Page 22 - ทฤษฎีและการวิจารณ์ภาพยนตร์
P. 22
15-12 ทฤษฎีและการวจิ ารณภ์ าพยนตร์
ในท�ำนองเดยี วกนั ส�ำนกั พฤติกรรมศาสตรเ์ ชอื่ วา่ มนษุ ย์เมอื่ มีส่งิ กระตนุ้ หรือสง่ิ เร้ากจ็ ะก่อให้เกดิ
ปฏิกิรยิ าตอบสนองตอ่ สิง่ กระต้นุ น้นั เชน่ เมื่อไดร้ ับชมภาพยนตรก์ ็จะกอ่ ใหเ้ กิดปฏกิ ริ ิยาตอบสนองการรับ
ชมนนั้ ทนั ที สขุ เศรา้ เคลา้ นา้ํ ตา รวมถงึ การตอบสนองตอ่ ความรนุ แรงและเรอื่ งเพศ ตวั อยา่ งทเ่ี หน็ ไดเ้ ดน่ ชดั
คอื การศกึ ษาผลกระทบของเยาวชนเม่อื รบั ชมภาพยนตร์ของมลู นิธิเพย์น (Payne) อย่างไรกด็ ีสำ� นักคดิ
ดงั กลา่ วกเ็ รมิ่ เกดิ ปญั หาในการอธบิ ายมนษุ ยใ์ นวงกวา้ ง ซงึ่ อาจมตี วั แปรทซี่ บั ซอ้ นไปมากกวา่ นแ้ี ละเรม่ิ ขยาย
การศึกษาไปสสู่ �ำนกั คดิ อื่นๆ
ส�ำนักยอ่ ยท่ีสองสำ� นักจติ วเิ คราะห์ เปน็ สำ� นกั คดิ ทีต่ า่ งไปจากส�ำนักคดิ แรก คอื การเจาะลึกลงไป
ในจิตไร้ส�ำนึกของมนุษย์ที่ไม่อาจวัดได้จากการมองเห็นภายนอก แนวคิดดังกล่าวเกิดขึ้นจากซิกมันด์
ฟรอยด์ (Sigmund Freud) ท่ีเชื่อว่า จิตใจของมนุษย์มีความสลับซับซ้อน โดยอาจมองได้เสมือนภูเขา
นํ้าแขง็ คือ สว่ นท่ีลอยนาํ้ สว่ นที่ผลบุ โผล่ และส่วนท่ีจมใตน้ ํา้ ทัง้ สามสว่ นอธิบายไดด้ ว้ ยศพั ท์ของส�ำนักนี้
คอื จิตส�ำนกึ (conscious) จติ ใตส้ ำ� นกึ (sub conscious) และจติ ไรส้ ำ� นกึ (unconscious) โดยที่สว่ นลกึ
สดุ คอื จติ ไรส้ ำ� นกึ เปน็ สงิ่ ทมี่ ขี นาดใหญเ่ สมอื นใตภ้ เู ขานา้ํ แขง็ และเปน็ พน้ื ทแ่ี หง่ การสะสมปญั หาตา่ งๆ ในชวี ติ
ตวั อยา่ งเชน่ ปญั หาเรอื่ งความกลวั เรอื่ งเพศ จะถกู เกบ็ ไวใ้ นจติ ไรส้ ำ� นกึ หรอื ใตภ้ เู ขานา้ํ แขง็ รอวนั ทจี่ ะปะทุ
ขนึ้ แต่หากสามารถคล่ีคลายและแกไ้ ขปญั หาในจุดนไี้ ดก้ ็จะท�ำให้บคุ คลสามารถดำ� เนินชวี ิตได้อยา่ งมสี ขุ
ในกรณขี องภาพยนตร์ สำ� นกั นจ้ี ะนำ� มาอธบิ ายตวั ละครในภาพยนตรร์ วมถงึ ผชู้ มภาพยนตรจ์ ะถกู
