Page 20 - การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค
P. 20

2-18 การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค

เรื่อง​ท่ี 2.1.4
ทฤษฎ​ที ​เ่ี กย่ี ว​ขอ้ งกบั ​การ​เกดิ ​โรคแ​ ละพ​ ฤตกิ รรมส​ ขุ ภาพ​เพอ่ื ก​ ารปอ้ งกนั ​โรค

       วิวัฒนาการ​ของ​กรอบ​แนวคิด​ของ​การ​เกิด​โรค​ที่​อาจ​จัด​เป็น​ทฤษฎี​เกี่ยว​กับ​การ​เกิด​โรค​แบ่ง​เป็น 4 ยุค เริ่ม​
จาก​แนวคิด​เกี่ยว​กับ​มลพิษ​ใน​ยุค​สถิติ​ทาง​สุขาภิบาล แนวคิด​ของ​ทฤษฎี​เชื้อ​โรค​ของ​โรค​ใน​ยุค​วิทยาการ​ระบาด​ของ​
โรค​ติดต่อ แนวคิด​แบบ​กล่อง​ดำ​ใน​ยุค​ของ​วิทยาการ​ระบาด​ของ​โรค​เรื้อรัง และ​แนวคิด​แบบ​กล่อง​ชาว​จีน​ใน​ยุค​ของ​
วิทยาการร​ ะบาด​ของ​โรค​เรื้อรัง

1.	 ทฤษฎที​ เ่​ี กยี่ วก​ บั ก​ าร​เกิด​โรค

       แนวคิด​เรื่องก​ าร​เกิด​โรคม​ ักม​ ีอ​ ิทธิพลม​ าจ​ ากก​ ารศ​ ึกษา​ทางร​ ะบาด​วิทยา ซึ่งม​ ีห​ ลายแ​ นวคิด เหตุการณ์ส​ ำคัญ​
ใน​การ​เผชิญ​กับ​สภาพ​ความ​เป็น​อยู่​ที่​แร้นแค้น​และ​ทุกข์​ของ​ประชาชน​ใน​ประเทศ​อังกฤษ​ใน​ศตวรรษ​ที่ 19 อัน​เป็น​
ผล​มา​จาก​การ​พัฒนา​ประเทศ​ไป​สู่​เศรษฐกิจ​แบบ​อุตสาหกรรม​และ​การ​เติบโต​อย่าง​รวดเร็ว​ของ​เมือง​ใหญ่ ทำให้​เกิด
​โรค​ต่างๆ มากมาย​ทั้ง​โรค​ติดต่อ​และ​โรค​ไม่​ติดต่อ ทำให้​เกิด​แนวคิด​ที่​มี​วิวัฒนาการ​มา​เป็น​ทฤษฎี​หรือ​แนวคิด​ที่​
สำคัญ​ตามล​ ำดับ ได้แก่ ทฤษฎี​เกี่ยวก​ ับ​มลพิษ (Miasma) ทฤษฎีเ​ชื้อ​โรค (Germ Theory) ทฤษฎี​กล่อง​ดำ (Black
Box Theory) และท​ ฤษฎีก​ ล่อง​ชาว​จีน (Chinese Box Theory)

