Page 251 - พฤติกรรมมนุษย์และจริยธรรมทางเศรษฐกิจและธุรกิจ
P. 251
เศรษฐศาสตร์แนวพ ุทธก ับจริยธรรมในท างเศรษฐกิจแ ละธ ุรกิจ 15-21
เป้าหมายของการแสวงหาความพึงพอใจสูงสุดที่ให้ความสำคัญกับคุณค่าเชิงปริมาณนี้ ได้จำกัดขอบเขตของทฤษฎี
ของเศรษฐศาสตร์กระแสหลักให้คับแคบและตายตัว ซึ่งสะท้อนจากคำอธิบายแบบปฏิฐานนิยม (positivism) ที่ให้
อรรถาธบิ ายห รอื พ รรณนาถ งึ พ ฤตกิ รรมก ารบ รโิ ภคท กี่ ำลงั ด ำเนนิ อ ยู่ แนวค วามค ดิ แ บบป ฏฐิ านนยิ มในด า้ นห นึง่ ส ามารถ
สะท้อนให้เห็นพ ฤติกรรมก ารบริโภคของค นส่วนใหญ่ในสังคมที่ดำเนินอ ยู่และเกิดขึ้นจ ริง แต่ในอีกด ้านห นึ่งก็เท่ากับ
สนับสนุนห รือไมไ่ดป้ ฏิเสธค วามเชื่อท ีว่ ่าการบ ริโภคแ ละค รอบค รองในป ริมาณท ี่มาก กว ่า ย่อมก ่อใหเ้กิดค วามพ ึงพ อใจ
ทีม่ าก กว า่ ต ามไปด ว้ ย แ ละน กี่ ค็ อื ธ รรมชาตขิ องม นษุ ยท์ ดี่ ำเนนิ อ ยแู่ ละต อ้ งย อมรบั ก นั ดงั น ัน้ พฤตกิ รรมท เี่ นน้ ก ารบ รโิ ภค
และสะสมเป็นเป้าห มายสูงสุดในชีวิตข องม นุษย์ด ังที่เราเห็นก ันอ ยู่ในส ังคมบริโภคจึงไม่ใช่ปัญหาสำหรับก ารพ ิจารณา
ของเศรษฐศาสตร์ก ระแสหลัก หากแต่เป็นการสะท้อนพฤติกรรมก ารบ ริโภคที่ด ำเนินอ ยู่จริงในส ังคมเท่านั้น
อย่างไรก ็ตาม การอ รรถาธิบายหรือพ รรณนาถึงพฤติกรรมการบ ริโภคที่กำลังด ำเนินอ ยู่โดยคนส ่วนใหญ่ของ
สังคมในรูปแบบของทฤษฎีของเศรษฐศาสตร์กระแสหลักในปัจจุบัน ได้เผชิญกับปรากฏการณ์หรือปัญหาที่เกิดขึ้น
สืบเนื่องจากพ ฤติกรรมก ารบ ริโภคข องม นุษยส์ ่วนใหญใ่นส ังคมซ ึ่งส ่งผ ลกร ะท บอ ย่างร อบด ้าน นั่นค ือ ในร ะดับร ากฐาน
แล้วพ ฤติกรรมก ารบ ริโภคท ีด่ ำเนินอ ยูไ่ดส้ ร้างค วามค ับข ้องใจใหเ้กิดข ึ้นก ับป ัจเจกบุคคลในส ังคมท ีต่ ้องพ ยายามด ิ้นรน
แสวงหาป ัจจัยท างการเงิน เพื่อส ร้างอ ำนาจในก ารซ ื้อให้เพียงพ อแ ละส ามารถท ี่จ ะต อบส นองค วามต ้องการท ี่ถ ูกก ระตุ้น
ให้เกิดขึ้นอย่างไร้เหตุผล การบริโภคจึงเป็นเป้าหมายที่เป็นที่ต้องการโดยตัวเอง โดยไม่คำนึงถึงการแสวงหาคุณค่า
และเป้าหมายที่แท้จริงในการบริโภคและดำรงอยู่ของมนุษย์ ในระดับมหภาค วิถีชีวิตในสังคมบริโภคนิยมได้ก่อให้
เกิดความขัดแย้ง แย่งชิงและแข่งขันกันอยู่ตลอดเวลา เนื่องจากการไม่สามารถจัดการกับปัญหาพื้นฐานของความ
ขัดแย้งระหว่างความต้องการอันไม่จำกัดของมนุษย์และทรัพยากรอันมีอยู่อย่างจำกัดให้ได้อย่างเหมาะสม ในนัยนี้
