Page 30 - การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค
P. 30

2-28 การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค

       จาก​ตาราง​ที่ 2.2 จะ​เห็น​ได้​ว่า การ​ป้องกัน​โรค​ตาม​แนวทาง​ของ​ศูนย์​มะเร็ง​คา​ลิ​ฟ​อร์​เนีย​เหนือ​เน้น​หนัก​เป็น
4 ระดับ​โดย​พิจารณา​ด้าน​ผู้​ป่วย​ที่​มี​การ​เจ็บ​ป่วย และ​ด้าน​แพทย์​ที่​พิจารณา​การ​เป็น​โรค การ​ป้องกัน​โรค​ระดับ​ต่างๆ
ทั้ง 4 ระดับเ​ป็น​สิ่งจ​ ำเป็น​ในก​ าร​ทางส​ าธารณสุข เพื่อ​ที่จ​ ะ​หยุดย​ ั้ง​การเ​จ็บ​ป่วยแ​ ละก​ ารม​ ี​โรคข​ อง​ประชากร

       1. 	 การ​ป้องกัน​ระดับ​ปฐม​ภูมิ (Primary Prevention) เป็น​กิจกรรม​ที่​ดำเนิน​การ​เพื่อ​ป้องกัน​โรค และ​
การ​เจ็บ​ป่วย ป้องกัน​สุขภาพ​ของ​ประชาชน​ทั้ง​ใน​ระดับ​ปัจเจกบุคคล​และ​ระดับ​ชุมชน เกี่ยวข้อง​โดยตรง​กับ​โฮสต์​เพื่อ​
เพิ่ม​ความ​ต้านทาน​ต่อ​สิ่ง​ที่​ทำให้​เกิด​โรค เช่น การ​ให้​ภูมิคุ้มกัน หรือ​การ​หยุด​สูบ​บุหรี่ เป็นต้น หรือ​อาจ​เกี่ยวข้อง
​โดยตรง​กับ​กิจกรรม​ใน​สิ่ง​แวดล้อม​ที่​อาจ​ก่อ​ให้​เกิด​สภาวะ​ที่​เหมาะ​สม​กับ​เวคเตอร์​ของ​สิ่ง​ที่​ทำให้​เกิด​โรค​ทาง​ชีวภาพ
เช่น เวก​เตอร์​ของย​ ุงท​ ี่​นำ​มาลาเรีย หรือโ​รคไ​ข้เ​ลือดออก เป็นต้น ตัวอย่างข​ อง​มาตรการ เช่น การส​ ร้าง​เสริมภ​ ูมิคุ้มกัน​
ใน​เด็กเ​กี่ยว​กับ​บาดทะยัก ไอ​กรน และ​คอตีบ การ​เติม​คลอรีนใ​น​น้ำ​ดื่ม​เพื่อ​ป้องกัน​การ​แพร่​กระจาย​ของ​โรค​ทาง​เดิน​
อาหาร​ที่​เกิด​จาก​น้ำ การ​สวม​เข็มขัด​นิรภัย​ขณะ​ขับ​รถยนต์​เพื่อ​ป้องกัน​การ​บาด​เจ็บ​และ​การ​ตาย​ใน​ท้อง​ถนน เป็นต้น
การ​ป้องกัน​ระดับ​ปฐม​ภูมิ​ยัง​รวม​ถึง​การ​จัด​กิจกรรม​ภายใน​ระบบ​สุขภาพ​ที่​นำ​ไป​สู่​สุขภาพ​ที่​ดี​ขึ้น เช่น การ​กำหนด​
มาตรฐาน​และ​ทำให้​มั่นใจ​ว่า แพทย์​ไม่​เพียง​แต่​ได้​รับ​ทราบ​ถึง​การ​ให้​ภูมิคุ้มกัน​ที่​เหมาะ​สม​และ​การ​ดูแล​ก่อน​คลอด​
สมัย​ใหม่​แต่​ยัง​ตระหนัก​ถึง​บทบาท​ใน​การ​ป้องกัน​โรค​ระบบ​หลอด​เลือด​สมอง หลอด​เลือด​หัวใจ และ​โร​คอื่นๆ เช่น
มะเร็ง​ปอด เป็นต้น ซึ่ง​บทบาท​นี้​ผู้​ให้​บริการ​ทาง​สุขภาพ​ให้​บริการ​เหมือน​เป็น​ครู ผู้​แนะนำ ผู้​วินิจฉัย​และ​ผู้​รักษา
ซ่ึง​เหมือน​กับ​การ​ส่ง​เสริมสุข​ภาพ​ที่​การ​ป้องกัน​โรค​ระดับ​ปฐม​ภูมิ​ไม่​ได้​ขึ้น​กับ​แพทย์​อย่าง​เดียว แต่​ข้ึน​กับ​สติ​
สัม​ปะชัญญะ​ของ​แต่ละ​คนใน​การ​ดูแล​ตนเอง​โดย​เฉพาะ​อย่าง​ยิ่ง​การ​เพิ่ม​ความ​ตระหนัก​และ​ระดับ​ข้อมูล​และ​
การ​สร้าง​พลัง​สุขภาพ​ของแ​ ต่ละบ​ ุคคล​และ​ชุมชน​เพื่อ​พัฒนาการด​ ูแล​ตนเอง​ในก​ ารล​ ดป​ ัจจัย​เสี่ยง และ​เพื่อ​การใ​ห้​มี​วิถ​ี
ชีวิต​ที่ม​ ี​สุขภาพ​ดีข​ ึ้น ใน​ทางว​ ิทยาการร​ ะบาด​วัตถุประสงค์ข​ อง​การ​ป้องกันโ​รค​ระดับ​ปฐมภ​ ูมิ ได้แก่ การล​ ดอ​ ุบัติ​การณ​์
ของ​โรคแ​ ละ​ความผ​ ิดป​ กติท​ างส​ ุขภาพ เช่น การ​ให้ว​ ัค​ชีน​ป้องกัน​โรคโ​ปลิโอ​ใน​เด็ก เป็นต้น

