Page 128 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 128
2-118 การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
เรือ่ งท ่ี 2.4.1 การถา่ ยทอดล ักษณะท างพันธุกรรม*
พันธุศ าสตร์ (genetics) เป็นศาสตร์ที่ว่าด้วยการสืบทอดลักษณะของบ รรพบุรุษ ทำ�ให้ทราบส าเหตุ
ของความเหมือนหรือความแตกต่างระหว่างบรรพบุรุษกับลูกหลานที่สืบต่อมา นอกจากนี้ยังสามารถคาด
คะเนลักษณะของลูกหลานที่เกิดมาได้ในอัตราส่วนที่ใกล้เคียงกัน การถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมของ
เมนเดลได้สรุปเป็นสมมติฐาน และเสนอรูปแบบของการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม ทำ�ให้สามารถ
คาดคะเนอัตราส่วนของผลที่ได้จากการผสมพันธุ์ด้วย การถ่ายทอดลักษณะที่ถูกควบคุมโดยยีนซึ่งอยู่บน
โครโมโซมเพศจะมีแบบแผนแตกต่างไปจากอัตราส่วนของเมนเดล การแสดงออกของยีนและระดับ
การแ สดงออกขึ้นอ ยู่ก ับส ิ่งแ วดล้อม
1. เมนเดลกบั การถ่ายทอดล กั ษณะท างพนั ธุกรรม
บุคคลท ีน่ ับไดว้ ่าเป็นบ ิดาข องพ ันธศุ าสตรค์ ือ เกรเกอร์ เมนเดล (Gregor Mendel) เมนเดลเป็นบ ุตร
ชาวนาช าวอ อสเตรียแ ละม คี วามร ูท้ างด ้านก ารเกษตรอ ย่างด ี ซึ่งม ปี ระโยชนต์ ่อก ารท ดลองค ้นคว้าข องเมนเดล
อย่างมาก นอกจากนั้น เมลเดลยังได้เข้ารับการศึกษาวิชาวิทยาศาสตร์ ณ มหาวิทยาลัยแห่งเวียนนา เมื่อ
สำ�เร็จก ารศึกษาแล้ว เมนเดลได้ทำ�การทดลองผสมพ ันธุ์ถ ั่วลันเตาเป็นเวลา 7 ปี (พ.ศ. 2399-2406) จากผ ล
การทดลองนี้ เมนเดลสามารถสรุปรูปแ บบของก ารถ่ายทอดล ักษณะท างพ ันธุกรรมขึ้นได้โดยมีหลักเกณฑ์ท ี่
ค่อนข ้างจ ะแ น่นอน และก ลายเป็นจ ุดเริ่มต้นของพ ันธุศาสตร์ในเวลาต ่อมา
ในก ารท ดลองผ สมพ ันธถุ์ ั่วแ ตล่ ะค รัง้ เมนเดลไดพ้ ิจารณาล ักษณะเฉพาะต า่ งๆ 7 ลกั ษณะ คือ สเี มลด็
ลักษณะผ ิว สีดอก สีใบเลี้ยง สีฝัก และร ูปร ่างข องเมล็ด ความส ูง และบ ริเวณท ี่เกิดด อก ในก ารท ดลองแต่ละ
ครั้งเมนเดลศ ึกษาเพียงลักษณะเดียว และได้คัดเอาเฉพาะพ ันธุ์ถ ั่วที่มีลักษณะเฉพาะคงที่น ั้นม าศ ึกษาต่อไป
ในก ารท ดลองด ังก ล่าวเมนเดลส นใจศ ึกษาล ักษณะส ีข องเมล็ดถ ั่ว ในก ารผ สมพ ันธุ์ถ ั่วท ี่ม ีเมล็ดส ีเหลืองแ ละส ี
เขียวพ บว่าในปีที่ 1 และป ีท ี่ 2 (ดูภาพที่ 2.39 ) เมื่อนำ�ถ ั่วเมล็ดเหลืองหรือถ ั่วเมล็ดเขียวม าผ สมพ ันธุ์กันเองก็
จะไดพ้ ันธุถ์ ัว่ ท ีม่ เีมลด็ ส เีหมือนพ ่อพ ันธุแ์ ละแ มพ่ นั ธทุ์ ีม่ าผ สม แสดงว ่าเป็นพ ันธแุ์ ท้ และเมื่อน ำ�ถ ั่ว (parent, P)
ที่มีเมล็ดเหลืองมาผสมกับถั่วที่มีเมล็ดเขียวที่เป็นพันธุ์แท้ (ในปีที่ 3) ก็พบว่าได้พันธุ์ถั่ว (first filial
generation, F1) ที่ม ีเมล็ดเหลืองเท่านั้น และเมื่อป ีท ี่ 4 นำ�เอาพ ันธุ์ถ ั่ว F1 ที่ได้น ี้ม าผ สมก ันเอง (F1 × F1) กลับ
พบว่าได้พันธุ์ถ ั่ว (second filial generation, F2) ที่มีเมล็ดเหลืองแ ละพ ันธุ์ถั่วท ี่ม ีเมล็ดเขียว ในอ ัตราส่วน
3 ต่อ 1 หรือ ร้อยล ะ 75 ต่อ ร้อยล ะ 25 เมื่อเมนเดลแ ยกเอาพ ันธุ์ถ ั่วร ุ่น F2 ที่ส ีเมล็ดเหมือนกันผสมกันเอง
(F2 × F2) ในปีที่ 5 พวกถั่วเมล็ดเขียวจะให้พันธุ์ถั่วท ี่มีแต่เมล็ดสีเขียวเท่านั้น แต่พันธุ์ถ ั่วเมล็ดเหลืองที่มีอยู่
* รวบรวมและเรียบเรียงจาก เครือวัลย์ โสภาสรรค์ (2547) “การถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม” ใน เอกสารการสอน
ชุดวิชาวิทยาศาสตร์ 4 หน่วยที่ 11 หน้า 245-305 พิมพ์ครั้งที่ 3 นนทบุรี สาขาวิชาศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
