Page 35 - สังคมโลก
P. 35
แนวคิดและพ ัฒนาการของร ัฐ 3-33
มมุ มอง จดุ ม ่งุ หมาย และบ ทบาทข องร ฐั
จะเห็นได้ว่ามุมมองรัฐในฐานะเครื่องมือของชนชั้นปกครองเป็นสิ่งที่เห็นพ้องต้องกันในแนวคิดมาร์กซิสม์
แตค่ วามแ ตกต ่างในห มูน่ ักม ารก์ ซ สิ มเ์กิดข ึ้นจ ากข ้อความข อง มาร์กซแ์ ละเองเกลสข์ ้างต ้น กล่าวค ือก ารต ีความข ้อความ
แยกอ อกเป็น แบบท ี่หนึ่ง รัฐใดๆ ย่อมม ีบ ทบาทห น้าที่รับใช้ชนชั้นปกครอง ตัวอย่างเช่น รัฐท ุนนิยมย ่อมมีหน้าที่รับใช้
ชนชั้นนายทุน โดยไม่ได้มีการแบ่งแยกระหว่างระบบทุนนิยมกับนายทุนที่เป็นปัจเจกบุคคล37 แบบที่สอง รัฐใดๆ
ย่อมม ีหน้าท ีร่ ับใชห้ รือร ักษาไวซ้ ึ่งร ะบบค วามส ัมพันธท์ างเศรษฐกิจข องช นชั้นป กครองน ั้น ตัวอย่างเช่น รัฐท ุนนิยมย ่อม
มีหน้าท ี่ร ักษาไว้ซ ึ่งร ะบบเศรษฐกิจแ บบท ุนนิยม และเป็นไปได้ที่จ ะต ้องม ีก ารล งโทษน ายทุนบ างค นเพื่อแ สดงให้เห็นว ่า
รัฐนั้นม ีความช อบธ รรมเพียงพ อ และจะสามารถรักษาร ะบบเศรษฐกิจแบบท ุนนิยมต่อไปได้38
การตีความว่ารัฐต้องรับใช้ชนชั้นปกครองโดยไม่แยกระหว่างระบบเศรษฐกิจที่ชนชั้นปกครองมุ่งรักษานั้น
เป็นการตีความที่มีอิทธิพลอย่างยิ่งต่อการปฏิวัติรัสเซียใน ค.ศ. 1917 เพราะการตีความในลักษณะนี้ทำให้เห็นว่ารัฐ
ยอ่ มต อ้ งร บั ใชช้ นชั้นป กครองเสมอ และเมื่อป ระกอบก บั เหตุการณเ์ศรษฐกจิ ต กต่ำ การด ำเนนิ น โยบายท ีผ่ ิดพ ลาดอ ยา่ ง
ต่อเนื่องข องร ัฐบาลข องพ ระเจ้าซาร์น ิโคล าสท ี่ 2 (Nicholas II, ค.ศ. 1894-1917) รัฐบาลของจักรวรรดิรัสเซียยังม ุ่งก่อ
สงครามอย่างต่อเนื่อง ละทิ้งแ ละล ะเลยค วามเป็นอ ยู่ของประชาชนส ่วนใหญ่ของประเทศ แต่ข ้อจำกัดของก ารต ีความ
รัฐในฐ านะเครื่องม ือข องช นชั้นป กครองในล ักษณะน ี้ค ือ หากร ัฐท ำห น้าที่ในล ักษณะด ังก ล่าวแ ต่เพียงอ ย่างเดียว เพราะ
เหตุใดป ระเทศท ุนนิยมต ะวันต กอื่นๆ จึงส ามารถรักษาไว้ซึ่งร ะบบเศรษฐกิจแบบท ุนนิยมไว้ได้
การต ีความว่ารัฐต ้องพ ยายามรักษาไว้ซ ึ่งร ะบบเศรษฐกิจหรือค วามสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจที่ช นชั้นปกครองได้
ประโยชนเ์กดิ ข ึน้ เพือ่ แ กป้ ัญหาข องก ารต คี วามในล กั ษณะแ รก เมือ่ ร ฐั ท ำห นา้ ทีเ่ ปน็ เครื่องม อื ข องช นชั้นป กครองท งั้ หมด
