Page 209 - การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค
P. 209
พฤติกรรมวิถีการดำเนินชีวิตที่เกี่ยวข้องกับการส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรคไม่ติดต่อ 8-43
เรื่องที่ 8.2.1
แนวทางก ารเปล่ียนแปลงพ ฤติกรรมว ิถีก ารดำเนินช วี ิตทเี่ กย่ี วข้องกบั
โรคไ มต่ ิดต่อ
โรคห ลอดเลือดแดงโคโรนารี (Coronary Artery Disease; CAD) โรคห ลอดเลือดส มองอ ุดตัน (Ischemic
Stroke) โรคเบาห วาน (Diabetes) และโรคมะเร็งเฉพาะที่บ างโรค ซึ่งเดิมพบบ ่อยในประเทศท ี่มีร ายได้สูง แต่ป ัจจุบัน
ได้ก ลายเป็นส าเหตุสำคัญข องก ารป ่วยแ ละการตายท ั่วโลก (WHO, 2002: อ้างถ ึงใน Willett et al., 2006) ซึ่งปัจจัย
สำคัญเบื้องต้นที่เป็นตัวกำหนดโรคเหล่านี้ไม่ใช่ปัจจัยทางพันธุกรรม (ยีน) แต่เป็นปัจจัยทางสภาพแวดล้อม ได้แก่
อาหารการกินและวิถีการดำเนินชีวิต งานวิจัยเชิงวิทยาการระบาดแบบไปข้างหน้า งานวิจัยเชิงทดลองแบบสุ่มเพื่อ
การป้องกันโรคไม่ติดต่อ และงานวิจัยระยะสั้นเกี่ยวกับปัจจัยเสี่ยงที่ต้องจัดการเร่งด่วน (Intermediate Risk
Factors) เช่น ความดันโลหิตส ูงแ ละไขมันในเลือด เป็นต้น ซึ่งได้ข้อสรุปอ ย่างห นึ่งคือ การล ดปัจจัยเสี่ยงด ้านอ าหาร
การก ินแ ละป ัจจัยเสี่ยงด ้านว ิถีก ารด ำเนินช ีวิตท ี่ป รับเปลี่ยนได้ จะส ามารถป ้องกันก ารเกิดโรคห ลอดเลือดแ ดงโคโรนารี
โรคห ลอดเลือดส มอง โรคเบาห วาน และโรคม ะเร็งห ลายโรคในป ระเทศท ี่ม ีร ายได้ส ูง (Willett, 2002: อ้างถ ึงใน Willett
et al., 2006) ข้อค ้นพ บเหล่าน ี้ม ีค วามส ำคัญอ ย่างม หาศาลเพราะบ่งบ อกว ่า โรคเหล่าน ี้ไม่ใช่ผ ลพ วงข องส ังคมส มัยใหม่
ที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ ยิ่งไปกว่านั้น อัตราการเกิดโรคเหล่านี้ในระดับต่ำอาจเกิดขึ้นได้โดยไม่ต้องใช้ยาหรือสถานบริการ
ทางการแพทย์ที่ร าคาแพง
การเปลีย่ นแปลงเฉพาะเจาะจงในพ ฤตกิ รรมว ถิ กี ารด ำเนนิ ช วี ติ โดยเฉพาะอ ยา่ งย ิง่ ก ารส บู บ หุ รี่ การไมอ่ อกก ำลงั
กาย และอาหารการกินท ี่ไม่ด ีต่อส ุขภาพ รวมทั้งประโยชน์ที่จ ะบ ังเกิดข ึ้นได้ สรุปไว้ในตารางท ี่ 8.18 ความส ัมพันธ์และ
หลักฐานท ี่สนับสนุนม ีส าระสำคัญโดยส รุปดังนี้
1. การห ลกี เลยี่ งก ารใชย้ าสบู การห ลกี เลีย่ งก ารใชย้ าสบู ห รอื ก ารส บู บ หุ รโี่ ดยก ารป อ้ งกนั ก ารร เิ ริม่ ก ารส บู บ หุ รี่
หรือโดยก ารเลิกส ูบบ ุหรี่ส ำหรับผ ู้ท ี่ส ูบบ ุหรี่อ ยู่แ ล้ว นับเป็นห นทางส ำคัญท ี่สุดเพียงอ ย่างเดียวในก ารป ้องกันโรคห ัวใจ
และหลอดเลือดแ ละโรคม ะเร็ง การหลีกเลี่ยงก ารใช้ยาสูบไร้ควันจะป้องกันโรคม ะเร็งของช ่องป ากได้จ ำนวนม าก ควัน
บุหรีส่ ่งผ ลกร ะท บต ่อห ัวใจแ ละห ลอดเลือดในห ลายท าง นิโคตินเป็นส ารก ระตุ้นท ีท่ รงพ ลังม ากท ีเ่ป็นส าเหตใุหห้ ัวใจเต้น
แรงและเร็วยิ่งขึ้น ไปทำให้กล้ามเนื้อของหัวใจต้องการเลือดเพิ่มมากขึ้น นอกจากนั้น นิโคตินยังเป็นสาเหตุให้หลอด
เลือดแ ข็งต ัวแ ละห ดต ัวแ ละไปล ดป ริมาณเลือดท ี่จ ะไหลผ ่านห ลอดเลือด คาร์บอนมอนอกไซด์เป็นก ๊าซไม่มีส ี ไม่มีก ลิ่น
ที่ป รากฏอ ยู่ในค วันบ ุหรี่เข้าช นกร ะท บโมเลกุลข องอ อกซิเจนอ อกจ ากเซลล์เม็ดเลือดแ ดง จึงท ำให้ม ีป ริมาณอ อกซิเจน
น้อยล งท ีเ่ข้าไปย ังก ล้ามเนื้อทที่ ำห น้าทีห่ ดร ัดตัว รวมถ ึงห ัวใจด ้วย การส ูบบ ุหรีห่ รือย าสูบไปล ดร ะดับข องโคเลสเตอ รอล
ที่ด ีคือ โคเลสเตอรอลความหนาแน่นสูง (High-Density Lipoprotein; HDL) และย ังไปเปลี่ยนแปลงส มบัติท างเคมี
ของ HDL และอ าจท ำให้สูญเสียก ารทำหน้าที่ท ี่เป็นป ระโยชน์ในร ่างกาย การเลิกนิสัยสูบบุหรี่หรือย าสูบอาจช ่วยเพิ่ม
ระดับข อง HDLในเลือด
ลขิ สิทธข์ิ องมหาวิทยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธิราช
