Page 18 - ทฤษฎีและการวิจารณ์ภาพยนตร์
P. 18
15-8 ทฤษฎีและการวจิ ารณภ์ าพยนตร์
ทำ� ใหม้ องผชู้ มกลายเปน็ เสมอื นผทู้ อ่ี ยใู่ นฐานะผถู้ กู ครอบงำ� จากภาพยนตร์ ทงั้ เรอ่ื งอมุ ดการณท์ างการเมอื ง
ไปจนถงึ แมก้ ระท่งั เรอ่ื งเพศสภาพ เม่อื ได้รับชมภาพยนตรจ์ ึงสง่ ผลให้ผชู้ มเปน็ เสมือนเหยื่อท่ีถูกชกั นำ� และ
ครอบง�ำความคดิ ได้อยา่ งง่ายดาย
ประการท่ีส่ี ผู้ชมในฐานะผู้กระตือรือร้นและพลเมือง ในช่วงแรก แนวทางนี้ได้รับอิทธิพลจาก
แนวคิดการใช้ประโยชน์และพงึ พอใจของผรู้ ับสาร (uses and gratification approach) ซ่ึงให้ความสนใจ
ตอ่ การเปดิ รบั สอ่ื ตามความตอ้ งการ การแสวงหาขอ้ มลู ตามความตอ้ งการของตน หลงั จากนนั้ กไ็ ดร้ บั อทิ ธพิ ล
จากส�ำนกั วฒั นธรรมศกึ ษา (cultural studies) ทเี่ ริม่ เกิดการต้งั ค�ำถามถึงตัวผชู้ มหรอื ผ้รู บั สารว่า จะถกู
ครอบง�ำจากภาพยนตร์ทั้งหมดหรือไม่ และพัฒนาสู่การมองผู้ชมที่เร่ิมมีอ�ำนาจในการต่อสู้ต่อรองจนมอง
ผู้รบั สารในฐานะผกู้ ระตือรอื ร้นและพลเมอื ง
ในขณะที่ผู้รับสารในฐานะผู้กระตือรือร้น (active audience) ให้ความสนใจว่า ผู้ชมหาใช่เพียง
เหยื่อที่ถูกครอบง�ำ ผู้ชมสามารถท่ีจะอ่านความหมายและต่อสู้ต่อรองความหมายได้ตามแต่ประสบการณ์
ของตน เชน่ เมอื่ ไดช้ มภาพยนตรเ์ กยี่ วกบั คนผวิ ด�ำทถ่ี กู กดข่ี ผชู้ มทเ่ี ปน็ คนผวิ ด�ำกอ็ าจตคี วามหมายไปถงึ
การตอ่ สกู้ ารไมย่ นิ ยอมหาใชก่ ารยอมรบั การถกู กดขไ่ี ม่ รวมถงึ ผชู้ มบางคนกอ็ าจกา้ วไปไกลสกู่ ารเปน็ เสมอื น
พลเมือง (audience as citizen) ซ่ึงจะหมายถึงการรวมตัวกันเพอ่ื ท่ีเรียกรอ้ ง ประทว้ ง เพื่อใหเ้ กดิ การลด
การผลติ ภาพยนตรท์ ผี่ ลิตซ�้ำภาพตวั แทนของคนผวิ ดำ� ในเชงิ ลบ หรอื ในทางกลบั กันกจ็ ะกระตนุ้ ให้เกดิ การ
ผลติ ภาพยนตร์ หรอื การเลอื กดาราทตี่ นชนื่ ชอบ การมองผรู้ บั สารในแนวทางดงั กลา่ วกอ่ ใหเ้ กดิ การมองถงึ
พลังของผูช้ มหรอื ผรู้ บั สารซึ่งตา่ งไปจากอดตี ทมี่ กั จะเป็นเพยี งปลายทางของการสอ่ื สาร
ประการทหี่ า้ ผู้ชมในฐานะผู้ส่งสาร เปน็ การพลกิ บทบาทของผชู้ มทเ่ี คยเปน็ เพยี งผชู้ มภาพยนตร์
อย่างเดียว แต่เริ่มให้ความสนใจต่อการท่ีผู้ชมสามารถเป็นผู้ส่งสาร ท้ังในฐานะของการมีปฏิสัมพันธ์ต่อ
เนอื้ หาของภาพยนตร์ ทงั้ การวจิ ารณ์ การสะสมสง่ิ ของในภาพยนตร์ การตดิ ตามไปยงั สถานทถ่ี า่ ยท�ำ รวม
ไปถงึ การให้สรา้ งเน้อื หาจากสิ่งทไ่ี ดช้ มมาใหม่
แนวคดิ ดงั กลา่ วกอ่ ตวั ขน้ึ บนแนวทางการศกึ ษาของกลมุ่ แฟน (Fan Studies) ซง่ึ สนใจวา่ กลมุ่ ผชู้ ม
บางคนทค่ี ลงั่ ไคลภ้ าพยนตรน์ นั้ ไมแ่ ตเ่ พยี งการรบั ชมแตอ่ ยา่ งเดยี ว แตก่ ลบั มกี จิ กรรมตา่ งๆ มากมาย เพอ่ื
ท่จี ะยดึ ครองตัวบท (textual poacher) หรือการนำ� เนอ้ื หาสารของภาพยนตร์กลายมาเป็นของตนเอง อีก
ทั้งบางคนก็สร้างสารใหม่ ท้ังการเขียนเพลง การแต่งนิยาย และเลยไปถึงการท�ำภาพยนตร์ภาคต่อด้วย
ตนเอง ซ่งึ นค่ี ือ อ�ำนาจของผรู้ บั สารในยคุ ใหม่
3. ประเภทของผู้ชม
จากความหมายและความส�ำคญั ของผชู้ มหรอื ผรู้ บั สารสามารถจ�ำแนกผชู้ มหรอื ผรู้ บั สารไดอ้ อกเปน็
หกประเภท ตามแนวคิดของแมคเควล (McQuail, 2011) และอเบอร์ครอมบีย์ และลองเฮิร์ต (Aber-
crombi & Longhurt อา้ งถึงใน Livingstone, 2005) ดงั น้ี
ประเภทแรก ผดู้ ผู ชู้ ม (spectator) ถอื เปน็ ผรู้ บั สารในยคุ แรก ซงึ่ อาจกลา่ วไดว้ า่ กอ่ นการถอื กำ� เนดิ
ของสอ่ื ภาพยนตร์ ผชู้ มในประเภทนม้ี กั จะเปน็ ผดู้ ผู ชู้ มการแสดงในทสี่ าธารณะ แมด้ า้ นหนงึ่ ผรู้ บั สารในฐานะ
ผดู้ ผู ชู้ มจะเปน็ เพยี งผดู้ แู ละจอ้ ง แตใ่ นเวลาเดยี วกนั กม็ คี ณุ ลกั ษณะพเิ ศษคอื ไมเ่ พยี งแตเ่ ปน็ เพยี งผดู้ เู ทา่ นน้ั
