Page 31 - สังคมโลก
P. 31
แนวคิดแ ละพ ัฒนาการข องร ัฐ 3-29
มมุ มอง จดุ มุง่ หมายแ ละบทบาทท ีม่ ตี อ่ รฐั
ด้วยเหตุผลท ีก่ ล่าวม าข ้างต ้นน ี้ มุมม องข องร ัฐเสรีนิยมจ ึงม องร ัฐจ ากส ิ่งท ีค่ วรจ ะเป็น โดยม องว ่าร ัฐค วรจ ะเป็น
อย่างไร และค วรท ำหน้าที่หรือมีบ ทบาทอย่างไร เมื่อมองรัฐจากม ุ่งม องที่ควรจ ะเป็นแล้ว คำถามท ี่ว่าร ัฐเป็นอ ย่างไรจ ึง
มีความสำคัญน้อยกว่าว ่าร ัฐค วรมีจุดมุ่งห มายและบ ทบาทอ ย่างไร
ตามแนวคิดเสรีนิยมแล้ว รัฐควรมีจุดมุ่งหมายเพื่อส่งเสริมหรือรักษาไว้ซึ่งเสรีภาพในหมู่สมาชิกของรัฐนั้น
นั่นมาจากความเชื่อที่ว่าหากมนุษย์มีเสรีภาพจะทำให้มนุษย์สามารถพัฒนาศักยภาพของตนได้อย่างเต็มที่ ความ
แตกต่างในแนวคิดเสรีนิยมอยู่ที่รัฐควรมีบทบาทอย่างไรในการส่งเสริมให้เกิดเสรีภาพ ทำให้เกิดการแบ่งแยกเป็น
แนวคิดเสรีนิยมแบบดั้งเดิม (Classical Liberalism) และแนวคิดเสรีนิยมใหม่ (Neo-Liberalism)32
แนวคดิ เสรนี ยิ มแ บบด้งั เดมิ
แนวคิดเสรีนิยมแบบด ั้งเดิมม องว่านอ กเหนือจากจุดม ุ่งห มายก ารส่งเสริมหรือร ักษาไว้ซ ึ่งเสรีภาพแ ล้ว รัฐไม่
ควรเข้าไปแ ทรกแซงก ิจกรรมท ี่เอกชนกระทำเองได้ รัฐค วรทำห น้าที่เป็นเพียงก รรมการร ะหว่างคู่แข่งขันท ี่เป็นเอกชน
ด้วยก ัน กติกาก ็เป็นส ิ่งที่เอกชนร ่วมต กลงก ันข ึ้นมา ระดับค วามมีเสรีภาพจะวัดได้จ ากว่า ยิ่งรัฐแทรกแซงน ้อยเท่าใด
ยิ่งม ีเสรีภาพมากเท่านั้น ความคิดในลักษณะนี้วางอ ยู่บนพื้นฐานว ่าป ัจเจกช นหรือเอกชนทั้งห ลายที่เป็นสมาชิกข องร ัฐ
มีสติรู้คิดได้ด้วยตนเอง สามารถตัดสินใจการกระทำของตนเองได้อย่างมีเหตุผล หน้าที่ของรัฐถ้าจะมีก็เป็นแต่เพียง
ควบคุมไม่ให้สมาชิกของรัฐใช้เสรีภาพของตนไปทำลายหรือแทรกแซงเสรีภาพของผู้อื่น แนวคิดเสรีภาพในลักษณะ
นี้มีที่มาย าวนาน เกิดขึ้นพ ร้อมกับก ารพัฒนาร ะบบท ุนนิยมในยุโรปตะวันต กในร าวค ริสต์ศตวรรษที่ 16-17 ที่ให้ค วาม
สำคัญก ับการส ะสมท ุนแ ละความม ั่งคั่ง ความค ิดแ บบเสรีนิยมที่ให้ค วามสำคัญกับเสรีภาพท างการเมืองแ ละศาสนาจ ึง
ควบคู่ไปกับความค ิดแบบทุนนิยมที่ส นับสนุนเสรีภาพท างเศรษฐกิจได้อย่างล งตัว
แนวคิดเสรีนิยมในลักษณะนี้เป็นปฏิกิริยากับการควบคุมอย่างเด็ดขาดของโบสถ์ในยุคกลางและรัฐ
สมบูรณาญาสิทธิราชย์ในยุโรปในสมัยต่อมา การเรียกร้องเสรีภาพต่างๆ จึงนำมาซึ่งการลดลงของอำนาจโบสถ์และ
การจ ำกัดอ ำนาจก ษัตริย์ ซึ่งเห็นจ ากในอ ังกฤษแ ละฝ รั่งเศส แตพ่ ร้อมก ับค วามส ำเร็จน ี้ เมื่อร วมก ับก ารพ ัฒนาเศรษฐกิจ
แบบท ุนนิยม แทนที่จ ะทำให้ทุกค นมีโอกาสท ี่จ ะพัฒนาตนเองได้มากข ึ้นจากก ารม ีเสรีภาพท ี่เพิ่มขึ้น กลับกลายเป็นว ่า
มเี พยี งบ างค นเทา่ นัน้ ท มี่ โี อกาสม ากกวา่ ค นอ ืน่ เสรภี าพท างการเมอื งแ ละเศรษฐกจิ ท เี่ พิม่ ข ึน้ ก ลบั ส รา้ งค วามไมเ่ สมอภ าค
ใหเ้ พิม่ ข ึน้ บางค นต อ้ งท ำงานอ ยา่ งห นกั เพยี งเพือ่ จ ะใหม้ ชี วี ติ อ ยรู่ อดไปไดว้ นั ต อ่ ว นั ในข ณะท บี่ างค นท ปี่ รบั ต วั ไดม้ ากกวา่
กับร ะบบเศรษฐกิจแ บบท ุนนิยมก ลับสามารถม ีเวลาว ่างแ ละอ ยู่อย่างส บายโดยแทบไม่ต้องทำงาน ชั่วโมงก ารท ำงานท ี่
หนัก การใช้แ รงงานเด็ก สภาพก ารศึกษาท ี่แ ตกต่างก ันอย่างมาก รวมทั้งก ารท ำให้ม นุษย์ก ลายเป็นเพียงส ินค้า นำไป
สู่ค ำถามที่ว ่า หากปล่อยให้ส ภาพเช่นนี้ดำเนินต่อไป เสรีภาพท ี่คนจ ะก ลายเป็นวัตถุแบบนี้เป็นส ิ่งที่ถ ูกต้องแ ล้วหรือไม่
นักคิดฝ่ายเสรีนิยมใหม่บางคนจึงเริ่มเรียกร้องให้รัฐเข้ามามีบทบาทมากยิ่งขึ้น เพื่อให้ทุกคนสามารถใช้เสรีภาพของ
ตนใ นการพัฒนาศักยภาพไ ด้
32 Gerald Gaus and Shane D Courtland. “Liberalism”, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2010
Edition), Edward N. Zalta (ed.), forthcoming URL = <http://plato.stanford.edu/archives/win2010/entries/liberalism/>.
ลขิ สิทธ์ิของมหาวิทยาลยั สุโขทัยธรรมาธิราช