การย อมรับในธ รรมชาติข องค วามต ้องการอ ันไม่จ ำกัดน ี้ ได้ส ่งผ ลให้ม นุษยชาติท ำการแ สวงหาป ระโยชน์จ ากธ รรมชาติ
และสิ่งแวดล้อม (อันมีขีดจำกัด) เพื่อให้มาตอบสนองความต้องการ (อันมีอยู่อย่างไม่จำกัด) ก่อให้เกิดวิกฤตการณ์
ทางนิเวศวิทยาแ ละส ิ่งแ วดล้อมท ี่ทวีค วามรุนแรงมากข ึ้นโดยลำดับ
ในเศรษฐศาสตร์แ นวพ ุทธ การแ ก้ไขป ัญหาแ ละห าท างออกจ ากป ัญหาท ี่ม นุษย์เผชิญอ ยู่จ ะเกิดข ึ้นได้ ต้องเริ่ม
จากการตั้งคำถามต่อทัศนะในการมองธรรมชาติของมนุษย์ในเรื่องของความต้องการและการแสวงหาความพึงพอใจ
รวมถ ึงค วามเข้าใจในค ุณค่าแ ละเป้าห มายท ี่แทจ้ ริงข องก ิจกรรมก ารบ ริโภค เพื่อก ระตุ้นใหเ้กิดค วามเข้าใจในท ัศนะใหม่
ในเรื่องก ารบ ริโภค กล่าวค ือ เศรษฐศาสตร์แนวพ ุทธมีค ำอ ธิบายในแ บบที่เรียกว่าปทัสฐานนิยม (normative) ที่เสนอ
ภาพข องส ิ่งท คี่ วรจ ะเปน็ อยากจ ะใหเ้ป็น ควรจ ะท ำ อยากจ ะใหท้ ำ ตวั อยา่ งเชน่ การเปลีย่ นธ รรมชาตขิ องค วามต อ้ งการท ี่
ไมจ่ ำกัดข องม นุษยม์ าเป็นค วามต ้องการท ีจ่ ำกัดท ีก่ ำกับด ้วยป ัญญา รวมถ ึงพ ฤติกรรมก ารบ ริโภคในร ูปแ บบท ีเ่หมาะส ม
แ ละควรจะเป็นข องมนุษย์ในสังคมที่ไม่ก ่อให้เกิดท ุกข์ในทุกร ะดับของความส ัมพันธ์
ในเศรษฐศาสตร์แ นวพ ุทธ แ ม้จ ะย อมรับว ่าโดยท ั่วไปแ ล้วธ รรมชาติข องม นุษย์ม ีค วามต ้องการท ี่ไม่จ ำกัดโดย
เปรียบเปรยความต้องการข องม นุษย์ที่ม ีไม่จำกัดท ี่เรียกว่า “ตัณหา” ว่า “นตถิ ตัณหา สมา นที” หรือ “แม่น้ำเสมอ
ด้วยตัณหาไม่มี” เนื่องจากแม่น้ำในบางโอกาสบางเวลายังมีเวลาเต็มได้ แต่ความต้องการของมนุษย์นั้นไม่มีวันเต็ม
(พระเทพเวที 2531) แต่ก ็พิจารณาว ่าธรรมชาติห รือค วามต้องการของมนุษย์สามารถเปลี่ยนแปลงได้ และการแ สวงหา
ความพงึ พ อใจข องม นษุ ยม์ รี ะดบั ข ัน้ ท แี่ ตกต า่ งก นั ไปโดยไมไ่ ดอ้ งิ อ าศยั แ ตก่ ารบ รโิ ภคห รอื ส ะสมท างว ตั ถเุ พยี งอ ยา่ งเดยี ว
โดยค ุณค่าแ ละเป้าห มายข องก ิจกรรมก ารบ ริโภคน ั้นไมไ่ดเ้ป็นเป้าห มายในต ัวเอง หากแ ตเ่ป็นไปเพื่อเป็นการต อบส นอง
ต่อค วามต ้องการข ั้นพื้นฐ านเพื่อเป็นฐานส ำหรับการพ ัฒนาศักยภาพของมนุษย์ในระดับท ี่สูงข ึ้นไป
ปัญหา = ความต ้องการ/สิ่งต อบส นองความต ้องการ
ลิขสิทธิข์ องมหาวิทยาลยั สุโขทยั ธรรมาธริ าช