       มาตรการ​ใน​การ​ป้องกัน​ระดับ​ปฐม​ภูมิ​แบ่ง​เป็น 2 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่ม​แรก​เป็นการ​ดำเนิน​การ​เพื่อ​ปกป้อง​โรค​
​และ​ความ​พิการ เช่น การ​ให้​ภูมิคุ้มกัน การ​ให้​บริการ​น้ำ​ดื่ม​ที่​สะอาด​ปลอดภัย การ​ให้​บริการ​ทาง​ทันต​กรรม​เพื่อ​
ป้องกัน​ฟัน​ผุ เป็นต้น และ​เพื่อ​ป้องกัน​อุบัติเหตุ เช่น การ​ออก​กฎหมาย​ที่​เกี่ยวข้อง​กับ​อาชีว​อนามัย​และ​ความ​
ปลอดภัย เพื่อ​ป้องกัน​การ​บาด​เจ็บ​และ​เจ็บ​ป่วย​จาก​การ​ทำงาน เป็นต้น กลุ่ม​ท่ี​สอง​เป็นการ​ส่ง​เสริมสุข​ภาพ​ที่​รวม​
​กิจกรรม​ที่​เก่ียวข้อง​กับ​วิถี​การดำเนินชีวิต​ที่​ทำให้​มี​สุขภาพ​ดี เช่น โภชนาการ​ที่​ดี มี​การ​ออก​กำลัง​กาย การ​พัก​ผ่อน
การ​หลีกเลี่ยง​ความ​เสี่ยง​ทาง​สิ่ง​แวดล้อม​และ​สุขภาพ เป็นต้น แต่​เดิม​ใน​อดีต​การ​ป้องกัน​โรค​ระดับ​ปฐม​ภูมิ​เน้น
โรค​ติดต่อ​โดย​การ​ปรับปรุง​เรื่อง​การ​ให้​บริการ​น้ำ​ดื่ม​และ​อาหาร​ที่​สะอาด และ​การ​ให้​ภูมิคุ้มกัน ปัจจุบัน​การ​ป้องกัน​
โรค​ระดับ​ปฐม​ภูมิ​เน้น​โรค​เรื้อรัง​ด้วย เช่น โรค​หัวใจ มะเร็ง เบา​หวาน เป็นต้น ซึ่ง​เป็น​เรื่อง​ที่​ท้าทาย​ใน​การ​พิจารณา​
การ​เปลี่ยนแปลงพ​ ฤติกรรม​สุขภาพ​ที่​หันม​ าเ​น้นก​ าร​เปลี่ยนแปลงร​ ูป​แบบ​วัฒนธรรมท​ ี่ม​ ี​ผลต​ ่อ​พฤติกรรม​ร่วมด​ ้วย