ไมไ่ดเ้ป็นแ ตเ่พียงค นใดค นห นึ่ง ในแ ง่น ีร้ ัฐจ ึงม รี ะยะห ่างพ อสมควร ไม่จ ำเป็นต ้องท ำห น้าที่เป็นเครื่องม ือท ีจ่ ะต ้องร ับใช้
ชนชั้นป กครองผู้ห นึ่งผ ู้ใดเป็นการเฉพาะ นอกจากน ี้ย ังท ำให้ร ัฐส ามารถท ี่จ ะล งโทษคนในชนชั้นป กครองบ างคนได้อ ีก
ด้วย หากก ารลงโทษน ั้นจ ะทำให้ระบบเศรษฐกิจที่ชนชั้นปกครองได้ประโยชน์นั้นม ีความม ั่นคงยิ่งขึ้น
การส ลายตวั ของร ฐั
ตามแนวคิดแบบมาร์กซิสม์นั้น หากรัฐทำหน้าที่เป็นเครื่องมือของชนชั้นปกครองแล้ว รัฐจะสลายตัวได้ใน
เงื่อนไขใด คำตอบของเรื่องนี้คือ เมื่อการต่อสู้ทางชนชั้นยุติลง เมื่อปราศจากชนชั้นแล้ว รัฐในฐานะเครื่องมือก็จะ
ส ลายต วั ต ามไปด ว้ ย แลว้ ค ำถามท จี่ ะเกดิ ข ึน้ ต ามก ค็ อื ชนชัน้ จ ะส ิน้ ส ดุ ล งท ใี่ ด กต็ อ่ เมือ่ เทคโนโลยขี องม นษุ ยม์ คี วามเจรญิ
เพียงพอจนทำให้มนุษย์ไม่ต้องมีการแบ่งงานกันทำตามความถนัด และไม่ต้องเกิดความแตกต่างทางทักษะระหว่าง
บุคคล ซึ่งเรื่องนี้เป็นเพียงการคาดคะเนถึงจินตนาการของโลกที่สันติสุขในอนาคตที่ยังไม่เคยเกิดขึ้น เนื่องจาก
ป ระเทศที่ทำการป ฏิวัติสังคมนิยมน ำแนวคิดแบบมาร์ก ซ ิส ม์ม าใช้ป ฏิบัติจ ริงกลับปรากฏว ่าเกิดร ัฐเผด็จการโดยช นชั้น
กรรมาชีพ ซึ่งถ ือเป็นร ะยะเปลี่ยนผ่านที่ร อให้เทคโนโลยีมีค วามเจริญเพียงพ อแล้ว รัฐจะถูกดูดก ลืนก ลับไปยังสังคม
และส ลายตัวไปในท ี่สุด แต่ระยะเปลยี่ นผ่านม ีระยะเวลาท ี่ย าวนาน จนในท ี่สุดแล้วป ระเทศสังคมนิยมท ี่อาศัยแนวค ิด
มาร์ก ซิสม์อย่างส หภาพโซเวียตก็สลายตัวก ลับไปเป็นประเทศรัสเซียที่ม ีระบบเศรษฐกิจแ บบทุนนิยม หรือสาธารณรัฐ
ประชาชนจ ีนก ็ต ้องรับร ะบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยมมาใช้อย่างเต็มร ูปแ บบในป ัจจุบัน
37 ตัวอย่างที่ชัดเจนที่สุดค ือ V. I. Lenin. The State and Revolution, Peking: Foreign Language Press, 1970, p. 13-16.
38 โปรดด ู Antonio Gramsci. Selections from the prison notebooks of Antonio Gramsci, ed. and translated by Quintin
Hoare and Geoffrey Nowell Smith. New York, Lawrence & Wishart, 1971. และ Louis Althusser. Essays on ideology, London:
Verso, 1971.
ลิขสทิ ธขิ์ องมหาวทิ ยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธริ าช
