Page 24 - ทฤษฎีและแนวปฏิบัติในการบริหารการศึกษา หน่วยที่ 2
P. 24

2-14 ทฤษฎีและแนวปฏิบัติในการบริหารการศึกษา

ทฤษฎีบทบาท และทฤษฎีการแก้ปัญหา ทฤษฎีระบบสังคมเป็นทฤษฎีที่พัฒนาขึ้นที่ศูนย์การบริหารแห่ง	
มิดเวสท์ (The Midwest Administration Center) ซึ่งตั้งอยู่ที่มหาวิทยาลัยชิคาโก สหรัฐอเมริกา ศูนย์	
ดังกล่าวเป็นศูนย์หนึ่งที่ตั้งขึ้นตามโครงการความร่วมมือทางด้านบริหารการศึกษา (The Cooperative
Program in Educational Administration หรือเรียกย่อว่า CPEA) โดยมูลนิธิเคลล์ลอกก์ (Kellogg
Foundation) เปน็ ผูส้ นบั สนนุ ระหวา่ ง ค.ศ. 1955-1959 (Griffiths, 1959: 53) วตั ถปุ ระสงคส์ �ำ คญั เพือ่ พฒั นา
ทฤษฎีการบริหารที่เป็นประโยชน์ต่อการนำ�ไปใช้ในการบริหารและการวิจัย เกทเซลส์ (J.W. Getzels) ซึ่งเป็น
นักวิชาการสำ�คัญประจำ�ศูนย์นี้ได้พัฒนาทฤษฎีระบบสังคมขึ้นด้วยความร่วมมือกับกูบา (Egon G. Guba)
ทฤษฎีนี้ถือว่า การบริหารเป็นกระบวนการทางสังคม ระบบสังคมประกอบด้วย 2 มิติคือ มิติสถาบันและมิติ
บุคคล พฤติกรรมทางสังคมเกิดขึ้นจากการปฏิสัมพันธ์ของ 2 มิตินี้

       รายละเอียดของทฤษฎีแต่ละทฤษฎีมีในตอนต่อไป

4. 	ทฤษฎีระบบ 4 ของลเิ คอร์ท

       ระบบบรหิ ารอาจจ�ำ แนกไดต้ ามลกั ษณะของกระบวนการบรหิ าร ลกั ษณะส�ำ คญั คอื การใชอ้ �ำ นาจ การ
มีส่วนร่วม และการกำ�หนดเป้าหมาย การใช้อำ�นาจก็อาจจำ�แนกได้เป็นระดับ ตั้งแต่มากถึงน้อย การมีส่วน
ร่วมก็เช่นกัน อาจจำ�แนกได้ตั้งแต่น้อยถึงมากและการกำ�หนดวัตถุประสงค์ก็อาจจำ�แนกเป็นระดับตํ่าและสูง

       เมื่อลักษณะของกระบวนการบริหารที่แตกต่างกันนี้ นำ�มาผสมผสานกันก็เกิดเป็นระบบบริหาร 4
ระบบ คือระบบ 1 ระบบ 2 ระบบ 3 และระบบ 4 ระบบ 1 เป็นระบบที่ผู้บริหารใช้อำ�นาจแบบเด็ดขาด การ
มีส่วนร่วมของผู้ร่วมงานมีน้อย วัตถุประสงค์ของหน่วยงานก็ตั้งไว้ตํ่า ส่วนระบบ 4 เป็นระบบตรงกันข้าม	
ผู้บริหารใช้อำ�นาจน้อย ผู้ร่วมงานมีส่วนร่วมมาก วัตถุประสงค์ของหน่วยงานก็กำ�หนดไว้สูง ระบบ 2 และ
ระบบ 3 เป็นระบบที่อยู่ระหว่างกลาง

       ระบบ 1 มีชื่อว่าระบบการใช้อำ�นาจแบบเด็ดขาด (exploitive anthoritative) ระบบ 2 เรียกว่า
ระบบการใช้อำ�นาจแบบเมตตาธรรม (benevolent authoritative) ระบบ 3 เรียกว่าระบบการปรึกษาหารือ
(consultative) และ ระบบ 4 เรียกว่าระบบความร่วมมือ (participative)

       ตามแนวคิดของลิเคอร์ท ระบบทั้ง 4 นี้เป็นระบบพื้นฐานขององค์การทุกองค์การ (Likert, 1979:
147-156) ระบบ 4 เป็นระบบบริหารในอุดมคติ

5. 	ทฤษฎอี งคก์ ารการเรียนรู้ของเซงกี

       เซงกี (Peter M. Senge) ให้แนวคิดว่า องค์การการเรียนรู้มีวินัย 5 ประการ ได้แก่ (1) ความเป็น
เลิศส่วนบุคคล (2) รูปแบบโลกทัศน์ (3) วิสัยทัศน์ร่วม (4) การเรียนรู้เป็นทีม และ (5) การคิดเชิงระบบ ใน
จำ�นวนวินัย 5 ประการนี้ วินัยข้อที่ 5 สำ�คัญที่สุด ดังที่ปรากฏในหนังสือของเขาชื่อวินัยข้อที่ 5 (The Fifth
discipline) (Senge, 1990)
   19   20   21   22   23   24   25   26   27   28   29