Page 70 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 70
3-60 การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
เรื่องที่ 3.3.2 โครงสร้างและการเปลยี่ นแปลงข องป ระชากรมนษุ ย์
ประชากรม นุษยม์ อี ัตราเกิด อัตราต าย และก ารย ้ายถ ิ่นท ีบ่ อกถ ึงก ารเพิ่มแ ละก ารล ดล งข องป ระชากร
เช่นเดียวกับสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ประชากรมนุษย์มีการเปลี่ยนแปลงขนาดของประชากรมาตั้งแต่ในอดีตจนถึง
ปัจจุบัน ปัจจัยท ี่ส ำ�คัญต ่อการเปลี่ยนแปลงข นาดของประชากร คือ อัตราเกิด ดังนั้น โครงสร้างข องประชากร
มนุษย์จึงใช้ช่วงอายุที่อยู่ในระยะก่อนเจริญพันธุ์ ระยะเจริญพันธุ์ และระยะหลังเจริญพันธุ์ เพื่อใช้ในการ
พยากรณ์การเปลี่ยนแปลงขนาดของประชากรมนุษย์ในอนาคต ซึ่งจะใช้เป็นพื้นฐานในการวางนโยบายด้าน
ต่างๆ เช่น ด้านเศรษฐกิจ ด้านก ารศึกษา
1. โครงสร้างของป ระชากรมนษุ ย์
คณุ สมบตั ขิ อ้ ห นึง่ ข องป ระชากร คอื ความแ ตกต า่ งข องก ลุม่ อ ายขุ องส ิง่ ม ชี วี ติ ท อี่ ยรู่ ว่ มก นั ในป ระชากร
โดยเฉพาะป ระชากรข องพ ชื แ ละส ตั ว์ ซึง่ ม ชี ว่ งก ารส บื พนั ธเุ์ หลือ่ มล ํา้ ก นั ต ลอดเวลา ท�ำ ใหส้ ามารถแ ยกป ระชากร
ออกเป็นกลุ่มๆ ตามหมวดหมู่ข องสิ่งมีชีวิตที่มีอายุในช่วงเดียวกัน ประชากรในแต่ละกลุ่มอายุ เมื่อนำ�มาคิด
เป็นส ัดส่วนร ้อยล ะของประชากรทั้งหมด แล้วจึงน ำ�มาเขียนเป็นแผนภูมิแท่งว างซ้อนก ัน จากกลุ่มอายุต ํ่าส ุด
จนถึงก ลุ่มอ ายุส ูงสุด สำ�หรับป ระชากรม นุษย์ เรียกแ ผนภ ูมิแ ท่งท ี่แ สดงก ลุ่มอ ายุต ่างๆ ว่า โครงสร้างข องก ลุ่ม
อายขุ องป ระชากรม นุษย์ ซึ่งห มายถ ึง จำ�นวนป ระชากรในช ่วงอ ายตุ ่างๆ กัน เป็นค ุณลักษณะส ำ�คัญท ีม่ อี ิทธิพล
ต่ออัตราเกิดและอัตราตาย หรือการเปลี่ยนแปลงขนาดของประชากร โครงสร้างของกลุ่มอายุของประชากร
แต่ละป ระชากรเป็นรูปส ามเหลี่ยม ซึ่งเรียกว ่า พีระมิดป ระชากร (population pyramid) โดยท ั่วไปส ามารถ
แบ่งก ลุ่มอ ายุของป ระชากรเป็น 3 กลุ่มใหญ่ๆ คือ
1.1 กล่มุ อ ายกุ อ่ นเจริญพ นั ธุ์ (prereproductive age) คือ กลุ่มป ระชากรท ี่อยู่ในร ะยะที่ไม่สืบพันธุ์
และให้ก ำ�เนิดป ระชากรไม่ได้ มีอายุอ ยู่ในช ่วง 1-14 ปี
1.2 กลุ่มอายุวัยเจริญพันธ์ุ (reproductive age) คือ กลุ่มประชากรที่อยู่ในระยะสืบพันธุ์และให้
กำ�เนิดป ระชากรห น่วยใหม่ได้ มีอายุในช ่วง 15-44 ปี
1.3 กล่มุ อายหุ ลงั วยั เจริญพ นั ธ์ุ (postreproduction age) คือ กลุ่มประชากรท ี่ผ ่านร ะยะเจริญพันธุ์
มาแล้วม ีอายุตั้งแต่ 45 ปีข ึ้นไปจ นสิ้นอายุขัย
สดั สว่ นข องป ระชากรในแ ตล่ ะก ลุม่ อ ายจุ ะช ว่ ยบ อกถ งึ ส ภาวะก ารเกดิ การต าย การเพิม่ หรอื ก ารล ดล ง
ของป ระชากร ซึ่งอ าจเกิดข ึ้นในอ นาคตได้เป็นอ ย่างด ี ในก ารเขียนแ ผนภูมิแ ท่งโครงสร้างข องก ลุ่มอ ายุส ำ�หรับ
ประชากรมนุษย์ มักนิยมแบ่งเป็นกล ุ่มอ ายุล ะ 5 ปี คือ 0-4 ปี 5-9 ปี และ 10-14 ปี ไปต ามลำ�ดับ รูปแบบของ
โครงสร้างข องป ระชากร สามารถแ สดงออกมาเป็นพีระมิด ได้ 3 แบบ ดังภาพท ี่ 3.30
