรอื ผรู้ บั สาร (audience, receiver) ตามทศั นะของการสอ่ื สารในยคุ อดตี
หมายถงึ บุคคลทเ่ี ปน็ ปลายทางแหง่ การสอ่ื สารซ่ึงท�ำหนา้ ทรี่ ับสารที่ผ้สู ง่ สารสง่ มาผ่านช่องทางการสื่อสาร
ตา่ งๆ เทา่ นั้น ตวั อยา่ งเชน่ การรับชมภาพยนตร์ในโรงภาพยนตร์ ผู้ชมกค็ ือผู้ที่เขา้ ไปชมเนอ้ื หาเรื่องราว
ของภาพยนตร์ ดงั นั้น จงึ มกั จะเรยี กกลมุ่ ผ้รู ับสารน้วี า่ “ผูช้ ม” (viewer, spectator) ภาพยนตร์ และอาจ
ถอื ไดว้ า่ เปน็ มมุ มองหลกั ของการศกึ ษาผชู้ มของภาพยนตร์ (สำ� หรบั ในทน่ี จ้ี ะใชค้ ำ� วา่ ผชู้ มและผรู้ บั สารใน
ความหมายเดียวกนั )
แต่หากพิจารณาให้ลึกขึ้น โดยเฉพาะทัศนะของแบบจ�ำลองการส่ือสารแบบใหม่ที่เน้นการส่ือสาร
เชงิ พิธีกรรม (ritualistic model) ผชู้ มอาจไม่ไดเ้ ปน็ เพียงผู้รบั เนือ้ หาหรือเรื่องราวจากการชมภาพยนตร์
เท่าน้ัน เพราะภายใต้แบบจ�ำลองดังกล่าวให้ความสนใจต่อการมีปฏิสัมพันธ์กันระหว่างผู้ส่งสารและผู้ชม
เหตนุ ี้ การเปน็ ผชู้ มจงึ สามารถมปี ฏสิ มั พนั ธก์ บั ผสู้ ง่ สารได้ ตวั อยา่ งทเี่ หน็ ไดเ้ ดน่ ชดั กค็ อื การสอื่ สารการแสดง
บนเวทพี นื้ บา้ น อาทิ ลเิ ก หมอล�ำ ทผี่ ชู้ มสามารถมปี ฏกิ ริ ยิ าโตต้ อบ เชน่ การปรบมอื การแสดงอาการดใี จ
เสยี ใจ เพอ่ื สอื่ ไปถงึ นกั แสดง กระนนั้ กต็ ามในกรณขี องผรู้ บั สารทเ่ี ปน็ ผชู้ มภาพยนตร์ การมปี ฏกิ ริ ยิ าตอบโต้
แบบดงั กลา่ วอาจมคี วามแตกตา่ งไป เน่ืองจากช่องทางการส่ือสารในทีน่ ้คี อื โรงภาพยนตร์ หรอื ในปัจจบุ ัน
เร่ิมพัฒนาไปสู่ดีวีดี จอคอมพิวเตอร์และโทรศัพท์เคลื่อนที่ ภาวะของการโต้ตอบอาจมิใช่เป็นไปในตาม
การแสดงละครเวทีในลักษณะฉับพลันทันที แต่ก็มิได้หมายความว่า จะไม่มี แต่จะมีในลักษณะของ
การตอบโต้ที่ต้องผ่านช่องทางการส่ือสารอื่นๆ เช่น การวิพากษ์วิจารณ์หลังจากการรับชมผ่านการเขียน
บทวจิ ารณ์ การแสดงความคดิ เหน็ ในเวบ็ ไซต์ และอน่ื ๆ อกี ในจดุ นเี้ องทถี่ อื ไดว้ า่ เปน็ การเรมิ่ มองผชู้ มหรอื
ผรู้ บั สารในฐานะผู้กระตือรือร้นหรอื ผชู้ มตาคม (smart audience, active audience)
นอกเหนอื จากการเปน็ ผชู้ มหรอื ผรู้ บั สารทกี่ ระตอื รอื รน้ แลว้ ผชู้ มบางคนยงั กา้ วไปสกู่ ารรวมตวั เปน็
เครอื ข่าย ซง่ึ จะชว่ ยสร้างพลงั ใหก้ บั การเปน็ ผ้รู บั สารท่เี ข้มแขง็ และยังน�ำไปสกู่ ารเคลอ่ื นไหวต่างๆ ดงั เช่น
การรวมตวั เปน็ เครอื ขา่ ยคนดหู นงั เพอ่ื การเรยี กรอ้ งใหเ้ กดิ ความเขา้ ใจเรอื่ งการเซน็ เซอรภ์ าพยนตร์ (นฏั กร
บุญมาเลศิ , 2552) ถือไดว้ ่า เป็นผู้ชมหรอื ผรู้ บั สารท่ีเรม่ิ กลายเป็นพลเมือง (audience as citizen)
ย่ิงไปกว่านั้น ในปัจจุบันผู้ชมยังก้าวไปไกลมากกว่าเป็นเพียงผู้ตอบโต้สาร แต่กลับก้าวไปสู่การ
เป็นผู้ผลิตสารได้ด้วย เน่ืองด้วยเทคโนโลยีของการสื่อสารที่พัฒนาขึ้นท�ำให้การผลิตภาพยนตร์มิใช่เร่ือง
ยากนกั ผชู้ มบางคนทเี่ คยเปน็ เพยี งผชู้ มกไ็ ดก้ า้ วไปสกู่ ารเปน็ ผผู้ ลติ ภาพยนตร์ รวมถงึ กลมุ่ แฟน (fan club)
ภาพยนตรบ์ างเรอ่ื งผชู้ มกย็ งั กลายเปน็ ผผู้ ลติ สารทม่ี เี นอื้ หาเกย่ี วกบั ภาพยนตรท์ ตี่ นเองชนื่ ชอบ ทงั้ การแสดง
ความคิดเหน็ ต่อภาพยนตรเ์ ร่ืองนัน้ รวมไปถึงการผลิตสารใหม่ท่ีเกี่ยวกับภาพยนตร์ เชน่ การเขยี นนิยาย
เรอ่ื งสน้ั บทเพลง แม้กระทั่งการสรา้ งภาพยนตรภ์ าคต่อท่ีได้แรงบันดาลใจจากภาพยนตร์ทไ่ี ดร้ ับชม