       2. 	 การ​ปอ้ งกันโ​รคร​ ะดบั ท​ ตุ ิยภ​ ูมิ (Secondary Prevention) มีเ​ป้าห​ มายเ​พื่อ​ระบ​ุและ​คน้ หาโ​รคใ​นช​ ่วงร​ ะยะ​
แรก​ก่อน​ท่ี​จะ​มี​การ​พัฒนา​อาการ​ของ​โรค​จน​สังเกต​ได้ เพื่อ​ทำให้​การ​รักษา​ประสบ​ผล​สำเร็จ จาก​การ​ค้นหา​และ
การ​วินิจฉัย​ใน​ระยะ​แรก​ทำให้​สามารถ​รักษา​โรค บริหาร​จัดการ​เพื่อ​ป้องกัน​ภาวะ​แทรกซ้อน​และ​ความ​พิการ​จาก​
การ​เกิดโรค​ได้ อีก​เป้า​หมาย​หนึ่ง​ของ​การ​ป้องกัน​โรค​ระดับ​ทุติย​ภูมิ​คือ การ​ดำเนิน​การ​ทาง​สาธารณสุข​เพื่อ​ป้องกัน​
การ​แพร่​กระจาย​ของ​โรค​ติดต่อ รวม​ถึง​การ​ค้นหา​แหล่ง​โรค​และ​การ​ดำเนิน​การ​ของ​ขั้น​ตอน​ท่ี​จะ​หยุด​ยั้ง​โรค
การ​ป้องกัน​โรค​ระดับ​ทุติย​ภูมิ​รวม​ถึง​ขั้น​ตอน​เพื่อ​แยก​ผู้​ป่วย​และ​รักษา​หรือ​ให้​ภูมิคุ้มกัน​เพื่อ​ป้องกัน​ไม่​เกิด​การ​ระบาด​
ของ​ผู้​ป่วยสมอง​อักเสบ​หรือ​หัด โปรแกรม​การ​ยับยั้ง​การ​ใช้​เข็ม​ฉีดยา​ร่วม​กัน​ของ​ผู้​เสพ​สาร​เสพ​ติด การก​ระ​จาย
ถ​ งุ ย​ างอ​ นามยั แ​ กว​่ ยั ร​ ุน่ ผเู​้ สพส​ ารเ​สพต​ ดิ แ​ ละผ​ ปู​้ ระกอบอ​ าชพี พ​ เิ ศษเ​พือ่ ป​ อ้ งกนั ก​ ารแ​ พรก่ ระจายต​ ดิ ตอ่ ท​ างเ​พศส​ มั พนั ธ​์
และ​โรค​เอดส์​ใน​เด็ก​นักเรียน​หรือ​นักศึกษา ผู้​ให้​บริการ​สุขภาพ​ทุก​คน​มี​บทบาท​ใน​การ​ป้องกัน​โรค​ระดับ​ทุติย​ภูมิ เช่น

                             ลิขสิทธิ์ของมหาวทิ ยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธิราช
   25   26   27   28   29   30   31   32   33   34   35