Page 33 - การเมืองการปกครองไทย หน่วยที่ 5
P. 33
โครงสร้าง และสถาบันการเมืองการปกครองของไทย 5-23
การเปลี่ยนแปลงและวัตถุประสงค์สำ�คัญของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ในการจัดทำ�โครงสร้าง
การเมืองก ารป กครองใหม่ในยุคสมัยของพระองค์ (พ.ศ. 1991–2031)* ได้แก่
1) การร วมอำ�นาจการปกครองเข้าส ู่ศ ูนย์กลาง (centralized of power)
2) การพยายามจัดแ ยกทหารกับพลเรือนอ อกจากกัน และ
3) การสร้างค วามเข้มแข็งให้ก ับส ถาบันพระม หากษัตริย์
โดยทั้ง 3 ลักษณะท ี่ส ำ�คัญดังกล่าวน ี้ มีค วามเกี่ยวข้องส ัมพันธ์กันโดยตรง ดังนี้
1) การร วมอ�ำ นาจก ารปกครองเขา้ สศู่ นู ยก์ ลาง
หลกั ก ารส �ำ คญั กค็ อื การท �ำ ใหพ้ ระม หาก ษตั รยิ ม์ พี ระร าชอ �ำ นาจม ากข ึน้ และเปน็ อ �ำ นาจท ผี่ อู้ ยู่
ใต้การป กครองท ุกระดับให้การย อมรับอ ย่างจ ริงจัง คือ สามารถล ดก ารต ่อต ้านหรือก ารแ ข็งข้อจ ากเจ้าเมือง
ต่างๆ ที่อยู่นอกราชธานีได้ รวมทั้งพระมหากษัตริย์สามารถเข้าถึงการใช้อำ�นาจและการดำ�เนินการปกครอง
ของบรรดาเจ้าเมือง หรือก ลุ่มผู้ป กครองในเมืองต่างๆ ทั่วราชอาณาจักร
วิธีการสำ�คัญในก ารร วมอ ำ�นาจเข้าส ู่ศ ูนย์กลางข องอ งค์พ ระม หาก ษัตริย์ คือ
1.1) การจัดโครงสร้างระบบการเมืองการปกครองที่พระมหากษัตริย์และราชธานีมี
อำ�นาจเพิม่ ม ากข ึน้ กล่าวค ือ ส่วนก ลางส ามารถค วบคุม ตรวจส อบไดอ้ ย่างท ัว่ ถ งึ ในท ุกร ะดบั ข องก ารป กครอง
ในส ่วนภูมิภาค (โปรดดูแ ผนภาพท ี่ 5.1 ประกอบ)
1.2) พระมหากษัตริย์ทรงมีอำ�นาจแต่งตั้งผู้ดำ�รงตำ�แหน่งต่างๆ ในส่วนกลางตาม
โครงสร้างทางการเมืองที่กำ�หนดขึ้นใหม่ และแต่งตั้งผู้ปกครองหัวเมืองต่างๆ ในส่วนภูมิภาค ทำ�ให้มีผลใน
การลดอำ�นาจ “กินเมือง” หรือความมีอิสระข องผู้ปกครองเมืองต ่างๆ ลงไป
1.3) การ “ผนวก” เอาเมืองลูกหลวงแ ละหลานหลวงเดิมเข้าม าอ ยู่ในเขตร าชธานี หรือ
การข ยายข อบเขตแ ละอ ำ�นาจข องร าชธานอี อกไปย ังห ัวเมืองใกลเ้คียงเหล่าน ี้ นอกจากจ ะเป็นการด ึงอ ำ�นาจเข้า
สู่ศูนย์กลางแล้ว ก็ยังเป็นการล ดอำ�นาจอิสระที่ม ีอ ยู่เดิมข องเมืองสำ�คัญเหล่าน ี้ในอีกด ้านห นึ่ง
1.4) มีการ “ผนวก” หรือรวมเอาหัวเมืองประเทศราชบางเมืองในยุคอยุธยาตอนต้น
เช่น (Likhit Dhiravegin, 1985: 5) สุโขทัย และนครศรีธรรมราช เป็นต้น เข้ามาเป็นหัวเมืองชั้นน อก หรือ
เป็นส่วนห นึ่งของอาณาจักร (พิสิฐ เจริญว งศ์ คงเดช ประพ ัฒน์ทอง และศ ุภรัตน์ เลิศพ าณิชกุล 2527: 156)
ทำ�ให้ขอบเขตอำ�นาจของส่วนกลางขยายออกไปมากขึ้น และเมืองเหล่านี้ก็มีอำ�นาจหรือความเป็นอิสระ
ลดน ้อยล งค ล้ายคลึงก ับข้อ 1.3
* เป็นพ ระราชโอรสส มเด็จพ ระบรมราชาธิราชที่ 2 (เจ้าสามพระยา) ที่ท รงครองร าชย์อ ยู่ระหว่าง พ.ศ. 1967–1991 พระองค์
ประสูติข ณะท ี่พ ระบิดาเสด็จน ำ�ทัพหลวงไปต ีกรุงก ัมพูชา พ.ศ. 1947 พระนามเดิม คือ พระราเมศวร ได้ครองเมืองพ ิษณุโลก หลังจาก
ได้ร ับร าชส มบัติ เมื่อ พ.ศ. 1991 ก็ครองก รุงศรีอยุธยาอยู่ 15 ปี จึงได้ย ้ายราชธานีไปตั้งอยู่ที่พิษณุโลก ทรงป ระท ับอยู่ที่น ี่นานถึง 25 ปี
ระหว่าง พ.ศ. 2006–2071 การเปลี่ยนแปลงก ารเมืองการปกครองครั้งใหญ่ในร ัชส มัยข องพระองค์เกิดขึ้นหลังจ ากครองร าชย์ส มบัติได้
7 ปี ขณะที่ท รงมีพ ระชนมายุ 24 พรรษา
