Page 17 - สารัตถะและวิทยวิธีทางสังคมศึกษา

สิ่งแวดล้อมศึกษา: การประยุกต์ใช้ในการเรียนการสอนสังคมศึกษา 8-7

มีความเคลื่อนไหวด้านการศึกษาระบบนิเวศอย่างเข้มแข็ง และพบว่าในการจัดการสิ่งแวดล้อมศึกษาอย่าง
ได้ผลนั้น จำ�เป็นต้องนำ�มิติด้านสังคม และการเมืองมาร่วมพิจารณา และถือเป็นองค์ประกอบสำ�คัญใน
สิ่งแวดล้อมศึกษา ความหมายของสิ่งแวดล้อมศึกษาจึงเปลี่ยนแปลงไป กล่าวคือ

นับตั้งแต่ปี ค.ศ. 1970 เป็นต้นมา ได้มีผู้ให้คำ�จำ�กัดความคำ�ว่า “สิ่งแวดล้อมศึกษา” (Environ-
mental Education) ไว้มากมายหลายอย่าง แต่ส่วนใหญ่ก็มักจะมีจุดเน้นที่ไม่แตกต่างกันมากนัก ดังเช่น
ในปี ค.ศ. 1970 จากการประชุมของ IUCN (International Union for the Conservation of Natural
Resources) ที่เนวาด้า ประเทศสหรัฐอเมริกา ได้ให้ความหมายว่า สิ่งแวดล้อมศึกษา เป็นกระบวนการสร้าง
ค่านิยมและมโนมติ เพื่อการพัฒนาทักษะและความตระหนักที่จำ�เป็นต่อการสร้างความเข้าใจ ความซาบซึ้งใน
ความสัมพันธ์ระหว่างวัฒนธรรม สิ่งแวดล้อมทั้งกายภาพและชีวภาพที่อยู่โดยรอบ นอกจากนั้น สิ่งแวดล้อม
ศึกษายังรวมถึงการฝึกการตัดสินใจ และการสร้างพฤติกรรมในเรื่องที่เกี่ยวข้องกับคุณภาพสิ่งแวดล้อมด้วย
ตนเอง

“Environmental education is the process of recognizing values and clarifying
concepts in order to develop skills and attitudes necessary to understand and appreciate the
interrelatedness among man, his culture and his bioplysical surroundings. Environmental
education also entails practice in decision-making and self-formulating of a code of behavior
about issues concerning environmental quality.”

ปี ค.ศ. 1971 ในการประชุมเกี่ยวกับการศึกษาและสิ่งแวดล้อมในประเทศสหรัฐอเมริกา ได้กล่าว
ไว้ว่า สิ่งแวดล้อมศึกษา เกี่ยวข้องกับการสอนในเรื่องของการเลือกสรรค่านิยมและความสามารถในการคิด
เกี่ยวกับปัญหาสิ่งแวดล้อมที่สลับซับซ้อน ซึ่งเป็นทั้งปรัชญาเศรษฐศาสตร์ การเมือง และเรื่องเทคนิค

“Environmental education involves teaching about value judgements and the
ability to think clearly about complex problems about the environment which are as politi-
cal, economical, and philosophical as they are technical.”

ส่วนในกฎหมายเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมศึกษา (Environmental Education Act) ของสหรัฐอเมริกา
ก็ได้กล่าวไว้ว่า สิ่งแวดล้อมศึกษา เป็นกระบวนการทางการศึกษาที่เกี่ยวด้วยความสัมพันธ์ของมนุษย์กับ
ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมที่มนุษย์สร้างขึ้น ทั้งนี้ โดยรวมถึงความสัมพันธ์ของประชากร มลภาวะ การจัดสรร
และการลดนอ้ ยถอยลงของทรพั ยากร เรือ่ งของเทคโนโลยแี ละการวางแผนเมอื งและชนบททีม่ ตี อ่ สิง่ แวดลอ้ ม
ของมนุษย์ทั้งมวล

“The educational process dealing with man’s relationship with his natural and
manmade surroundings, and including the relation of population, pollution, resources alloca-
tion and depletion, conservation, transportation, technology and urban and rural planning
to the total human environment.”

จากที่กล่าวมานี้จะเห็นได้ว่าที่จริงแล้วสิ่งแวดล้อมศึกษานั้นเป็นกระบวนการ ซึ่งจะต้องสัมพันธ์กับ
งานในเกือบทุกวิชา ด้วยเหตุที่สิ่งแวดล้อมศึกษานั้นเกี่ยวข้องกับความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติซึ่ง
ไม่เคยหยุดนิ่ง (dynamic relationships) ทั้งนี้ โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อปรับปรุงคุณภาพสิ่งแวดล้อมนั่นเอง