Page 32 - การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค
P. 32
2-30 การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค
โดยสรุป การป้องกันโรคระดับตติยภูมิประกอบด้วยมาตรการที่จะลดความพิการระยะยาว จำกัดความ
ทุกข์ทรมานของผู้ป่วยและส่งเสริมให้ผู้ป่วยสามารถปรับตัวให้เข้ากับความเจ็บป่วยที่ไม่อาจรักษาได้ การป้องกัน
โรคระดับตติยภูมิมีวัตถุประสงค์เชิงปริมาณคือ ลดจำนวนและความรุนแรงของภาวะแทรกซ้อนของโรค เช่น
การฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ป่วย เป็นต้น การป้องกันโรควิธีหนึ่งสามารถวัดออกมาในเชิงปริมาณได้เช่นเดียวกับ
การรักษาโรค โดยเปรียบเทียบกับการป้องกันโรคที่มีการศึกษาและยอมรับเป็นมาตรฐาน แล้ว ผลของการป้องกัน
โรคโดยว ิธีการหนึ่งส ามารถแสดงออกในรูปของสัมฤทธิผ ล และประสิทธิผลในการป ้องกันโรคได้
4. การป ้องกนั โรคร ะดับจตรุ ภูมิ (Quaternary Prevention) เป็นการดำเนินการค้นหาผู้ป่วยที่เสี่ยงต่อการ
ได้รับการรักษาที่มากเกินไป (Overmedicalisation) เพื่อป้องกันผู้ป่วยจากการได้รับการรักษาแบบใหม่ (New
Medical Invasion) หรือการเสนอแนะการให้การรักษาซึ่งเป็นที่ยอมรับอย่างมีจริยธรรม ดังนั้นจึงอาจกล่าวได้ว่า
การป้องกันระดับจตุรภูมิเป็นชุดของกิจกรรมทางสุขภาพ (Set of Health Activities) ที่จะบรรเทาหรือหลีกเลี่ยง
ผลที่ตามมาของการได้รับการรักษาที่ไม่จำเป็นหรือมากเกินไป (Unnecessary Medical Intervention) ของ
ระบบสุขภาพ การรักษาทางการแพทย์ที่เป็นไปตามกฎหมายอาจถูกทำลายถ้าแพทย์ไม่ได้ป้องกันกิจกรรมหรือ
การรักษาทางการแพทย์ที่ไม่จำเป็นและผลที่ตามมา การป้องกันระดับจตุรภูมิควรนำมาใช้ก่อนการป้องกันที่เป็น
ทางเลือก การวินิจัยฉัยและการรักษาอื่น ซึ่งแนวคิดนี้เป็นของมาร์ค จามวล (Marc Jamoulle) (http://www.
ulb.ac.be/esp/mfsp/prev4-fr.html) ซึ่งเป็นแพทย์เวชปฏิบัติทั่วไปชาวเบลเยี่ยม และสรุปไว้ในพจนานุกรม
ของเวชป ฏิบัติท ั่วไป และค รอบครัวของว อง กา (dictionary of General Medicine and Family of WONCA)
กรณีต ัวอย่างข องโครงการท่เี นน้ ปอ้ งกันโรคในต ่างประเทศ
ประชาชนสุขภาพด ีใน พ.ศ. 2553 (Healthy People 2010)
จากรายงาน Healthy People: The Surgeon General’s Report on Health Promotion and Disease
Prevention (1979) และ Healthy People 2000: National Health Promotion and Disease Prevention
Objectives (1990), Healthy People 2010 (November 2000) เป็นแผนที่ปรับปรุงให้ทันสมัยจากกรมสุขภาพ
และบริการมนุษย์ของประเทศสหรัฐอเมริกา (The U.S. Department of Health and Human Services)
ซึ่งประกอบด้วยรายละเอียดที่มีวัตถุประสงค์ 467 ข้อใน 28 ด้าน เพื่อปรับปรุงสุขภาพแห่งชาติ จุดประสงค์หลัก
โดยทั่วไปคือ การช่วยให้ประชาชนแต่ละคน ทุกกลุ่มอายุมีอายุขัยยืนยาวขึ้นและปรับปรุงคุณภาพชีวิต (Help
individuals of all ages increase life expectancy and improve the quality of life) และขจัดความไม่
เท่าเทียมกันของประชาชนที่อยู่ในภาคส่วนต่างๆ (Eliminate health disparities among different segments
of the population)
เกือบทุกเป้าหมายและวัตถุประสงค์ข อง The Healthy People 2010 เกี่ยวข้องก ับ 1 หรือม ากกว่า 1 ระดับ
ของการป้องกันโรคทั้ง 3 ระดับ เช่น เป้าหมายทั้งหมดของโรคมะเร็งคือ ลดจำนวนผู้ป่วยโรคมะเร็งรวมถึงความ
เจ็บป่วย พิการ และการตายที่เกิดจากมะเร็ง ดังนั้นเพื่อที่จะบรรลุเป้าหมายนี้อาจเกี่ยวข้องกับการป้องกันโรคระดับ
ปฐมภูมิเพื่อกระตุ้นให้ประชาชนหลีกเลี่ยงสารก่อมะเร็งที่ทราบกันดีและการป้องกันโรคระดับทุติยภูมิเพื่อที่จะ
กระตุ้นให้มีการตรวจคัดกรองเพื่อค้นหามะเร็งในระยะเริ่มแรกที่สุด ซึ่งสามารถรักษาได้ ตัวอย่างที่เกี่ยวข้องกับ
การป้องกันโรคระดับตติยภูมิคือ การเน้นหนักความพิการและสถานการณ์ที่ตามมา นั่นคือ ค้นหาเพื่อวิธีการที่จะ
ส่งเสริมสุขภาพของประชาชนซึ่งมีความพิการและป้องกันสถานการณ์ที่ตามมา และขจัดความไม่เท่าเทียมกัน
ประชาชนท ี่ม ีค วามพิการแ ละผู้ท ี่ไม่มีค วามพิการในประเทศส หรัฐอเมริกา
ลิขสทิ ธิ์ของมหาวิทยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธิราช
