Page 256 - พฤติกรรมมนุษย์และจริยธรรมทางเศรษฐกิจและธุรกิจ
P. 256
15-26 พฤติกรรมมนุษย์แ ละจ ริยธรรมทางเศรษฐกิจและธุรกิจ
นอกจากน ี้ เราอ าจพ ิจารณาไดว้ ่า การผ ลิตในท ัศนะข องเศรษฐศาสตรแ์ นวพ ุทธเป็นการพ ิจารณาค วามส ัมพันธ์
ของม นุษย์ใน 2 ระดับ คือ ความส ัมพันธ์ร ะหว่างม นุษย์ก ับธ รรมชาติ และค วามส ัมพันธ์ร ะหว่างม นุษย์ก ับม นุษย์ ความ
สัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติอยู่ในรูปแบบของการพัฒนาพลังการผลิตหรือเทคโนโลยีในการผลิต ส่วนความ
สัมพันธ์ระหว่างม นุษย์ก ับม นุษย์ในก ารผลิตอ ยู่ในรูปแ บบข องการพ ัฒนาความส ัมพันธ์ทางการผ ลิต
สำหรบั ค วามส มั พนั ธร์ ะหวา่ งม นษุ ยก์ บั ธ รรมชาติ เศรษฐศาสตรแ์ นวพ ทุ ธพ จิ ารณาว า่ มนษุ ยม์ ใิ ชศ่ นู ยก์ ลาง แ ละ
ธรรมชาติก็ไม่ใช่สิ่งที่ม นุษย์น ำมารับใช้ความต้องการข องม นุษย์ได้อย่างไม่มีขีดจำกัด รูปแบบข องการพ ัฒนาพลังการ
ผลิตที่มนุษย์น ำมาใช้ในร ูปแบบของเทคโนโลยีในการผ ลิตในรูปแ บบต่างๆ จึงต ้องคำนึงถ ึงข้อจำกัดนี้ด้วย การพัฒนา
เทคโนโลยีในก ารผลิตจึงต ้องเอื้อต ่อสภาพแวดล้อม ตัวอย่างเช่น การนำก ลับม าใช้ใหม่ หรือการเวียนใช้ (recycling)
ที่น ำเอาส ิ่งท ี่เสียแ ล้วไปผ ลิตก ลับม าใช้ใหม่ หรือห มุนเวียนก ลับม าใช้ใหม่ เช่น กระดาษท ี่ใช้แ ล้วก ็เอาก ลับไปเข้าโรงงาน
ผลิตเป็นกร ะดาษใหม่ขึ้นมาใช้ได้อ ีก หรือขวดที่ใช้แล้ว ก็อาจนำไปเข้าโรงงานหลอมอ อกมาทำเป็นขวดหมุนเวียนก ลับ
มาใช้ใหม่ เป็นการล ดขั้นตอนการผลิตและมลภาวะล ง
ส่วนความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับมนุษย์ผ่านความสัมพันธ์ทางการผลิตนั้น เศรษฐศาสตร์แนวพุทธมิได้
กล่าวถ ึงค วามส ัมพันธน์ ีโ้ดยตรง แตไ่ดใ้ หค้ วามส ำคัญถ ึงทีม่ าแ ห่งท รัพยห์ รือก ารแ สวงหาท รัพยใ์ หเ้ ป็นไปโดยช อบธ รรม
เนื่องจากต ระหนักถ ึงผ ลกร ะท บท ี่เกิดจ ากค วามร ุนแรงจ ากก ารเบียดเบียนซ ึ่งก ันแ ละก ันข องม นุษยแ์ ละส รรพช ีว ิต อื่นๆ
ตัวอย่างเช่น การกล่าวถึงหลักท ี่ว่าด้วย “สัมมาอาชีวะ” ในมรรค 8 ที่เรียกว ่า การเลี้ยงชีพช อบ (right livelihood)
คือก ารเลี้ยงชีพด้วยอ าชีพที่สุจริต แสวงหาผ ลต อบแทนโดยชอบธรรม ไม่ก ่อให้เกิดการข ่มเหงเบียดเบียนต ่อผ ู้อ ื่นใน