สภาพสงั คมกำ� หนดกดทบั และฝงั ลงในจติ ไรส้ ำ� นกึ อนั ทำ� ใหม้ นษุ ยม์ ปี ญั หาและพฤตกิ รรมบางอยา่ งทซี่ มึ ซบั
แบบไม่รู้ตวั ดังเช่น ส�ำนกั สกรีน (Screen theory) และสตรีนยิ มกบั ภาพยนตร์ (Feminism and film)
ใหค้ วามสนใจ เช่น อาการตกอยูภ่ ายใตอ้ ำ� นาจของชายเปน็ ใหญ่ทแี่ ฝงไว้ในภาพยนตร์ เป็นตน้
อยา่ งไรกด็ ี ส�ำนกั นี้ก็มปี ัญหาในการวัดที่อาจจับต้องไมไ่ ด้ และรวมถงึ ขอ้ สังเกตต่อแนวคดิ สำ� นกั
นี้ท่มี าจากวิธคี ดิ ของสังคมตะวันตกทำ� ใหบ้ างคร้งั กอ็ าจไม่สามารถอธิบายครอบคลุมกับทั่วโลกได้
ส�ำนักจิตวิทยาสุดท้ายที่มักจะน�ำมาใช้ก็คือ ส�ำนักจิตวิทยาพุทธิปัญญา ส�ำนักน้ีแก้ไขปัญหา
จิตวิทยาของส�ำนักสองส�ำนักแรกที่มีปัญหาท่ีอาจลึกเกินไปของส�ำนักจิตวิเคราะห์ หรือกว้างเกินไปของ
สำ� นกั พฤตกิ รรมนยิ มทสี่ นใจเฉพาะสง่ิ ทสี่ งั เกตไดภ้ ายนอกจงึ เปลยี่ นมาใหค้ วามสนใจในระดบั กลางคอื ๆ คอื
การศึกษาในระดบั ความคดิ ของมนุษย์และพฤตกิ รรมที่แสดงออก
ส�ำนักน้ีเช่ือว่า กระบวนการกระท�ำของมนุษย์ต้องผ่านกล่องด�ำ (black box) ภายในสมองของ
มนษุ ย์ ซง่ึ ในสว่ นนส้ี ำ� นกั คดิ ยอ่ ยทงั้ สองไมไ่ ดใ้ หค้ วามสนใจ (กรณนี ห้ี ากเปน็ ส�ำนกั พฤตกิ รรมศาสตรจ์ ะบอก
วา่ ทกุ อยา่ งมาจากสง่ิ เรา้ หรอื หากเปน็ สำ� นกั จติ วเิ คราะหก์ จ็ ะมองวา่ มาจากจติ ไรส้ ำ� นกึ ) สำ� นกั นก้ี ลบั มอง
วา่ การกระทำ� ของมนษุ ยต์ อ้ งผา่ นกระบวนการคดิ การสะสมขอ้ มลู ในกลอ่ งดำ� แนวคดิ ดงั กลา่ วทำ� ใหไ้ ดร้ บั
ความนยิ มศกึ ษามากกวา่ สองสำ� นกั คดิ เพราะอธบิ ายพฤตกิ รรมมนษุ ยท์ างจติ วทิ ยาไดส้ ลบั ซบั ซอ้ นมากกวา่
ส�ำนกั พฤติกรรมศาสตรแ์ ละจับตอ้ งไดม้ ากกว่าสำ� นกั จิตวิเคราะห์
ในด้านของภาพยนตร์จะพบว่า ส�ำนักนี้จะเกี่ยวข้องโดยตรงกับภาพยนตร์คือ จิตวิทยาเกสตัลท์
(Gestalt psychology) ซึง่ ให้ความสนใจตอ่ การรับรู้ของมนษุ ยใ์ นลกั ษณะองคร์ วมมากกวา่ ส่วนย่อย การ
จดจ�ำจากสายตาของมนษุ ยผ์ ่านสมอง นอกจากจิตวทิ ยาเกสตัลทแ์ ล้ว ส�ำนักจติ วทิ ยาพุทธิปัญญายังนำ� มา
