Page 90 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 90
3-80 การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
3. ผลกร ะทบของการใช้ทรพั ยากรธรรมชาตติ ่อร ะบบนิเวศ
ปัญหาสำ�คัญที่เราต้องเผชิญในระยะ 50 ปี ข้างหน้า อาจไม่ไช่การขาดแคลนทรัพยากรธรรมชาติ
แต่อาจเกิดจากการกระทบกระเทือนต่อระบบนิเวศ การใช้พลังงานและแร่ธาตุ รบกวนต่อสภาวะสมดุลของ
ระบบนิเวศทั้งบนดิน ในน ํ้า และในอากาศ เนื่องจากมนุษย์ใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติจำ�นวนมาก
โดยปราศจากการจัดการที่เหมาะสมได้ก่อให้เกิดปัญหาอย่างรุนแรง เมื่อทรัพยากรธรรมชาติเสื่อมโทรม
ส่งผลกระทบต่อความสมดุลของระบบนิเวศและความหลากหลายทางชีวภาพ ตัวอย่างที่ชัดเจนของการใช้
ทรัพยากรธรรมชาติที่ไม่ถ ูกห ลักว ิชาการ หรือไม่ค ำ�นึงถ ึงผ ลเสียท ี่จ ะเกิดข ึ้นภ ายห ลัง เช่น การใช้ท รัพยากรน ํ้า
เมื่อท รัพยากรน ํ้าเกิดป ัญหาข าดแคลน จากก ารใช้ส ารเคมีท างการเกษตร แล้วเกิดป นเปื้อนล งส ู่แ หล่งน ํ้า หรือ
การใช้ดินในก ารเกษตรก รรมอ ย่างผ ิดวิธี ไม่มีการบำ�รุงรักษาค ุณภาพข องดิน การปล่อยให้ผิวด ินปราศจาก
พืชปกคลุม ทำ�ให้สูญเสียความชุ่มชื้นในดิน การเพาะปลูกที่ทำ�ให้ดินเสีย การใช้ปุ๋ยเคมีและสารเคมีกำ�จัด
ศัตรูพืชเพื่อเร่งผลิตผล ทำ�ให้ดินเสื่อมคุณภาพและมีสารพิษตกค้างอยู่ในดิน การบุกรุกเข้าไปใช้ประโยชน์
ที่ดินในเขตป่าไม้บนพื้นที่ที่มีความลาดชันสูง สิ่งเหล่านี้จะส่งผลต่อสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ ทั้งในดินและในนํ้า
ทำ�ให้สภาวะแวดล้อมที่เคยเหมาะสมเปลี่ยนแปลงไป สิ่งมีชีวิตเหล่านั้นไม่สามารถปรับตัวให้เข้ากับสภาวะ
แวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไป ทำ�ให้เกิดการตาย สมดุลธรรมชาติเสียและส่งผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิตที่อื่นๆ ใน
โซ่อ าหารและส ายใยอาหาร
การสร้างเขื่อนกั้นนํ้า โดยมิได้มีการวางแผนทางด้านสิ่งแวดล้อมอย่างรัดกุม เป็นตัวอย่างการนำ�
ทรัพยากรธรรมชาติมาใช้ โดยขาดการวางแผนอย่างถูกต้อง ทำ�ให้เกิดผลเสียอย่างมากมายต่อสิ่งแวดล้อม
และมนุษย์โดยตรง เช่น นํ้าที่ถูกกักไว้เหนือเขื่อนเป็นบริเวณกว้าง ทำ�ให้พื้นที่ซึ่งเคยอุดมสมบูรณ์ในการ
เกษตรกรรมต้องเสียไป คิดเป็นมูลค่ามหาศาลเกินกว่ามูลค่าของปลาที่จับขึ้นมาจากอ่างนํ้ามากมาย และ
บริเวณใต้เขื่อนซึ่งการไหลของนํ้าถูกควบคุมทำ�ให้ปุ๋ยธรรมชาติซึ่งเคยถูกพัดพามาต้องสูญเสียไป พื้นดิน
เลวลงอย่างรวดเร็วจนจำ�เป็นต้องใช้ปุ๋ยวิทยาศาสตร์ ซึ่งเกินกำ�ลังทางเศรษฐกิจของเกษตรกร ก่อให้เกิดผล
เสียหายอ ย่างม ากต่อผลผลิตของช าติ
4. การจ ดั การท รัพยากรธรรมชาติ
คำ�ว่า การจ ัดการ (management) หมายถ ึง การด ำ�เนินง านอ ย่างม ีป ระสิทธิภาพในร ูปแ บบต ่างๆ ทั้ง
ด้านก ารจ ัดหา การเก็บร ักษา การซ ่อมแซม การใชอ้ ย่างป ระหยัด และก ารส งวนร ักษา เพื่อให้ก ิจกรรมท ีด่ ำ�เนิน
การน ั้นส ามารถใหผ้ ลย ั่งยืนต อ่ ม วลม นษุ ยแ์ ละธ รรมชาติ โดยห ลักก ารแ ลว้ “การจ ดั การ” จะต อ้ งม แี นวทางก าร
ดำ�เนินงาน กระบวนการ และขั้นตอน รวมทั้งจ ุดประสงค์ในก ารด ำ�เนินงานท ี่ช ัดเจนแน่นอน
จากคำ�จำ�กัดความข้างต้น การจัดการทรัพยากรธรรมชาติ หมายถึง การดำ�เนินงานต่อทรัพยากร
ธรรมชาติอย่างมีประสิทธิภาพ ทั้งในด้านการจัดหา การเก็บรักษา การซ่อมแซม การใช้อย่างประหยัด
และการสงวนรักษา เพื่อให้ทรัพยากรธรรมชาตินั้นสามารถเอื้ออำ�นวยประโยชน์แก่มวลมนุษย์ได้ใช้ได้
อย่างยาวนาน หรืออาจจะหมายถึงกระบวนการจัดการ แผนงาน หรือกิจกรรมในการจัดสรรและการใช้
ทรัพยากรธรรมชาติเพื่อสนองความต ้องการในระดับต่างๆ ของมนุษย์ และเพื่อให้บรรลุเป้าห มายสูงสุดของ