สังคม โดยห ลักท ี่ว ่าด ้วยการเลี้ยงช ีพชอบน ี้ได้ร ับการพ ิจารณาในรายล ะเอียดใน วณิชชา 5 หรือการค้าขายซ ึ่งฆราวาส
หรือบ ุคคลทั่วไปไม่ควรประกอบเป็นอ าชีพ ที่ประกอบด้วย
1) สัตถวณิชชาหรือการค ้าอ าวุธ
2) สัตต ว ณิชชาหรือก ารค้ามนุษย์
3) มังสวณิชชาห รือการค ้าเนื้อส ัตว์
4) มัชชวณิชช าห รือการค้าน้ำเมา
5) วิสว ณิชชาหรือก ารค้าขายยาพ ิษ
เมื่อพ ิจารณาถ ึงส ังคมในป ัจจุบัน เราจ ะเห็นว ่าร ูปแ บบข องก ารแ สวงหาท รัพย์ห รือก ารป ระกอบอ าชีพจ ะห มาย
รวมถ ึงก ารผ ลิต ส ามารถพ ิจารณาให้อ ยู่ในล ักษณะข องว ณิชชา 5 ในร ูปแ บบต ่างๆ ที่ส ลับซ ับซ ้อนม ากข ึ้น แม้ว่าก ิจกรรม
เหล่านี้จะเป็นการดำเนินการที่ชอบโดยกฎหมาย เช่น การผลิตหรือการค้าอาวุธ การผลิตหรือการค้าเครื่องดื่มของ
มึนเมา การเคลื่อนย ้ายก ารผ ลิตไปส ู่ป ระเทศที่มีแรงงานราคาถ ูกและไม่มีกฎหมายค ุ้มครองแรงงาน การผ ลิตท ี่เอาร ัด
เอาเปรียบแรงงานในรูปแบบต่างๆ เพื่อให้มีต้นทุนต่ำที่สุด เป็นต้น ซึ่งแม้ว่าการดำเนินกิจกรรมการผลิตหรือการค้า
เหล่านี้จะเป็นกิจกรรมที่สามารถสร้างผลกำไรหรือรายได้ให้กับผู้ประกอบการหรือประเทศชาติ แต่การประกอบการ
เหล่านี้ก ลับส ่งผลในทางลบต่อมนุษย์ในสังคม
กล่าวโดยสรุปก็คือ การพิจารณาการผลิตในทัศนะของเศรษฐศาสตร์แนวพุทธมิใช่การสร้างสรรค์และทำให้
เกิดส ิ่งใหม่ หากเป็นการแปรสภาพจ ากสิ่งหนึ่งไปเป็นอ ีกสิ่งห นึ่ง และในก ารผลิตส ิ่งหนึ่งตามปกติต้องมีการท ำลายส ิ่ง
อื่นด ้วย การผ ลิตไมไ่ ดเ้ ปน็ ไปเพือ่ แ สวงหาผ ลก ำไร แตเ่ ป็นเพยี งเครื่องม ือในก ารก ารส รา้ งค ุณภาพช วี ติ ข องม นษุ ย์ สังคม
และส ิ่งแ วดล้อม นอกจากน ี้ การพ ิจารณาก ารผ ลิตย ังต ้องพ ิจารณาท ั้งค วามส ัมพันธร์ ะหว่างม นุษยก์ ับธ รรมชาตผิ ่านก าร
พฒั นาพ ลงั ก ารผ ลติ ห รอื เทคโนโลยใี นก ารผ ลติ บ นพ ืน้ ฐ านว า่ ม นษุ ยม์ ใิ ชศ่ นู ยก์ ลางแ ละธ รรมชาตกิ ไ็ มใ่ ชส่ ิง่ ท มี่ นษุ ยน์ ำม า
รับใชค้ วามต ้องการข องม นุษยไ์ดอ้ ย่างไม่มขี ีดจ ำกัด และค วามส ัมพันธร์ ะหว่างม นุษยก์ ับม นุษยผ์ ่านก ารพ ิจารณาค วาม
สัมพันธ์ทางการผลิตท ี่ต ้องเป็นไปโดยช อบธรรม ไม่ก ่อให้เกิดการเบียดเบียนต ่อผู้อื่นในสังคม
ลขิ สิทธ์ิของมหาวิทยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธริ าช
