Page 19 - วัฒนธรรมกับการท่องเที่ยว
P. 19
อาหารกบั การทอ่ งเทยี่ ว 11-9
มุมมองทางด้านวัฒนธรรม วัฒนธรรมอาหาร หมายถึง ทรัพยากรท่ีมีคุณค่าของแต่ละประเทศ
เพราะเกิดจากภูมิปัญญาท่ีสั่งสมมาตั้งแต่ในอดีตจนถึงปัจจุบัน เป็นการประยุกต์ใช้ทรัพยากรท่ีมีอยู่ตาม
ธรรมชาติมาสรรค์สร้างเป็นต�ำรับอาหารส�ำหรับใช้บริโภคในครอบครัวและชุมชน ซึ่งวัฒนธรรมอาหารถูก
หล่อหลอมจากประสบการณ์และทักษะของคนจากรุ่นสู่รุ่นจนซึบซับเข้าเป็นส่วนหน่ึงของวิถีชีวิต ขนบ-
ธรรมเนียม ประเพณีทางศาสนา ซึ่งแต่ละสังคมจะมีวัฒนธรรมอาหารท่ีเป็นเอกลักษณ์ของตนเองไปตาม
คา่ นยิ ม ความเชื่อ วิถีชีวิตและการรับรูข้ องแต่ละสงั คม
ในหน่วยน้ีจะมองอาหารในมุมมองทางวัฒนธรรมซ่ึงหมายถึง ภูมิปัญญาการเรียนรู้เก่ียวกับการ
คัดสรรวัตถุดิบตามธรรมชาติ การปรุง และการบริโภคท่ีได้รับการส่ังสอนถ่ายทอดมาต้ังแต่ในอดีตจนถึง
ปัจจบุ นั ซ่ึงแสดงใหเ้ หน็ ถงึ ค่านิยม ความเชอ่ื และวิถีชวี ติ ของคนในแตล่ ะสงั คม
2. คุณค่าของวัฒนธรรมอาหาร
อาหารไทยมคี ณุ คา่ ทางโภชนาการสงู ดว้ ยความทมี่ รี สชาตเิ ผด็ รอ้ นทำ� ใหช้ ว่ ยลดความดนั โลหติ ได้
อกี ทงั้ ดตี อ่ ระบบยอ่ ยอาหาร แตป่ จั จบุ นั อาหารไมไ่ ด้ถกู มองวา่ มีคณุ คา่ ดา้ นโภชนาการหรอื เพยี งเปน็ ปจั จยั
สี่ท่ีมนุษย์ต้องการเพ่ือด�ำรงชีพเท่าน้ัน หากแต่ยังถูกมองในหลากหลายมิติมากข้ึนท้ังทางจิตวิทยา
มานษุ ยวิทยา และสังคมวทิ ยา โดยสามารถแบ่งออกเป็นคุณค่าของวัฒนธรรมอาหารไดห้ ลายดา้ นดงั นี้
2.1 คุณค่าเชิงสัญลักษณ์ อาหารมีคุณค่าเชิงสัญลักษณ์เน่ืองจากในบางครั้งอาหารถูกใช้เป็น
เครื่องมือของการสื่อความหมาย ซ่ึงสะท้อนให้เห็นถึงภูมิหลังทางประวัติศาสตร์ วิถีชีวิต คุณค่า และ
ความเชื่อของสังคมนน้ั ๆ ได้ เชน่ คนจีนมีความเช่อื วา่ สแี ดงคอื สีมงคล ดงั น้นั อาหารในงานมงคลก็มักจะ
มีสีแดงหรือชมพูประกอบอยู่ด้วย อีกท้ังยังมีความเช่ือว่าเส้นบะหมี่ หรือเส้นหมี่เป็นสัญลักษณ์ของอายุที่
ยืนยาว ทำ� ให้นยิ มรบั ประทานกนั ในวันเกิดหรือวันปใี หม่ และนยิ มรบั ประทานโดยไมต่ ัดเส้นบะหมีใ่ หข้ าด
เพราะจะเป็นการตัดอายุตัวเอง (Guansheng Ma, 2015) ในขณะท่ีวัฒนธรรมตะวันตกไวน์และขนมปัง
เป็นสัญลักษณ์ที่ใช้เป็นส่ือเพื่อระลึกคุณของพระเยซู โดยไวน์แทนโลหิตของพระองค์ และขนมปังแทน
ร่างกายของพระองค์ ซ่ึงในพิธีศีลมหาสนิทชาวคริสต์จะด่ืมไวน์ และขนมปังเพ่ือการประกาศยอมรับว่า
พระเจา้ ไดส้ ถติ อยใู่ นกายตน สำ� หรบั ในประเทศไทยเองอาหารบางอยา่ งกก็ ลายเปน็ สญั ลกั ษณใ์ หห้ วนนกึ ถงึ
วันส�ำคัญหรือวันหยุดในชุมชนของตน เช่น การท�ำขนมลาในจังหวัดนครศรีธรรมราชเพื่อถวายพระสงฆ์
ในงานประเพณบี ญุ สารทเดอื นสบิ หรือการทำ� ขา้ วแตน๋ และข้าวแคบในวัฒนธรรมปใี หม่ของชาวล้านนา
นอกจากนอ้ี าหารยงั ถกู นำ� มาใชเ้ ปน็ สญั ลกั ษณก์ ารแสดงออกในเชงิ ศาสนาดว้ ย ในแตล่ ะศาสนาจะ
มีข้อปฏิบัติเก่ียวกับการรับประทานอาหารที่แตกต่างกัน เช่น กลุ่มวัฒนธรรมที่นับถือศาสนาฮินดู และ
ศาสนาพุทธบางนิกายไม่รบั ประทานเน้ือววั เพราะมองวา่ เป็นการทรมานสัตว์ และท�ำให้บางคนหนั มารับ
ประทานมังสวิรัติแทน ในขณะที่ศาสนาอิสลามมีข้อปฏิบัติเกี่ยวกับการอดอาหาร หรือท่ีเรียกว่าถือศีลอด
และหา้ มรบั ประทานเนอ้ื หมู ในประเทศไทยอาหารบางชนดิ ถกู สรา้ งคณุ คา่ และความหมายในเชงิ สญั ลกั ษณ์
เชน่ ลาบ มักถกู จดั ให้เปน็ อาหารในงานมงคลหรืองานบุญตา่ งๆ เพราะมชี ่ือพอ้ งกบั คำ� ว่า โชคลาภ หรอื
ขนมถว้ ยฟู มคี ำ� ทส่ี อดคลอ้ งไปในทางทดี่ วี า่ เจรญิ เฟอ่ื งฟู ขนมทองหยบิ ทองหยอดเปน็ ขนมทมี่ คี วามหมาย
เก่ยี วกบั ความมง่ั ค่งั หยิบจับสิ่งใดก็เปน็ เงินเป็นทอง (กรมศลิ ปากร, 2558)
