Page 28 - ทฤษฎีและแนวปฏิบัติในการบริหารการศึกษา หน่วยที่ 2
P. 28
2-18 ทฤษฎีและแนวปฏิบัติในการบริหารการศึกษา
คำ�จำ�กัดความข้างต้นเป็นคำ�จำ�กัดความที่กว้าง ครอบคลุมทั้งระบบที่มีชีวิตและไม่มีชีวิต ทั้งระบบ
ธรรมชาติ และระบบที่มนุษย์สร้างขึ้น ตัวอย่างระบบมีชีวิต เช่น ระบบอวัยวะของมนุษย์ ซึ่งมี 10 ระบบ
(เครือวัลย์ โสภาสรรค์ 2532: 159-160) ได้แก่ ระบบห่อหุ้มร่างกาย ระบบโครงกระดูก ระบบกล้ามเนื้อ ระบบ
หายใจ ระบบขับถ่าย ระบบประสาท ระบบต่อมไร้ท่อ ระบบย่อยอาหาร ระบบหมุนเวียนของโลหิตและระบบ
สืบพันธุ์ ตัวอย่างระบบที่มนุษย์สร้างขึ้น เช่น ระบบถนน ระบบชลประทาน ระบบการกำ�จัดนํ้าเสีย เป็นต้น
ขอให้พิจารณาองค์ประกอบของระบบดังต่อไปนี้
1) ส่วนต่างๆ ของระบบ ระบบต่างๆ ประกอบไปด้วยส่วน (parts) อย่างน้อย 2 ส่วน แต่ละ
สว่ นประกอบกนั เป็นอันหนึ่งอันเดยี ว เพือ่ ทำ�หน้าทีอ่ ย่างใดอยา่ งหนึง่ เช่น ระบบกระดูก ประกอบดว้ ยกระดูก
ต่างๆ เพื่อเป็นโครงสร้างของร่างกายและป้องกันบางส่วนของร่างกายเอาไว้ ทั้งยังทำ�หน้าที่ในการเคลื่อนไหว
อีกด้วย ระบบการเรียนการสอนประกอบด้วย ครู นักเรียน ผู้บริหาร วัสดุอุปกรณ์ หน้าที่ของระบบนี้เพื่อ
ถ่ายทอดความรู้
2) คุณสมบัติ (properties) องค์ประกอบแต่ละส่วนมีคุณสมบัติแตกต่างกัน บางทีก็เรียกว่า
คุณลักษณะ (attributes หรือ characteristics) ตัวอย่างเช่น ระบบหายใจซึ่งประกอบด้วย จมูก หลอดลม
และปอด อวยั วะแตล่ ะสว่ นมคี ณุ สมบตั แิ ตกตา่ งกนั จมกู มขี นและเมอื กส�ำ หรบั กรองฝุน่ ละออง หลอดลมเปน็
ท่อแยกเข้าสู่ขั้วปอดทั้งซ้ายและขวา เป็นทางผ่านของก๊าซ ปอดมีความยืดหยุ่นสูง มีความสามารถในการแลก
เปลีย่ นออกซเิ จนจากลมหายใจเขา้ กบั คารบ์ อนไดออกไซดจ์ ากเลอื ดเสยี แตล่ ะสว่ นของระบบมคี ณุ สมบตั แิ ตก
ต่างกัน แต่มีวัตถุประสงค์ในการท�ำ งานร่วมกัน ในระบบการเรียนการสอน ครูและนักเรียนต่างก็มีลักษณะ
แตกต่างกัน แต่ก็มีวัตถุประสงค์ร่วมกันคือ การเพิ่มพูนความรู้และประสบการณ์แก่ผู้เรียน
3) ความสัมพันธ์ (relationships) องค์ประกอบแต่ละส่วนมีความสัมพันธ์กันเกี่ยวข้องกัน
(interrelated) พึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน (interdependent) ความสัมพันธ์ทำ�ให้ระบบอยู่เป็นอันหนึ่งอัน
เดียวกัน ในระบบหายใจ ปอดต้องอาศัยหลอดลม หลอดลมต้องอาศัยจมูก แต่ละส่วนเกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน
แต่ละส่วนแลกเปลี่ยนกันในระบบทั่วไปองค์ประกอบมี 3 ส่วนคือ ตัวป้อน (inputs) กระบวนการ (process)
และผลผลิต (products) ทั้ง 3 ส่วนของระบบสัมพันธ์กัน ระบบรับเอาตัวป้อนจากสิ่งแวดล้อม ส่วนต่างๆ
ของระบบทำ�หน้าที่เปลี่ยนแปลงตัวป้อนให้เป็นผลผลิตแล้วระบบส่งผลผลิตออกสู่สิ่งแวดล้อมภายนอก ส่วน
ต่างๆ ของระบบพึ่งพาอาศัยกันเพื่อทำ�หน้าที่ให้บรรลุวัตถุประสงค์ของระบบนั้นๆ
4) เส้นแบ่งเขต (boundary) ทุกระบบมีเส้นแบ่งเขต เส้นแบ่งเขตไม่ใช่เส้นจริง แต่เป็น
เส้นสมมติ ในความคิดจึงอาจจะเห็นไม่แน่ชัด เส้นแบ่งเขตเป็นเส้นคั่นระหว่างระบบหนึ่งกับอีกระบบหนึ่ง
ความสัมพันธ์ระหว่างส่วนต่างๆ ของระบบเป็นตัวชี้บอกเขตแดน ความสัมพันธ์ที่เหมือนกัน แสดงว่าอยู่เขต
เดยี วกัน ความสมั พันธ์ทีต่ ่างกนั แสดงวา่ อยู่ต่างเขต ทุกระบบมีเสน้ แบ่งเขต ระหวา่ งระบบย่อย (subsystem)
ระบบหนึ่งจึงอาจมีเส้นแบ่งเขตหลายเส้น ขึ้นอยู่กับจำ�นวนระบบย่อยๆ ภายใน มิลเลอร์ (Miller, 1955: 515)
ให้ข้อสังเกตว่า “เมื่อพบการกระจายที่เหมือนกันของพลังงานของระบบหนึ่ง จนมองไม่เห็นเส้นแบ่งเขตของ
ระบบย่อย แสดงว่าระบบนั้นไม่มีระบบย่อย”