       1.1 		ทฤษฎี​เก่ียว​กับ​มลพิษ (Miasma) มา​จาก​คำ​ภาษา​กรีซ​ที่​แปล​ว่า มลพิษ (Pollution) ซึ่ง​หมาย​ถึง​อากาศ
เ​ป็นพ​ ิษ (Bad Air) เป็น​ไอ​หรือล​ ะออง​ที่เ​ป็นพ​ ิษ​พร้อม​ด้วยอ​ นุภาค​จากส​ าร​ที่​ย่อย​สลายไ​ด้ (Miasmata) ซึ่ง​ทำให้เ​กิด​
โรค​ที่​พบ​จาก​กลิ่น​เหม็น Miasmatic Theory of Disease เป็น​ทฤษฎี​ของ​นัก​สุขาภิบาล​ที่​เป็น​ที่​สนใจ​กัน​เป็น​อย่าง​
มาก​ใน​ช่วง​ยุค​กลาง​คือ ศตวรรษ​ที่ 19 ซึ่ง​ใช้​อธิบาย​การ​ระบาด​ของ​อหิวาตกโรค​ใน​กรุง​ลอนดอน​และ​กรุง​ปารีส​ที่​มี​
การ​แพร่​กระจาย​ของ​โรค​จาก​อากาศ​ที่​เป็น​พิษ ซึ่ง​เชื่อ​กัน​ว่า สามารถ​ป้องกัน​ได้​โดย​การ​ทำความ​สะอาด​และ​ขัด​ถู​
ร่างกาย​ได้ ดร. วิล​เลียม ฟารร์ (William Farr) ใน​ช่วง​ปี ค.ศ. 1851 เป็น​ผู้​สนับสนุน​ที่​สำคัญ​ของ​ทฤษฏี​นี้ ข้อมูล​
สถิติ​ทาง​สุขาภิบาล​ได้​แสดง​ตัวเลข​การ​เจ็บ​ป่วย​และ​การ​ตาย​ใน​แหล่ง​สลัม​ของ​เมือง​ใหญ่​หลาย​แห่ง​ใน​ประเทศ​
อังกฤษ ฝรั่งเศส เยอรมนี สแกนด​ ิเนเวีย และส​ หรัฐอเมริกา จากส​ ถานการณ์​ใน​สลัม​เหล่าน​ ี้​ทำให้เ​กิด สมมติฐาน​ของ​
นัก​สุขาภิบาล​ที่​เกี่ยว​กับ​มลพิษ​ว่า การ​เกิด​ความ​เป็น​พิษ​อาจ​เกิด​จาก​การ​ปลด​ปล่อย​ความ​สกปรก​ออก​มา​จาก​ดิน น้ำ
และ​อากาศ​ที่​ล้อม​รอบ​ตัว ซึ่ง​เป็น​สาเหตุ​ทาง​สภาพ​แวดล้อม​ที่​ทำให้​เกิด​อาการ​ของ​การ​เจ็บ​ป่วย​และ​การ​ตาย​มากมาย
สถิติ​ทาง​สุขาภิบาล​นี้​ที่​ได้​เก็บ​รวบรวม​ไว้​เป็น​หลัก​ฐาน​นั้น​ส่วน​ใหญ่​มัก​เกี่ยวข้อง​กับ​การ​ป่วย​และ​การ​ตาย​โดย​รวม​
มากกว่า​การเ​กิดโ​รค​ใดโ​รค​หนึ่ง ใน​ประเทศ​อังกฤษ วิล​เลียม ฟารร์ไ​ด้​เริ่ม​ใช้​การ​จำแนกก​ ารว​ ินิจฉัย​จำเพาะโ​รค​สำหรับ​
รวบรวม​สถิติ​การต​ ายข​ อง​ประชาชน​ใน​ประเทศ​ใน ค.ศ.1839

       การ​จัด​ให้​มี​ระบบ​การ​ระบาย​น้ำ​เสีย​และ​น้ำ​โสโครก​แบบ​ปิด เสริม​ด้วย​การ​เก็บ​ขยะ ความ​สะอาด​ของ​สถาน​
ที่​อาบ​น้ำ​สาธารณะ และ​การ​จัด​บ้าน​เรือน​ล้วน​เป็น​วิธี​การ​แก้ไข​ซึ่ง​จะ​กำจัด​มลพิษ​ให้​หมด​ไป ลด​การ​ตาย​และ​การ​ป่วย​
ของ​ผู้คน​ใน​แหล่ง​สลัม​ลง และ​ขจัด​ความ​รู้สึก​ใน​ความ​ยากจน​ของ​คนจน​ที่​อาศัย​อยู่​ใน​เมือง​ใหญ่/เมือง​ใหม่ ผู้​สนับ
สนุน​นวัตกรรม​เหล่า​นี้ท​ ี่​สำคัญ​ที่สุด​คือ เอ็ดว​ ิน แชดว​ ิค (Edwin Chadwick) ซึ่ง​เป็น​นัก​ปฏิรูป​ทางส​ ังคม​ที่ส​ นับสนุน​
ว่า โรค​เกิดข​ ึ้น​จากส​ ภาพ​แวดล้อมท​ าง​กายภาพ​ที่​เป็น​สาเหตุข​ อง​ความย​ ากจน ฟรี​ดริช เอ็งเ​จิลส์ (Friedrich Engels)
ซึ่ง​เป็น​นัก​ปฏิวัติ​ทางการ​เมือง​ได้​บันทึก​การ​เจ็บ​ป่วย​ของ​คน​งาน​โรงงาน​ใน​แมน​เชส​เตอร์ และ​ให้​ความ​คิด​เห็น​ว่า
ความ​ยากจน​เป็น​สาเหตุ​มากกว่า​จะ​เป็น​ผล​ที่​เกิด​จาก​การ​เจ็บ​ป่วย แต่​ทั้ง​แชด​วิค​และ​เอ็ง​เจิลส์​ต่าง​เห็น​พ้อง​กัน​ว่า

                             ลิขสิทธิ์ของมหาวทิ ยาลัยสุโขทยั ธรรมาธิราช
   15   16   17   18   19   20   21   22   23   24   25