Page 36 - กฎหมายระหว่างประเทศ และองค์การระหว่างประเทศ
P. 36
15-26 กฎหมายระหว่างประเทศและองค์การระหว่างประเทศ
ในทางลบ บรรษัทข ้ามช าติเป็นต ัวแทนข องล ัทธิจ ักรวรรดินิยมท ี่มุ่งเน้นก ารแสวงหาก ำ�ไรให้มากที่สุดโดยไม่
คำ�นึงถึงผลด้านสิ่งแวดล้อม และอยู่ภายใต้การแสวงหาผลประโยชน์ของประเทศพัฒนาแล้ว การแสวงหากำ�ไรของ
บรรษัทข ้ามช าติมักให้ผ ลต อบแทนก ับแรงงานน ้อย และบ รรษัทข ้ามชาติมักใช้ความเป็นห นุ่มส าวของค นง านท ำ�งานท ี่
คนวัยอื่นทำ�ไม่ได้ เช่น การผลิตไมโครช ิพค อมพิวเตอร์ เป็นต้น การจ ้างแ รงงานท ำ�ให้ค นรุ่นหนุ่มสาวต ่างย ้ายอ อกจาก
ชนบทแ ละเข้าส ู่เมือง ทำ�ให้หมู่บ้านในป ระเทศกำ�ลังพัฒนาห ลายแห่งป ระกอบด ้วยค นช รา และเป็นป ัญหาและอ ุปสรรค
ตอ่ ก ารพ ฒั นาช นบทเปน็ อ ยา่ งม าก การต ัง้ บ รรษทั ข า้ มช าตเิ ปน็ ผ ลใหม้ กี ารเผยแ พรค่ า่ น ยิ ม ความค ดิ วถิ ชี วี ติ แ บบท นุ นยิ ม
ตลาด ความเป็นเมือง และมีวัฒนธรรมแบบบริโภคนิยม (consumerism) และวัตถุนิยม (materialism) แต่การมี
รายไดน้ อ้ ยแ ตร่ ายจ า่ ยม ากท เ่ี ปน็ ผ ลจ ากค า่ น ยิ ม ท�ำ ใหเ้ กดิ ป ญั หาส งั คมต ามม า เชน่ ปญั หาอ าชญากรรม ปญั หาย าเสพตดิ
เป็นต้น และหากประเทศที่รับการลงทุนจากบรรษัทข้ามชาติมีเศรษฐกิจที่ดีแตกต่างจากประเทศเพื่อนบ้าน นับเป็น
แรงดึงดูดสำ�คัญที่ท ำ�ให้แ รงงานที่ผิดก ฎหมายหลั่งไหลเข้าสู่ป ระเทศนั้นเป็นอ ย่างม าก
แนวคิดท ฤษฎีที่อ ธิบายบ รรษัทข้ามชาติท ี่ส ำ�คัญ ได้แก่ แนวคิดทฤษฎีสัจนิยม แนวคิดทฤษฎีเสรีนิยม และ
แนวคิดทฤษฎีมาร์กซิสต4์ 0
แนวคิดทฤษฎีสัจนิยม (Realism) เป็นแนวคิดทฤษฎีที่มองที่รัฐเป็นตัวแสดงหลัก บรรษัทข้ามชาติเป็น
เครื่องมือของรัฐในการขยายอำ�นาจและเป็นเครื่องมือสำ�คัญของการดำ�เนินนโยบายต่างประเทศ เพื่อสนองตอบต่อ
ผลป ระโยชน์แ ห่งช าติ คือ ผลป ระโยชน์ทางเศรษฐกิจหรือค วามมั่งคั่ง ในลักษณะเป็นผลรวมเท่ากับศ ูนย์ (Zero sum
game) กล่าวอีกนัยหนึ่ง เนื่องจากการค้าและการลงทุนระหว่างประเทศเป็นเครื่องมือสำ�คัญในการสร้างความมั่งคั่ง
ให้ก ับป ระเทศ ดังน ั้น บรรษัทข้ามช าติจ ึงน ับเป็นอ งค์การท ี่ส ำ�คัญในก ารให้ป ระเทศบ รรลุถ ึงผ ลป ระโยชน์แห่งช าติ ลัทธิ
พาณิชยนิยม (Mercantilism) จึงเป็นล ัทธิทางเศรษฐกิจสำ�คัญที่เป็นท ี่มาของแ นวคิดทฤษฎีส ัจจนิยมจึงส่งเสริมและ
