Page 12 - พฤติกรรมมนุษย์และจริยธรรมทางเศรษฐกิจและธุรกิจ
P. 12
8-10 พฤติกรรมมนุษย์แ ละจริยธรรมท างเศรษฐกิจและธุรกิจ
วิลเลียมส ัน (Williamson, 1996) กล่าวว ่าท ฤษฎตี ้นทุนธ ุรกรรมเป็นก าร บรู ณาก ารร ะหว่างก ฎหมาย เศรษฐกิจ
และการบริหารจัดการ ที่พยายามอธิบายว่า หน่วยธุรกิจไม่ใช่หน่วยเศรษฐกิจที่ไม่มีตัวตนในโลกของตลาดแข่งขัน
สมบูรณ์ แต่เป็นอ งค์กรท ี่ประกอบด้วยบุคคลหลายคนท ี่ม ีว ัตถุประสงค์ที่แ ตกต ่างก ัน ทฤษฎีต ้นทุนธุรกรรมต ั้งอ ยู่บน
ฐานค วามเป็นจ ริงท ี่ว ่าห น่วยธ ุรกิจอ าจเป็นห น่วยธ ุรกิจข นาดใหญ่ท ี่ม ีผ ลต ่อก ารเปลี่ยนแปลงร าคาในต ลาดท ั้งด ้านก าร
ซื้อและการขาย และเพื่อที่จะลดความเสี่ยงจากความผันผวนภายนอก และลดต้นทุนธุรกรรมจากการเจรจาติดต่อ
ซื้อขายกับภ ายนอก หน่วยธุรกิจจ ึงม ีแนวโน้มท ี่จะดำเนินธ ุรกรรมภายในให้มากที่สุดโดยการด ำเนินธุรกิจตามแ นวต ั้ง
แบบค รบว งจรเพื่อลดต ้นทุนธ ุรกรรมให้ม ากที่สุด เช่น ในธ ุรกิจน้ำมัน บริษัทน ้ำมันจะดำเนินการท ั้งท ำการส ำรวจ ขุด
เจาะ กลั่นและขายปลีก เป็นต้น จึงเป็นโอกาสที่ผู้จัดการจะแสวงหาผลประโยชน์โดยการจัดการธุรกรรมในทางที่ให้
ผลประโยชน์ต่อตนเองมากที่สุด และอาจมีผลเสียต่อการเงินของหน่วยธุรกิจที่จำต้องมีการควบคุมพฤติกรรมการ
แสวงหาโอกาสนี้
ทฤษฎตี ัวแทนแ ละท ฤษฎตี ้นทุนธ ุรกรรมม คี วามแ ตกต ่างก ันท ีท่ ฤษฎตี ัวแทนเป็นเรื่องข องบ ุคคลแ ละเป็นเรื่อง
ของพ ฤติก รรมที่เสี่ยงต่อก ารละเมิดจรรยาบรรณ (moral hazard) ขณะที่ท ฤษฎีต ้นทุนธุรกรรมเป็นเรื่องข องธ ุรกรรม
ที่ตั้งอยู่บนข้อสมมติที่ว่าบุคคลมักจะแสวงหาโอกาสจากการจัดการด้านธุรกรรมในทางที่ให้ผลประโยชน์ต่อตนเอง
สูงสุด
3.3 ทฤษฎีการมีส ่วนไ ด้ส่วนเสีย (Stakeholder Theory) เป็นทฤษฎีที่ได้มีก ารพัฒนามาตั้งแต่ทศวรรษที่
1970 โดยเหตุผลท ี่น ำม าใช้ในก ารอ ธิบายในท ฤษฎีข องก ารม ีส ่วนได้ส ่วนเสียค ือเรื่องข องว ินัยในด ้านก ารบ ริหารจ ัดการ
โดย ฟรีแ มน (Freeman: 1984) ได้เสนอทฤษฎีทั่วไปข องหน่วยธ ุรกิจโดยได้รวมความรับผิดช อบของห น่วยธุรกิจให้
ครอบคลุมถ ึงผู้ม ีส่วนได้ส ่วนเสีย และเน้นบ ทบาทข องหน่วยธ ุรกิจท ี่ม ีต่อ พนักงาน สิ่งแ วดล้อม ชุมชนในท้องถ ิ่น และ
สงั คมโดยสว่ นร วม เชน่ เดยี วก บั ค วามร บั ผ ดิ ช อบต อ่ ผ ถู้ อื ห ุน้ ทัง้ นี้ โดยม กี ลุม่ ส งั คมแ ละส ิง่ แ วดลอ้ มเปน็ ผ รู้ วบรวมข อ้ มลู
กิจกรรมเพื่อน ำไปก ำหนดเป็นเป้าหมายข องห น่วยธ ุรกิจ
ทฤษฎีการมีส่วนได้ส่วนเสีย เป็นทฤษฎีที่ให้ความสำคัญกับเรื่องของสังคมวิทยาและการจัดการองค์กร ที่
ครอบคลุมไปถึงเรื่องของ ปรัชญา จริยธรรม การเมือง เศรษฐกิจ กฎหมาย และการจัดการ หลักการพื้นฐานของ
การม ีส ่วนได้ส ่วนเสียค ือ หน่วยธ ุรกิจข นาดใหญ่แ ละม ีผ ลต ่อส ังคมอ ย่างแ พร่ห ลายจะต ้องให้ค วามส นใจร ับผ ิดช อบใน
หลายส่วนข องส ังคมม ากกว่าท ี่จ ะคำนึงเฉพาะผู้ถือหุ้นเท่านั้น
สำหรับคำว่า “ผู้ม ีส่วนได้ส่วนเสีย” นั้น จะขึ้นอยู่กับมุมมองของแต่ละคน แต่ม ีล ักษณะร่วมกันอยู่อย่างห นึ่ง
คือมีลักษณะของการแลกเปลี่ยน ดังนั้น ผู้ม ีส่วนได้ส่วนเสียในที่นี้นอกจากจะเป็นผู้ได้รับผลจากหน่วยธุรกิจแล้วยัง
เป็นผ ู้มีผลต่อห น่วยธุรกิจด ้วย จึงถ ือได้ว ่าเป็นผู้มีส่วนร ่วม (stake) มากกว่าเป็นผ ู้มีส่วนแบ่ง (share)
ผู้มีส ่วนได้ส่วนเสียของห น่วยธุรกิจป ระกอบด ้วย ผู้ถือหุ้น พนักงาน ผู้ขาย ลูกค้า เจ้าหนี้ ประชาคม ตลอด
จนป ระชาชนทั่วไปท ี่เป็นผ ู้เสียภ าษีท ี่ถ ูกน ำไปใช้ในก ารส ร้างโครงสร้างพื้นฐ านท างเศรษฐกิจให้แ ก่ห น่วยธุรกิจ จึงท ำให้
ทฤษฎีก ารมีส ่วนได้ส ่วนเสียค รอบคลุมไปถึงเรื่อง สิ่งแวดล้อม พันธุ์พืช พันธุ์สัตว์ มนุษย์ในรุ่นต่อๆ ไป ด้วย
ทฤษฎีการมีส่วนได้ส่วนเสียเป็นที่มาของแนวคิดของความรับผิดชอบขององค์กรธุรกิจที่มีต่อสังคม ซึ่งจะ
กล่าวถึงต ่อไปในตอนที่ 8.2
ลิขสิทธิข์ องมหาวิทยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธิราช
