Page 22 - ไทยศึกษา
P. 22
๕-12 ไทยศกึ ษา
เร่ืองท่ี ๕.๑.๒
ระบบไพร่
ในเร่ืองที่ ๕.๑.๒ น้ีเราจะมาพิจารณากันว่า สังคมไทยในสมัยจารีตต้ังแต่สมัยอยุธยาเป็นต้นมา
จนถงึ กอ่ นการเขา้ สสู่ งั คมสมยั ใหมใ่ นรชั กาลท่ี ๕ นนั้ มกี ารจดั ระเบยี บทางสงั คมอยา่ งไร คำ� วา่ ระเบียบทาง
สงั คม หมายถงึ กฎเกณฑห์ รอื ระเบยี บทแ่ี ตล่ ะสงั คมกำ� หนดขนึ้ พอื่ กำ� กบั ใหก้ ารอยรู่ ว่ มกนั ของกลมุ่ คนตา่ งๆ
ในสังคมน้ันๆ ด�ำเนินไปด้วยดี ไม่ระส�่ำระสาย และกฎเกณฑ์ท่ีตั้งข้ึนน้ีสมาชิกในสังคมยอมรับร่วมกัน
เน่ืองจากแรงงานหรือก�ำลังคนมีความส�ำคัญย่ิงต่อสังคมจารีตของไทยทั้งในด้านการเมืองการปกครอง
เศรษฐกิจ และการเปน็ กำ� ลงั ในกองทพั ของอาณาจกั ร การจัดระเบียบทางสังคมจงึ เนน้ ท่กี ารควบคุมกำ� ลัง
คนเพื่อให้สามารถจัดสรรเกณฑ์แรงงานไปใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด นักวิชาการเรียกวิธีการควบคุมก�ำลัง
คนทใี่ ชก้ นั ในสมยั สงั คมจารตี วา่ ระบบไพร่ หรอื ระบบมูลนาย - ไพร่ มลู นาย หมายถงึ พวกเจา้ นายและ
ขนุ นาง ซึ่งเปน็ ชนชน้ั ปกครอง มีอ�ำนาจหน้าท่ใี นการควบคุมพวกไพร่หรอื ประชาชนตามคำ� ศัพทส์ มัยใหม่
สารสนเทศเกยี่ วกบั ระบบไพรใ่ นเรอื่ งท่ี ๕.๑.๒ นจี้ ะกลา่ วกวา้ งๆ ถงึ ประเภทของไพร่ วธิ กี ารควบคมุ
ไพร่ และจะสรุปในตอนทา้ ยถึงความสำ� คัญของระบบไพร่ต่อสังคมไทยในสมัยจารีต
๑. ประเภทของไพร่
สังคมจารีตของไทยตั้งแต่สมัยอยุธยาเป็นต้นมา แบ่งประเภทของไพร่อย่างกว้างๆ เป็นไพร่สม
และไพร่หลวง ดังจะได้พิจารณากนั ถงึ สาระสำ� คัญต่อไป
๑.๑ ไพร่สม เปน็ ไพรส่ ว่ นตวั ของพวกมลู นายทไี่ ดร้ บั พระราชทานจากพระมหากษตั รยิ ต์ ามศกั ดนิ า
ของมลู นายแตล่ ะคน เพอ่ื ใหม้ หี นา้ ทรี่ บั ใชท้ ำ� งานสว่ นตวั ใหม้ ลู นายของตน ดงั นนั้ พวกไพรส่ มจงึ ไมต่ อ้ งถกู
เกณฑ์มาท�ำงานโยธาให้รัฐ หน้าท่ีโดยปกติของไพร่สมมีอาทิ ดูแลรักษาซ่อมแซมที่พักของมูลนาย
เดนิ สาสน์ ตามเป็นบริวาร สร้างวดั ของมูลนาย ทำ� งานฝีมอื และนำ� ข้าวของต่างๆ มาบรรณาการมูลนาย
ของตนอย่างสม�่ำเสมอ ในยามศึกหรือยามเกิดความไม่สงบภายในท่ีมูลนายของไพร่สมมีส่วนพัวพันด้วย
ไพรส่ มกจ็ ะตอ้ งถกู เกณฑม์ าเปน็ ทหารภายใตก้ ารบงั คบั บญั ชาของมลู นายเจา้ สงั กดั เนอื่ งจากไพรส่ มมฐี านะ
เป็นสมบัติของมูลนาย จึงเป็นมรดกท่ีมูลนายสามารถสืบทอดให้ลูกหลานได้ และมูลนายยังมีสิทธิซ้ือขาย
แลกเปลี่ยนกบั ไพรส่ มของมูลนายอน่ื ไดด้ ว้ ย
อนง่ึ นบั ตงั้ แตส่ มยั สมเดจ็ พระนารายณม์ หาราช (พ.ศ. ๒๑๙๙-๒๒๓๑) เปน็ ตน้ มา ทพี่ ระราชทาน
อสิ รยิ ยศแกพ่ วกเจา้ นาย ดว้ ยการใหเ้ ปน็ เจ้าทรงกรม นน้ั ไพรท่ ส่ี งั กดั กรมเจา้ ทตี่ ง้ั ขน้ึ นถ้ี อื เปน็ พวกไพรส่ ม
ดว้ ย2
2 การพระราชทานอสิ รยิ ยศแกเ่ จา้ นายดว้ ยการสถาปนาเปน็ เจา้ ทรงกรม นนั้ เปน็ ประเพณที ย่ี งั ใชก้ นั อยใู่ นปจั จบุ นั แตเ่ จา้
ทรงกลมทไี่ ด้รับสถาปนามไิ ด้มเี จา้ กรมของตนและไม่มีไพร่ในความควบคมุ ตามแบบธรรมเนยี มแต่ก่อนท่ีตอ้ งมเี ช่นน้ี
