Page 59 - ความเป็นครู
P. 59
ศักยภาพ สมรรถภาพครู และจิตวิญญาณความเป็นครู 10-49
เรือ่ งที่ 10.4.1 ค วามหมายและความสำ� คญั ของจติ วิญญาณ
ความเปน็ ครู
1. ความหมายของจติ วญิ ญาณความเปน็ ครู
“จิตวิญญาณความเป็นครู” เป็นค�ำที่กล่าวถึงกันอย่างมากในวงการศึกษาไทย แต่ยังไม่มีการให้
ความหมายในเชิงวิชาการท่ีชัดเจน เม่ือกล่าวถึงจิตวิญญาณความเป็นครู มักจะมีการกล่าวถึงจรรยาบรรณ
ครู และอุดมการณ์ครูร่วมด้วยเสมอ สามอย่างนี้มีความเช่ือมโยงกันโดย “จรรยาบรรณครู” หมายถึง
มาตรฐานการปฏิบัติตนท่ีก�ำหนดขึ้นเป็นแบบแผนเพื่อให้ผู้ประกอบวิชาชีพครูปฏิบัติตาม ส่วน “อุดมการณ์
ครู” หมายถึง ความมุ่งม่ันที่จะท�ำให้บรรลุเป้าหมายที่ก�ำหนด ในท่ีน้ีหมายถึงมุ่งมั่นท่ีจะปฏิบัติตนให้เป็นผู้มี
จิตวิญญาณความเป็นครูโดยใช้จรรยาบรรณครูเป็นแนวทางในการปฏิบัติ ส่วนค�ำว่า “จิตวิญญาณความ
เป็นครู” อธิบายความหมายเชิงนามธรรมได้ค่อนข้างกว้างใหญ่ แต่เป็นค�ำท่ีมีความส�ำคัญมากต่อผู้มีบทบาท
หน้าท่ีครู สามารถอธิบายความหมายในเชิงรูปธรรมไว้หมายถึง ครูผู้ท่ีท�ำทุกวิถีทางในการหล่อหลอมให้
ลกู ศษิ ยเ์ ปน็ คนดี ซง่ึ สามารถขยายความออกไปไดอ้ กี มากมาย มบี คุ คลสำ� คญั และเชยี่ วชาญทางดา้ นการศกึ ษา
หลายท่าน ได้กล่าวไว้เก่ียวกับความหมายและความส�ำคัญของจิตวิญญาณความเป็นครู ดังนี้
พระเทพวิสุทธิเมธี (ท่านพุทธทาสภิกขุ) แห่งสวนโมกขพลาราม ได้เทศน์ในงานอบรมครูของทาง
ราชการ ที่ค่ายธรรมบุตรเม่ือวันที่ 8 เมษายน 2513 หัวข้อ “วิญญาณของความเป็นครู” และได้อธิบาย
ความหมายไว้ดังน้ี
“...เม่ือพูดว่า วิญญาณของความเป็นครู นี้ก็หมายความว่าเจตนารมณ์ของความเป็นครู เน้ือแท้ และ
หัวใจของความเป็นครู, กล่าวก็คือพูดเร่ืองครู ในแง่ท่ีเก่ียวกับธรรมะ มีธรรมะก็เป็นครู ไม่มีธรรมะก็ไม่เป็น
ครู...”
จุมพล พูลภัทรชีวิน (2557) ได้อธิบาย ค�ำว่า “จิตวิญญาณ” ไว้ 4 แบบ คือ 1) จิตวิญญาณเป็นเรื่อง
ภายในและเป็นเร่ืองส่วนบุคคล ต้องปฏิบัติเองจึงจะรู้ จึงจะเข้าใจ 2) จิตวิญญาณเป็นเรื่องภายนอก เกี่ยวข้อง
เช่ือมโยง หรือสัมพันธ์กับสังคม กับวัฒนธรรม หรือพูดในระดับที่ไกลหรือเหนือออกไปอีก จิตวิญญาณ
เชื่อมโยงสัมพันธ์กับโลก กับจักรวาล และกับสรรพสิ่งแยกกันไม่ออก เป็นส่วนหนึ่งของกันและกัน
3) จิตวิญญาณเป็นเรื่องที่เก่ียวกับปัญญา ไม่เกี่ยวกับหรือไม่ใช่ปัญญา หรือเหนือปัญญา และ 4) จิตวิญญาณ
เป็นเรื่องท่ีเกี่ยวกับศาสนา ไม่เก่ียวกับศาสนาและเหนือศาสนา ส่วนค�ำว่า “ครู” น้ัน หมายถึง ผู้สั่งสอนศิษย์
ผู้ถ่ายทอดความรู้ให้แก่ศิษย์ ดังน้ันเม่ือรวมเข้าด้วยกันเป็นค�ำว่า “จิตวิญญาณครู” จึงหมายถึง จิตส�ำนึก
ความคิด ทัศนคติ พฤติกรรมการแสดงออกที่ดี ลุ่มลึกสงบเย็น เป็นประโยชน์ ตามกรอบของจริยธรรม
คุณธรรม ค่านิยม จารีตประเพณี วัฒนธรรม และความคาดหวังของสังคม อันเป็นองค์รวมธาตุแท้ของบุคคล
ผู้ใฝ่รู้ ค้นหา สร้างสรรค์ ถ่ายทอด ปลูกฝัง และเป็นแบบอย่างที่ดีของสังคม ซ่ึงมีขึ้นได้ในทุกคนไม่เฉพาะ
ผู้ท่ีประกอบอาชีพครูเท่าน้ัน
