Page 88 - การเมืองการปกครองไทย หน่วยที่ 5
P. 88
5-78 การเมืองการปกครองไทย
ขัดข วางพ ลังการกระจ ายอำ�นาจจ นทำ�ให้ก ารปฏิรูปการเมืองไม่เกิดขึ้นอ ย่างร อบด้าน หรือส ามารถท ำ�ให้ก ลุ่ม
พลังต ่างๆ ทางส ังคมเข้มแ ข็งข ึ้นม าจ นส ามารถถ ่วงด ุลก ับพ ลังอ ำ�นาจข องท หารแ ละร ะบบร าชการได้ โครงสร้าง
และสถาบันทางการเมืองต่างๆ จึงมีลักษณะขาดดุลยภาพ และมีลักษณะขัดแย้งกันในการทำ�งานจนทำ�ให้
ระบบก ารเมืองตึงเครียดขึ้นหลายครั้ง
รัฐธรรมนูญ จำ�นวน 18 ฉบับ ที่ป ระกาศใช้ม าในร อบ 79 ปี ระหว่าง พ.ศ. 2475–2554 มีเพียง 4–5
ฉบับ ที่บ ัญญัติให้ม ีโครงสร้าง และส ถาบันทางการเมืองท ี่ม ีความซับซ้อนและหลากห ลาย โดยเฉพาะอ ย่างยิ่ง
รัฐธรรมนูญฯ พ.ศ. 2540 และ พ.ศ. 2550 ที่มีบ ทบัญญัติให้เกิดโครงส ร้างใหม่ๆ ในร ะบบการเมือง คือ การมี
องค์กรอ ิสระ และอ งค์กรข องร ัฐข ึ้นม าท ำ�หน้าทีใ่ นก ารต รวจส อบแ ละค วบคุมก ารเข้าส ูอ่ ำ�นาจแ ละก ารใชอ้ ำ�นาจ
ของส ถาบันท างการเมืองต ่างๆ แตร่ ัฐธรรมนูญเหล่าน ีก้ ป็ ระกาศใชอ้ ยูเ่พียงช ่วงเวลาส ั้นๆ ราว 18–19 ปี โดยบ าง
ฉบับป ระกาศใช้อ ยู่เพียง 1–2 ปี คือ รัฐธรรมนูญฯ พ.ศ. 2489 พ.ศ. 2492 และ พ.ศ. 2517 ส่วนร ัฐธรรมนูญฯ
พ.ศ. 2540 ประกาศใช้อยู่ 9 ปี ขณะท ี่รัฐธรรมนูญฯ พ.ศ. 2550 ใช้ติดต่อกันมา 4 ปี จนถึง พ.ศ. 2554
รัฐธรรมนูญอีก 6 ฉบับ กำ�หนดโครงสร้าง และสถาบันทางการเมือง ค่อนข ้างร วมศูนย์อำ�นาจและ
ปิดกั้นการรวมกลุ่มและการก่อเกิดพลังทางสังคมในภาคประชาชน จนมีผลทำ�ให้กระบวนการสร้างสถาบัน
ทางการเมือง (political institutionalization) ในแ นวทางประชาธิปไตยข องไทยประสบปัญหาอย่างมาก
ความอ่อนแอและล้มเหลวของพรรคการเมือง และกลุ่มผลประโยชน์ต่างๆ ของคนไทย มีสาเหตุมาจากการ
ประกาศใช้รัฐธรรมนูญเหล่าน ี้ด้วย รัฐธรรมนูญท ั้ง 6 ฉบับ ดังก ล่าว คือ ฉบับ พ.ศ. 2502 พ.ศ. 2515 พ.ศ.
2519 พ.ศ. 2520 พ.ศ. 2534 (ชั่วคราว) และ พ.ศ. 2549 มีเวลาป ระกาศใช้ร วมแ ล้วน านถ ึง 15 ปี โดยเฉพาะ
อย่างยิ่งภ ายในภาวะผู้นำ�ของผู้นำ�ทหารบ ก 2 คน คือ จอมพ ลสฤษดิ์ ธนะร ัชต์ และจอมพลถ นอม กิตติข จร
ระหว่าง พ.ศ. 2501–2516 อำ�นาจทางการเมืองม ีลักษณะรวมศ ูนย์อยู่ท ี่ “ตัวบ ุคคล” และ “คณะบุคคล” เป็น
หลัก สถาบันทางการเมืองในทางประชาธิปไตยจึงด้อยคุณค่าและหมดความสำ�คัญลง ขณะที่องค์กรทหาร
และระบบร าชการได้ถูกสร้างให้เป็นโครงสร้าง และสถาบันทางการเมืองมากยิ่งข ึ้นกว่าในย ุคของจอมพล ป.
พิบูลส งคราม ที่อ ยู่ในอ ำ�นาจย าวนานถึงกว่า 14 ปี
ส่วนรัฐธรรมนูญอื่นๆ อีก 7 ฉบับ ได้จัดโครงสร้าง และสถาบันทางการเมืองในลักษณะ
“กึ่งประชาธิปไตยกึ่งอำ�มาตยาธิปไตย” เป็นสำ�คัญ และใช้อยู่รวมกันเป็นเวลานานกว่า 45 ปี นอกจากจะ
สะท้อนถ งึ ค วามอ อ่ นแอข องโครงสรา้ ง และส ถาบนั ท างการเมืองต ่างๆ ทีเ่กดิ ข ึน้ แ ลว้ ยังส ะทอ้ นถ ึงก ารพ ยายาม
ประนีประนอมกันในทางการเมืองระหว่างก ลุ่มพ ลังท หารแ ละข ้าราชการกับกลุ่มท ุนแ ละน ักธุรกิจ ที่พ ยายาม
จัดตั้งพ รรคการเมืองเพื่อเข้าสู่อ ำ�นาจทางการเมืองผ่านการเลือกต ั้งอีกด ้วย
1.2 ความอ่อนแอและขาดการพัฒนาของโครงสร้าง และสถาบันทางการเมืองต่างๆ การศึกษา
สาระสำ�คัญและรายละเอียดของโครงสร้าง และสถาบันทางการเมืองการปกครองของไทยในตอนที่ 5.2
พบว่า ในยุคเก่าโครงสร้าง และสถาบันทางการเมืองการปกครองของไทยมีลักษณะเรียบง่าย (simplicity)
และใหค้ วามส ำ�คัญก ับต วั บ คุ คลผ ูม้ ตี ำ�แหนง่ ท างการเมืองค ่อนข ้างม าก แตโ่ครงสรา้ ง และส ถาบันท างการเมือง
เหล่านี้กลับส ามารถดำ�รงอ ยู่ได้อ ย่างต ่อเนื่องยาวนานม ากในช ่วงแ รก คือร ะบบส มุหก ลาโหม สมุหนายก และ
จตุสดมภ์ ใช้อ ยู่นานถ ึงราว 400 ปี ก่อนจะเกิดการส ร้างร ะบบร าชการแบบต ะวันต กท ี่มีความซับซ ้อนม ากขึ้น
