Page 27 - สังคมโลก
P. 27
แนวคิดแ ละพัฒนาการของร ัฐ 3-25
ประชากร
ประชากรอยู่ในฐานะของหน่วยที่เป็นพื้นฐานที่สุดของรัฐ เพราะรัฐในฐานะขององค์การทางการเมืองนั้น จะ
ไมส่ ามารถด ำรงอ ยูไ่ดห้ ากป ราศจากส มาชิก นอกจากน ีป้ ระชากรย ังเป็นแ หล่งท ี่มาข องร ายไดด้ ้วยก ารจ ่ายภ าษี กำลังค น
จากการเกณฑ์ทหารหรือรับราชการที่ใช้ในกิจกรรมของรัฐ แต่ไม่ใช่คนที่อยู่ในรัฐทุกคนจะถูกนับว่าเป็นประชากร จะ
ต้องเปน็ ค นท ีอ่ าศัยอ ยอู่ ยา่ งถ าวรแ ละไดร้ ับก ารร บั รองโดยร ฐั ว า่ เป็นส มาชิกเท่านัน้ จ ึงจ ะส ามารถเรยี กไดว้ ่าเป็นป ระชากร
ของร ัฐนั้น ด้วยเหตุนี้นักท ่องเที่ยว คนต่างด้าว ผู้ใช้แรงงานข ้ามชาติ จึงไม่นับรวมอยู่ในประชากร
ประชากรยังมีความสำคัญในฐานะของการเป็นหนึ่งในตัวชี้วัดพลังอำนาจของรัฐ กล่าวคือรัฐใดที่มีคุณภาพ
ของป ระชากรส ูงก ว่าย ่อมท ำให้ร ัฐน ั้นม ีอ ำนาจห รืออ ิทธิพลม ากกว่าร ัฐอ ื่น หากต ัวช ีว้ ัดด ้านอ ื่นใกลเ้คียงก ัน โดยค ุณภาพ
ของประชากรสามารถพิจารณาได้จากสภาพความเป็นอยู่ ฐานะทางเศรษฐกิจ ระดับการศึกษา ความเป็นอันหนึ่งอัน
เดียวกันข องประชากรในรัฐ ฯลฯ
ดินแดน
ดินแดนมีความสำคัญในแง่ของการกำหนดอาณาเขตอำนาจควบคุมของรัฐว่าสิ้นสุดที่ตำแหน่งใด อำนาจ
เหนือพื้นที่นี้เองท ี่เป็นสิ่งท ี่แ บ่งแ ยกร ะหว่างรัฐส มัยใหม่ให้แ ตกต่างจ ากอ าณาจักรโบราณในยุโรปและเอเชียที่ให้ค วาม
สำคัญกับอำนาจในก ารควบคุมค นในส ังกัด มุมมองต่อดินแ ดนในลักษณะนี้ของร ัฐสมัยใหม่ท ำให้เกิดการท ำแ ผนที่ที่
มีร ายละเอียดชัดเจน มีก ารก ำหนดหลักเขตที่ดิน (landmark) ที่เด่นชัด โดยอ าศัยล ักษณะท างภ ูมิประเทศบางอ ย่าง
เพื่อก ำหนดเขตแดน เช่น สันปันน ้ำ (divide) เป็นต้น ดินแ ดนในร ัฐส มัยใหม่ครอบคลุมทั้งพ ื้นด ิน ทั้งบนด ินและใต้น ้ำ
พื้นน้ำ แม้แต่อ ากาศท ี่อยู่เหนือดินแ ดนของรัฐน ั้น
ดินแดนยังความสำคัญในแง่ของการเป็นที่มาของพลังอำนาจของรัฐจากขนาดของพื้นที่และทรัพยากร หาก
รัฐใดมีอาณาบริเวณกว้างขวางและการมีจัดองค์การที่เข้มแข็ง สามารถระดมทรัพยากรในพื้นที่นั้นๆ ออกมาใช้ได้
ทั้งพื้นที่ที่มียังมีความอุดมสมบูรณ์เหมาะสมต่อการเพาะปลูก ภูมิอากาศที่เอื้อต่อการมีประชากรหนาแน่น หรืออุดม
ด้วยแ ร่ธาตุ ย่อมทำให้รัฐเหล่านั้นม ีอำนาจม ากกว่ารัฐที่ไม่มี
ในอ กี ด า้ นห นึง่ ดนิ แ ดนห รอื อ าณาเขตก เ็ ปน็ ส าเหตขุ องก ารพ พิ าทก นั ร ะหวา่ งร ฐั ในก ารแ ยง่ ช งิ พ ืน้ ทที่ มี่ ที รพั ยากร
หรือจุดยุทธศาสตร์ท างทหาร เช่น เส้นทางการออกทะเล หรือจุดสำคัญในการค วบคุมเส้นท างการค ้า หรือหากก ารอ ้าง
อำนาจเหนือพ ื้นที่ข องร ัฐข้างเคียงท ับซ ้อนก ันก็มีแ นวโน้มที่จ ะเกิดความข ัดแย้งท างการเมืองขึ้นร ะหว่างร ัฐ
รัฐบาล
เมื่อม ีดินแ ดนแ ละประชากรที่จ ะต ้องควบคุมดูแล รัฐจำเป็นต ้องม ีองค์การเฉพาะท ี่จะท ำหน้าที่ควบคุม รักษา
ป้องกันส วัสดิภาพข องป ระชากร รักษาเสถียรภาพและพัฒนาเศรษฐกิจ คอยดูแลและดึงดูดท รัพยากรในดินแ ดนเพื่อ
มาใช้ประโยชน์ให้กับประชากรและกิจกรรมของรัฐ รวมถึงป้องกันการแทรกแซงจากรัฐอื่น องค์การเฉพาะที่ว่านี้คือ
รัฐบาล
พลังอำนาจของรัฐใดๆ จะแสดงออกมาในรูปของความสามารถของรัฐบาลของรัฐนั้นในการกำหนดนโยบาย
ต่อรอง กดดัน หรือด ำเนินการด้วยว ิธีต ่างๆ เพื่อบรรลุเป้าหมายในการเมืองร ะหว่างป ระเทศ
ลิขสทิ ธ์ิของมหาวิทยาลยั สุโขทยั ธรรมาธริ าช
