Page 35 - การวางแผน การออกแบบ และการผลิตสื่อชุมชน

การผลิตและการใช้สือ่ เพื่อสร้างความเขม้ แข็งของชมุ ชน 15-25
(occasional) แต่อกี ดา้ นหน่ึงก็เปน็ พ้ืนทีส่ าธารณะ (public sphere) ที่เปิดโอกาสให้สือ่ หลายประเภทได้
ปฏบิ ัติการพร้อมกัน ไม่ว่าจะเปน็ สื่อวตั ถหุ รอื สือ่ บคุ คล เปน็ ตน้

ในประเด็นบทบาทหน้าท่ีของส่ือต่างๆ ต่ออัตลักษณ์ความเป็นมอญน้ัน สื่อที่มีบทบาทต่อ
กระบวนการของอัตลักษณ์ครบทั้ง 3 ประเด็นคือ การธ�ำรงรักษาและสืบทอด การสร้างใหม่ และการต่อ
รองอตั ลกั ษณ์ความเปน็ มอญนัน้ พบใน 2 สอ่ื ใหญๆ่ ด้วยกัน ได้แก่ ส่อื ส่งิ พิมพ์ หรือ วารสารเสยี งรามัญ
และส่ือวัตถุอย่างอาหารและเครื่องแต่งกาย อย่างไรก็ตาม ในจ�ำนวนสื่อท้ังหมดท่ีผลิตขึ้นโดยคนในนั้น
สื่อบคุ คล (ในทน่ี ้ีคือพระสงฆ)์ นอกจากทำ� หน้าทสี่ ำ� คญั คือต่อรองอตั ลักษณค์ วามเป็นมอญแล้ว สือ่ บคุ คล
ยังมีอ�ำนาจ (power) ในการแสดงบทบาทปฏิเสธปัจจัยความเจริญต่างๆ ที่เข้ามากระทบชุมชนอีกด้วย
ทงั้ นเี้ พราะชาวมอญในเมอื งไทยมคี วามเครง่ ครดั ในพระพทุ ธศาสนา และเปน็ อตั ลกั ษณส์ ำ� คญั ทท่ี ำ� ใหช้ มุ ชน
แห่งนดี้ ำ� รงอย่ไู ด้ท่ามกลางกระแสโลกาภิวตั นใ์ นปจั จุบนั

2. การส่ือสารโดยคนนอกเป็นผู้ส่งสาร ส�ำหรับส่ือที่ผลิตข้ึนโดยคนนอก (etic) นั้นมีแนวโน้ม
จะเป็นมุมมองของวัฒนธรรมหลัก (dominant culture) จากสังคมใหญ่ (หรือทัศนะของคนไทยเจ้าของ
ประเทศ) ที่ชุมชนมอญต้องปะทะประสานอยู่ตลอดเวลา ท้ังนี้ สื่อท่ีผลิตข้ึนโดยคนนอกเป็นผู้ส่งสารมี
3 ประเภทดว้ ยกัน คือ

• สอื่ สง่ิ พมิ พ์ (printed media) ซงึ่ ประกอบดว้ ยเอกสารวชิ าการ และนวนยิ ายเรอื่ ง หงสา
รามญั

• สอื่ ประเพณี/สื่อกิจกรรมชุมชน (folk media)
• สื่อมวลชน (mass media)
บทบาทของส่ือท้ัง 3 ชนิดในการประกอบสร้างอัตลักษณ์ความเป็นมอญนั้น มีแนวโน้มจะท�ำได้
อยา่ งผวิ เผนิ และไมน่ ำ� ไปสคู่ วามเขา้ ใจตวั ตนของคนมอญทล่ี กึ ซงึ้ จนผลกั ดนั ใหเ้ กดิ การตอ่ รอง (negotia-
tion) ของอตั ลกั ษณไ์ ด้ ท้ังน้ี ในประเดน็ การสืบทอดอตั ลกั ษณ์ผ่านส่ือที่ผลิตโดยคนนอก มกั จะเป็นเรอ่ื ง
ศลิ ปวฒั นธรรม ประเพณี การแตง่ กาย อาหาร และการละเลน่ เปน็ หลกั แตจ่ ะระบเุ พยี งเฉพาะวา่ ชาวมอญ
มีอัตลักษณ์อะไรบ้าง (what) มากกว่าจะให้ข้อมูลเชิงลึกว่า กระบวนการสืบทอดอัตลักษณ์เหล่านั้นเป็น
อย่างไร (how)
นอกจากนี้ ในสว่ นของเนอ้ื หาเกย่ี วกบั ความเปน็ มอญทไี่ ดร้ บั การสบื ทอดและผลติ ซา้ํ (reproduc-
tion) ผา่ นสื่อมวลชน กม็ กั เปน็ เรอื่ งการนำ� เสนอเรือ่ งราวของประวตั ศิ าสตร์ชนชาตมิ อญในอดีต ทจ่ี ะเลอื ก
เนอ้ื หาสาร (message selection) เพอื่ แสดงความสัมพนั ธอ์ นั ดรี ะหว่างชาวมอญกับชาวไทย โดยเฉพาะ
ประวัตศิ าสตรข์ องไทยในขณะทชี่ าวมอญมาช่วยรบกับพม่า และนีจ่ งึ กลายเป็นคำ� ตอบวา่ เหตใุ ดชาวมอญ
ทอี่ ยใู่ นฐานะคนพลดั ถน่ิ (diaspora) จงึ สามารถอยใู่ นสงั คมไทย (main culture) ไดอ้ ยา่ งราบรนื่ เนอื่ งจาก
มีความเจ็บปวดจากประวัติศาสตร์ร่วมกัน และมีการสร้างภาพตัวแทนของ “พม่า” ให้เป็นศัตรูร่วมกัน
นั่นเอง ย่ิงไปกว่าน้ัน เนื่องจากส่ือมวลชนค่อนข้างมีอิทธิพลอย่างยิ่งในการผลิตซ้ําเพ่ือสืบทอดภาพ
บางอย่าง โดยเฉพาะการประกอบสร้างภาพของชุมชนมอญเกาะเกร็ดและชุมชนมอญพระประแดงมาน�ำ
เสนอออกอากาศทางโทรทศั นอ์ ยา่ งตอ่ เนอ่ื ง จนทำ� ใหภ้ าพของชาวมอญเกาะเกรด็ และชาวมอญพระประแดง