สนับสนุนบ ทบาทของบ รรษัทข้ามชาติในก ารเป็นเครื่องมือของรัฐในก ารแสวงหาผลป ระโยชน์แ ห่งช าติ
แนวคิดเสรีนิยม (Liberalism) เป็นแนวคิดทฤษฎีที่มีสมมติฐานว่า มนุษย์ทุกคนจะได้รับประโยชน์ร่วมกัน
จากผ ลประโยชน์ท ี่สอดคล้องกัน ตัวแสดงท ี่ส ำ�คัญคือ ปัจเจกบุคคล บริษัท หรือบ รรษัทข้ามช าติ บทบาทของบรรษัท
ข้ามชาติจะเป็นอิสระจากรัฐ ผลประโยชน์ของบรรษัทข้ามชาติจะเป็นของบรรษัทข้ามชาติไม่เกี่ยวข้องกับรัฐ รัฐมีหน้า
ที่เพียงร ักษาความเป็นระเบียบเรียบร้อยแ ละร ักษากฎหมาย (law and order) การค้าเสรีจะเป็นป ระโยชน์กับท ุกฝ ่าย
หากย ิ่งม ีก ารค ้าม ากก ็จ ะย ิ่งเป็นป ระโยชนม์ าก ระบบเศรษฐกิจโลกห ากเป็นร ะบบเศรษฐกิจแ บบเสรเีพียงร ะบบเดียว จะ
ทำ�ให้ระบบเศรษฐกิจม ีประสิทธิภาพส ูงสุด เป็นการประหยัดต ่อข นาด (economy of scale) และม ีก ารผ ลิตในร ะดับ
โลก (global production) และมีตลาดในระดับโลก (global market) แนวคิดเสรีนิยมจ ึงสนับสนุนและส่งเสริมให้
บรรษัทข ้ามชาติมีบทบาทสำ�คัญในการค ้าร ะหว่างป ระเทศแ ละก าร งทุนระหว่างป ระท ศได้อ ย่างเสรี
แนวคิดทฤษฎีมาร์กซิสต์ (Marxism) มีสมมติฐานสำ�คัญคือ ธรรมชาติของโลกมีความขัดแย้งกัน ความ
ขัดแย้งที่เกิดขึ้นเป็นความขัดแย้งทางชนชั้น และบรรษัทข้ามชาติเป็นเครื่องมือของชนชั้นนายทุนในการแสวงหาผล
ประโยชนแ์ ละก ดขที่ างเศรษฐกจิ ในค วามส มั พนั ธร์ ะหวา่ งป ระเทศ ประเทศท รี่ ํา่ รวยจ ะต กั ตวงผ ลป ระโยชนจ์ ากป ระเทศท ี่
ยากจน เพื่อส นองต อบว ัตถุประสงคส์ ำ�คัญค ือ การค รอบค รองโลก รัฐแ ละบ รรษัทข ้ามช าตเิป็นเครื่องม ือเพื่อส นองต อบ
ความต ้องการของชนชั้นน ายทุน ปรากฏการณ์ของบ รรษัทข ้ามชาติในการเป็นเครื่องมือของรัฐในก ารครอบงำ�ทางด้าน
เศรษฐกิจข องประเทศที่อ่อนแอกว่า เป็นที่มาของท ฤษฎีจ ักรวรรดินิยมใหม่ (Neo-colonialism) ที่ให้ค วามส ำ�คัญต ่อ
การครอบงำ�ทางการเมือง เศรษฐกิจ และส ังคมม ากกว่าการค รอบงำ�ดินแดน อันเป็นหลักคิดข องทฤษฎีจ ักรวรรดินิยม
แบบเดิม และปรากฏการณ์ของบรรษัทข้ามชาติยังได้ทำ�ให้เกิดการพึ่งพิงของประเทศกำ�ลังพัฒนาต่อประเทศพัฒนา
40 ประภ ัสสร์ เทพช าตรี เอกสารป ระกอบคำ�บ รรยายเศรษฐกิจการเมืองร ะหว่างป ระเทศ งานบ ริการเอกสารทางวิชาการ คณะร ัฐศาสตร์
มหาวิทยาลัยธ รรมศาสตร์ 2545 หน้า 4-11 และ 51-52
