Page 17 - การวางแผน การออกแบบ และการผลิตสื่อชุมชน
P. 17
การผลติ และการใชส้ ื่อเพ่อื สร้างความเขม้ แข็งของชมุ ชน 15-7
จากบทบาทหน้าท่ีของการส่ือสารชุมชนดังกล่าว เราอาจสรุปแนวทางการผลิตและการใช้สื่อเพื่อ
สรา้ งความเข้มแขง็ ของชมุ ชนได้เป็น 3 มติ หิ ลกั ๆ ได้แก่ มติ เิ ร่อื งพ้ืนท่ี อัตลักษณ์ และศักด์ิศรีของชมุ ชน
โดยผ้เู ขียนจะจำ� แนกหัวขอ้ ในการน�ำเสนอเปน็ 3 ตอนด้วยกนั ดงั น้ี
15.1 การผลติ และการใชส้ ่อื เพือ่ สรา้ งความเข้มแข็งด้านพน้ื ทขี่ องชมุ ชน
15.2 การผลิตและการใชส้ อ่ื เพือ่ สรา้ งความเขม้ แขง็ ด้านอตั ลักษณข์ องชมุ ชน
15.3 การผลติ และการใช้สื่อเพอื่ สรา้ งความเข้มแข็งด้านศักดิ์ศรีของชมุ ชน
เร่ืองท่ี 15.1.1
ความหมายและความส�ำคัญของพ้ืนท่ีและการสร้างพื้นท่ีของชุมชน
ในการประเมนิ ความเขม้ แข็งของชุมชนนั้น ตวั แปรแรกทีเ่ ปน็ รปู ธรรมท่ีสดุ กค็ อื การพิจารณาจาก
การด�ำรงอยขู่ อง “พืน้ ท”่ี ในชุมชน ตัวอยา่ งเช่น หากคนในชุมชนหนงึ่ ๆ จะบอกตนเองว่า ชมุ ชนของตน
มีความเข้มแข็ง คนกลุ่มนี้ก็อาจจะพิจารณาตนเองจากการมีพ้ืนที่ทางกายภาพหรือท�ำเลทางภูมิศาสตร์
อันเป็นต�ำแหน่งแห่งท่ีท่ีตั้งของชุมชน หรือคนในชุมชนมีการสร้างความหมายและความรู้สึกอันเป็น
จนิ ตกรรมร่วม (shared imagination) ที่สามารถบ่งบอกได้วา่ เราเปน็ คนในชมุ ชนเดียวกนั เปน็ ตน้
ดว้ ยเหตนุ ้ี หาก “พน้ื ท”ี่ (space) ถอื เปน็ ตวั แปรสำ� คญั ในการสรา้ งความเขม้ แขง็ ของชมุ ชน คำ� ถาม
แรกท่ีผ้ทู �ำงานดา้ นการสอ่ื สารกบั ชมุ ชนควรเขา้ ใจก่อนกค็ อื แล้วพ้ืนทคี่ อื อะไร จ�ำแนกไดเ้ ป็นกป่ี ระเภท
ความสนใจของแวดวงวิชาการสังคมศาสตร์นับตั้งแต่ปลายศตวรรษที่ 20 ที่ผ่านมานั้น ให้ความ
สำ� คญั กบั การศกึ ษาเรอ่ื งพนื้ ทม่ี ากขน้ึ และขยายมมุ มองการศกึ ษาออกไปในหลากหลายแขนงวชิ า ไมว่ า่ จะ
เปน็ สาขาวชิ าภมู ศิ าสตรท์ ม่ี จี ดุ สนใจอยทู่ ต่ี วั แปรเรอื่ งพนื้ ทซ่ี งึ่ เขา้ มากำ� หนดชวี ติ ทางสงั คมของผคู้ นเปน็ พน้ื ที่
สาขาวิชาประชากรศาสตร์ท่ีเน้นสนใจการเคลื่อนย้ายของประชากรและผู้คนในพื้นท่ีต่างๆ สาขาวิชา
มานุษยวิทยาท่ีต้ังค�ำถามเรื่องการสืบทอดวัฒนธรรมและความคิดความเช่ือของมนุษย์ในพื้นที่ที่แตกต่าง
กนั ไป สาขาวชิ าสงั คมวทิ ยาทศี่ กึ ษาตำ� แหนง่ แหง่ ทแ่ี ละความสมั พนั ธท์ างสงั คมของกลมุ่ คนในเชงิ พนื้ ที่ หรอื
สาขาวิชาเศรษฐศาสตร์ทส่ี นใจมติ ิการจดั การทรพั ยากรของผู้คนในพื้นที่ทตี่ ่างกัน
ส�ำหรับสาขาวิชานิเทศศาสตร์หรือการส่ือสารน้ัน แม้ในความสนใจพ้ืนฐานของนักวิชาการกลุ่มน้ี
จะเน้นที่การศึกษา “การส่ือสารของมนุษย์” (human communication) แต่เราก็ปฏิเสธไม่ได้ว่า การ
ส่ือสารนั้นมีความสัมพันธ์แนบแน่นกับความเปล่ียนแปลงในพื้นที่ของผู้คน เช่น วลีที่เรามักจะได้ยินว่า
“พดู จาตอ้ งรจู้ กั กาลเทศะ” กบ็ ง่ บอกนยั วา่ ในการสอ่ื สารของคนเรานน้ั จำ� เปน็ ตอ้ งคำ� นงึ ถงึ เรอื่ งเวลา (หรอื
กาละ) และเรอื่ งพน้ื ท่ี (หรือเทศะ) ไปพรอ้ มๆ กัน ในขณะทส่ี �ำนวนไทยอีกชุดหนงึ่ ที่กล่าววา่ “เขา้ เมือง
ตาหล่ิว ต้องหลิ่วตาตาม” ก็สะท้อนวิธีคิดของคนไทยไปในท�ำนองเดียวกันว่า มนุษย์เรามีการปรับตัวที่
