Page 16 - การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค
P. 16
2-14 การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค
เรอื่ งท ่ี 2.1.3
วิวัฒนาการข องก ารป อ้ งกันโรค
การป้องกันโรคในประเทศไทยมีมานานแล้ว นายแพทย์ประกอบ ตู้จินดาได้กล่าวถึงวิวัฒนาการที่เกี่ยวข้อง
กับการสาธารณสุขในป ระเทศไทยในเชิงป ระวัติศาสตร์ ซึ่งมีการป้องกันโรคด้วย โดยแบ่งอ อกได้เป็น 3 ยุค ดังนี้
ยคุ ที่ 1
ตั้งแต่ พ.ศ. 2054-2370 (317 ปี) คือ นับต ั้งแต่แ ผ่นดินสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 สมัยกรุงศรีอยุธยา จนถึง
ตอนต ้นร ัชกาลท ี่ 3 สมัยกรุงร ัตนโกสินทร์ ในย ุคน ี้ค นไทยย ังไม่รู้จักก ารส าธารณสุข เมื่อเจ็บป ่วยจะรักษาพ ยาบาลก ัน
ไปโดยใช้ย าแ ผนโบราณ หรือก ารบ ีบน วดซ ึ่งเป็นการร ักษาพ ยาบาลแ ผนโบราณข องไทย ส่วนก ารแ พทย์ก ารส าธารณสุข
แบบยุโรปนั้นประเทศไทยได้รับมาจากอิทธิพลของชาวต่างชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้สอนศาสนา แต่ในระยะแรก
การเผยแพร่ยังไปไม่ถึงชาวบ้าน คงใช้อยู่ในกลุ่มผู้สอนศาสนาและข้าราชสำนัก ยาฝรั่งและวิธีรักษาโรคแผนใหม่
ส่วนใหญ่คงจะใช้กันอยู่ในหมู่ฝรั่งและผู้ที่ใกล้ชิดส่วนประชาชนโดยทั่วไปยังไม่รู้จักและเลื่อมใส คงรักษาตัวโดย
หมอแ ผนโบราณตลอดยุคนี้
จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ ในยุคแรกนี้ไม่มีงานด้านสาธารณสุขที่เป็นการป้องกันโรคปรากฏมากนัก
นอกจากจะมีคณะบาทหลวงชาวอิตาลี มาเริ่มงานสุขาภิบาลในเมืองลพบุรี ในรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช
โดยมาช่วยวางแผนผังระบบส่งน้ำจากทะเลชุบศร เข้ามาในตัวเมืองลพบุรี ซึ่งต่อมาคณะบาทหลวงทั้งชาวอิตาลีและ
ฝรั่งเศสได้ช ่วยกันสร้างท ่อส่งน ้ำแ ละถังเก็บน้ำน ำน ้ำเข้าม าใช้บางแ ห่งในตัวเมืองลพบุรีเป็นผ ลสำเร็จ
ยคุ ท ี่ 2
นายแพทย์แดน บีช บรัดเลย์ (Dan Beach Bradley) นักเผยแผ่คริสต์ศาสนาชาวอเมริกัน ซึ่งเข้ามา
เมืองไทยใน พ.ศ. 2378 เป็นผู้ท่ีริเร่ิมการป้องกันโรคติดต่อท่ีชัดเจนเป็นคร้ังแรกในประเทศไทย โดยสั่งหนองฝี
ป้องกันไข้ทรพิษมาจากประเทศสหรัฐอเมริกาเพื่อมาปลูกฝีให้แก่ลูกของตนเองก่อน เมื่อฝีขึ้น จึงเอาหนองจากแผล
นั้นป ลูกให้เด็กค นอื่นๆ ต่อไป ซึ่งป รากฏว่า ได้ผ ลด ี จนก ระทั่งใน พ.ศ. 2381 พระบาทสมเด็จพ ระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
ทรงโปรดให้ห มอห ลวงไปเรียนวิธีป ลูกฝีจากห มอบร ัดเลย์ เพื่อป ลูกให้แ ก่ข้าราชการและประชาชน
ในระยะแรก พันธุ์หนองฝีต้องสั่งจากต่างประเทศ ภายหลังที่นายแพทย์อัทย์ หะสิตะเวชกับนายแพทย์
แฮนส์ อะดัมส ัน (Hans Adamson) ไปศ ึกษาวิธีทำห นองฝีที่ประเทศฟ ิลิปปินส์ จึงกลับม าผลิตหนองฝีในประเทศได้
ใน พ.ศ. 2448
ในสมัยรัชกาลที่ 4 นายแพทย์ซ ามูเอล เรย์โนลดส์ เฮาส์ (Samuel Reynolds House) นักเผยแพร่ศาสนา
ชาวอเมริกันได้มีบทบาทช่วยในการควบคุมอหิวาตกโรคและรักษาคนไข้ โดยการใช้ทิงเจอร์การบูรผสมน้ำให้ดื่ม เขา
รายงานไปย ังสหรัฐอเมริกาได้ว่าผลด ีม าก
ต่อมาในรัชสมัยพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีการประกาศใช้กฎหมายเกี่ยวกับการสุขาภิบาลเป็นครั้งแรก
เมื่อ พ.ศ. 2413 พระราชบัญญัติฉบับนั้นชื่อว่า “พระราชบัญญัติธรรมเนียมคลอง” เพื่อให้มีการรักษาความสะอาด
ของคลองให้ได้มาตรฐาน เพราะคนสมัยนั้นเริ่มเชื่อกันว่า การใช้น้ำสกปรกเป็นมูลเหตุอย่างหนึ่งที่ทำให้เกิดโรคภัย
ไข้เจ็บ ซึ่งนับเป็นการป้องกันโรคจากสิ่งแวดล้อม ยุคนี้แพทย์แผนปัจจุบันได้วิวัฒนาการโดยเข้าไปแทนที่การแพทย์
ลขิ สทิ ธิ์ของมหาวทิ ยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธิราช
