Page 262 - สังคมโลก
P. 262
10-22 สังคมโลก
นักทฤษฎีร ุ่นแรกท ี่ย ุโรปต ะวันตกเสนอว ่า การรวมก ลุ่มเพื่อการป ระท้วงห รือการเรียกร ้องย ุคใหม่ม ิได้จำกัด
ตัวเองอยู่ที่ขบวนการเจรจาต่อรอง หรือการวางยุทธศาสตร์เพื่อให้ได้มาซึ่งอำนาจทางการเมือง หรือ “ความสำเร็จ”
พวกเขาเสนอว ่า เนื้อหาค วามสำคัญข องขบวนการ อยู่ที่ก ารต ั้งประเด็นข ัดแย้งกับแ บบแผนข องสังคมที่เคยถือปฏิบัติ
กันมา และการช ูป ระเด็นเรื่องเอกลักษณ์ (identity) ของป ัจเจกบุคคล ดังน ั้น “การต่อสู้” ที่เกิดข ึ้นจ ึงเป็นการต ่อสู้ใน
อาณาบริเวณข อง “ประชาสังคม” มากกว่าเป็นการต ่อสู้ในอาณาบ ริเวณข อง “การเมือง”
การถกเถียงกันด้านทฤษฎีที่ยุโรปยังเกิดผลเป็นสิ่งที่ขณะนี้เรียกกันว่า ทฤษฎีขบวนการเคลื่อนไหวภาค
ประชาสังคมแ นวใหม่ (New Social Movements Theory: NSMs) อแ ลง ทูเรน (Alain Touraine) และเยอเก็น
ฮาเบอมาส (Jurgen Habermas) เป็นนักทฤษฎีระดับนำที่ยุโรป ความคิดของทั้งสองคนนี้มีความแตกต่างใน
รายละเอียด แต่โดยทั่วไปแล้วกล่าวได้ว่า สำนัก NSMs อธิบายขบวนการเคลื่อนไหวภาคประชาสังคมสมัยใหม่ว่า
โยงกับค วามล ้มเหลวข องร ะบอบประชาธิปไตยของสังคมหลังส มัยใหม่ (post-modern) ที่จะป ระกันว่าปัจเจกบุคคล
มีเสรีภาพ ความเสมอภาค และภราดรภาพอย่างสมบูรณ์ นักทฤษฎีเหล่านี้มีความเห็นว่าระบอบประชาธิปไตยของ
สังคมหลังสมัยใหม่ อยู่ในภ าวะเสื่อมสลายกลายเป็นร ัฐอำนาจน ิยมที่ปกครองด้วยเทคโนแครต รัฐบาลตกอยู่ภายใต้
อำนาจก ารค วบคุมข องพ ลังต ลาด ผู้คนก ็ถ ูกค รอบงำโดยร ะบบเทคโนแ ครตข องร ัฐบาลแ ละพ ลังข องต ลาด ไม่มีค นง าน
อีกต ่อไป เพราะคนงานถ ูกแปรเปลี่ยนเป็น “ผู้บ ริโภค” เท่านั้น ในคราบใหม่ข องการเป็นผู้บริโภค พวกเขาถ ูกค รอบงำ
และชี้นำโดย “ตลาด” (market) อย่างส ิ้นเชิง
สำหรับท ูเรนแ ล้ว รัฐ ตลาด และส ื่อมวลชน ล้วนแล้วแต่มีบทบาทล ดเสรีภาพของปัจเจกบุคคล ยิ่งเทคโนโลยี
การควบคุมส ังคมของร ัฐข องบ รรษัทย ักษ์ใหญ่ และของสื่อสารมวลชนพ ัฒนาไปไม่หยุดย ั้ง เสรีภาพส่วนบุคคลย ิ่งถูก
ลดท อนล งไปในอัตราเร่งเร้า38
สำหรับฮาเบอมาส โครงสร้างของรัฐและเศรษฐกิจตลาดที่ขยายใหญ่ขึ้นและมีอำนาจเงินมหาศาลมีบทบาท
ครอบงำชีวิตทั้งส่วนตัวและส่วนที่เป็นสาธารณะ (private and public life) ของบุคคลเสมือนตกเป็นอาณานิคม
ฮาเบอ มาสเรียกชีวิตที่เป็นส่วนตัวและท ี่เป็นสาธารณะข องบ ุคคลว่า “รูปแบบช ีวิต” (life world) รูปแ บบชีวิตนี้รวมทั้ง
อาณาบริเวณซึ่งระบบคุณค่าก่อต ัวข ึ้น ได้แก่ ครอบครัว การศ ึกษา ศิลปะ และศาสนา รูปแบบช ีวิต หรือ Life world
ของฮาเบอมาส จึงมีความหมายมากกว่าเพียงชีวิตส่วนตัวหรือชีวิตสาธารณะ แต่เป็นเสมือนโลกของผู้คนซึ่งมีความ
เข้าใจร ่วมก ันผ ่านส ิ่งท ี่เรียกว ่า การกร ะท ำเชิงส ื่อสาร (communicative action) ซึ่งร วมถ ึงก ารท ีบ่ ุคคลในส ังคมพ ูดคุย
แลกเปลี่ยนอภิปรายถ กเถียงก ันม าเพื่อส ร้างค วามเข้าใจร ่วมก ันถึงร ะบบค ุณค่า การดำเนินช ีวิต สิ่งที่จะทำต ่อไป ฯลฯ
แต่ค วามค รอบงำจ ากร ะบบร ัฐแ ละอ ำนาจเงินข องร ะบบต ลาดท ำให้เป็นการย ากม ากข ึ้นท ี่บ ุคคลจ ะส ร้างค วามเข้าใจร ่วม
กันผ่านการกระทำเชิงสื่อสาร ท้ายที่สุดระบบรัฐและระบบตลาดจะแยกออกจากรูปแบบชีวิต แล้วมีบทบาทควบคุม
รูปแบบชีวิตมากขึ้นๆ ภายใต้การกำหนดกฎเกณฑ์และ/หรือภายใต้ระบบกฎหมายท ี่รัฐและตลาดสร้างขึ้นมาทดแทน
การกร ะท ำเชิงส ื่อสาร39 ดังน ั้น ชีวิตป ระจำว ันข องบ ุคคลย ิ่งว ันก ็ย ิ่งถ ูกค รอบค รองด ้วยอ ิทธิพลส องช ั้นข องร ะบบร ัฐแ ละ
อำนาจเงินในร ะบบตลาดขึ้นท ุกทีๆ40
ดังน ั้น สำหรับฮ าเบอ มาส ขบวนการเคลื่อนไหวภาคประชาส ังคมจึงเป็นปฏิกิริยาโต้ก ลับเพื่อนำก ารกร ะทำเชิง
สื่อสาร กลับมาเพื่อป กป้องตนเองของบ ุคคล กล่าวค ือ ปกป้องชีวิตประจำวัน ปกป้องรูปแ บบชีวิต ของบุคคลจากการ
ถูกครอบค รองโดยระบบร ัฐแ ละร ะบบตลาด
38 Alain Touraine, Critique of Modernity. Oxford & Cambridge USA: Blackwell, 1977
39 Derek Layder, Understanding Social Theory. SAGE publication, 1994, pp. 191-194.
40 Joe Foweraker, Theorising Social Movements, London: Pluto Press, 1995, p. 6.
ลิขสทิ ธิ์ของมหาวทิ ยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธริ าช
