Page 54 - สารัตถะและวิทยวิธีทางสังคมศึกษา
P. 54
8-44 สารัตถะและวิทยวิธีทางสังคมศึกษา
จากทีไ่ ดก้ ลา่ วมานีก้ เ็ พือ่ ชีใ้ หเ้ หน็ วา่ สาเหตทุ ีแ่ ทจ้ รงิ ของปญั หาสิง่ แวดลอ้ มนัน้ กค็ อื ความเชือ่ เจตคติ
และค่านิยม ซึ่งกระตุ้นการตัดสินใจของบุคคลในสังคมนั้นให้ประพฤติปฏิบัติต่อทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม
ที่อยู่โดยรอบในทางเกื้อกูลหรือทำ�ลายสิ่งแวดล้อม ดังนั้น การทำ�ลายสิ่งแวดล้อมจะเกิดขึ้นโดยมากน้อย
และรวดเร็วเพียงใดนั้นจึงขึ้นอยู่กับพฤติกรรมของมนุษย์ที่แสดงออกมาโดยมีความเชื่อ (belief) เจตคติ
(attitude) และค่านิยม (value) เป็นพื้นฐานที่แท้จริง
2. การศกึ ษากับปัญหาสิ่งแวดล้อม
จากเหตุผลดังกล่าว ความสำ�คัญของการแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อมจึงอยู่ที่การเปลี่ยนแปลงความเชื่อ
เจตคติ และค่านิยมของบุคคลในสังคม แม้แต่การจัดการสิ่งแวดล้อม (environmental management)
ซึ่งถือว่าเป็นมาตรการสำ�คัญในการแก้ไขปรับปรุงสิ่งแวดล้อม จะบรรลุเป้าหมายที่วางไว้ได้ก็ต่อเมื่อบุคคลใน
สังคมได้เปลี่ยนเจตคติใหม่ ได้รับความรู้ใหม่ และมองสิ่งแวดล้อมในแง่มุมใหม่ เพื่อนำ�ไปสู่การมีพฤติกรรม
ที่พึงปรารถนา เพราะในการวางเปา้ หมายการจัดการสิง่ แวดลอ้ มนัน้ หลกั ส�ำ คญั ที่จำ�เปน็ ตอ้ งพจิ ารณาประการ
หนึ่ง ก็คือ ระบบค่านิยมของบุคคลและสังคม
จากแนวคิดดังกล่าวนี้ได้มีผลสะท้อนไปสู่ระบบการศึกษา ซึ่งจะต้องมีบทบาทอย่างสำ�คัญยิ่งต่อ
การแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อม แต่การศึกษาจะแก้ปัญหาเหล่านี้ได้จริงหรือไม่นั้นขอให้พิจาณาสังคมในอดีต ซึ่ง
เราจะเห็นได้ว่าความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การกระทำ�ของมนุษย์เพื่อนำ�
ทรัพยากรธรรมชาติมาใช้นั้น จะเป็นตัวกำ�หนดความเจริญรุ่งเรืองของสังคมและวัฒนธรรมของมนุษย์เอง
และผลจากการเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อมจะเกิดผลดีหรือไม่นั้นก็ขึ้นอยู่กับระบบเศรษฐกิจสังคมและ
วัฒนธรรม รวมทั้งแนวทางในการปฏิบัติตนต่อธรรมชาติของมนุษย์ด้วย ดังนั้น อาจกล่าวได้ว่าสถาบันต่างๆ
ในสังคม ขอบเขตความรู้และระบบค่านิยมนั้นก็เป็นผลมาจากพฤติกรรมของบุคคลและชุมชนที่มีความ
สัมพันธ์ต่อสิ่งแวดล้อมนั่นเอง จึงเป็นที่แน่ชัดว่าการศึกษาจะสามารถสร้างความตระหนัก ความเข้าใจ ความ
สามารถในการหาทางแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อม และสร้างความสัมพันธ์รูปแบบใหม่ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ
ให้เกิดขึ้นได้ เท่าที่ผ่านมาการพัฒนาทางด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเพื่อปรับปรุงและรักษาสิ่งแวดล้อม
นั้นไม่บรรลุผลตามที่ต้องการทั้งหมด ก็เพราะว่าการศึกษาไม่ได้เข้าไปมีบทบาทในโครงการเหล่านั้น ฉะนั้น
การที่เราเข้าใจและเห็นความสำ�คัญของงานด้านสิ่งแวดล้อมศึกษา จึงเป็นการช่วยสนับสนุนความสำ�เร็จของ
การแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อมโลก
ค่านิยม พฤติกรรม คุณภาพสิ่งแวดล้อม
เจตคติ หรือการปฏิบัติ
ความเชื่อ
ภาพท่ี 8.4 ความสัมพันธ์ระหวา่ งความเชอ่ื เจตคติ คา่ นิยม และพฤตกิ รรมมนุษย์กบั คณุ ภาพส่ิงแวดลอ้ ม
