Page 45 - สื่อศึกษา
P. 45
สือ่ กบั เพศสภาวะ 14-35
กบั กลไกอดุ มการณแ์ มบ่ า้ นทที่ �ำใหแ้ มบ่ า้ นเกดิ ความรสู้ กึ ผดิ (guilty) หากนงั่ ชมโทรทศั นโ์ ดยไมไ่ ดท้ �ำงาน
บา้ นไปดว้ ย อกี ทง้ั การใชป้ ระโยชนจ์ ากเนอ้ื หาขา่ ว แมบ่ า้ นจะนำ� ไปใชเ้ พอื่ บรหิ ารจดั การภารกจิ ภายในบา้ น
เช่น ข่าวเศรษฐกิจที่เกี่ยวข้องกับการใช้จ่ายในบ้าน หรือแม่บ้านใช้ข่าวอาชญากรรมเพ่ือเตือนภัยให้แก่
สมาชกิ ในครอบครวั เชน่ เดยี วกนั กบั งานวจิ ยั ของ ตวงพร เกตสุ มบรู ณ์ (อา้ งแลว้ ) ทพี่ บวา่ การใชป้ ระโยชน์
จากอินเทอร์เน็ตของแม่บ้านเป็นการใช้เพื่อครอบครัว โดยแม่บ้านมีความต้องการและแรงจูงใจในการใช้
อินเทอร์เน็ตเพ่ือสืบค้นข้อมูลด้านการดูแลลูก ครอบครัว การเลือกซื้อของใช้ภายในบ้าน เรื่องความงาม
การท�ำอาหาร เปน็ ตน้ แสดงให้เห็นวา่ อดุ มการณแ์ มบ่ ้านไดเ้ ขา้ มากำ� กับวิธกี ารใช้สอื่ ของแมบ่ ้าน เพ่อื ทำ�
หน้าท่ี “ภรรยาและแม่” ไดอ้ ยา่ งไม่ขาดตกบกพร่อง
4. ทฤษฎีสายวัฒนธรรมศึกษาเชิงวิพากษ์
ทฤษฎสี ายวฒั นธรรมศกึ ษาเชงิ วพิ ากษ์ (Critical Cultural Studies) หรอื สำ� นกั วฒั นธรรมศกึ ษา
แห่งอังกฤษ เป็นส�ำนักวิชาการที่เกิดจากการรวมตัวกันของนักทฤษฎีชาวอังกฤษแห่งมหาวิทยาลัย
เบอร์มิงแฮม เพื่อร่วมกันจัดตั้ง ศูนย์แห่งการศึกษาวัฒนธรรมร่วมสมัย (Centre for Contemporary
Cultural Studies, CCCS) และพัฒนาแนวคดิ สายมารก์ ซิสม์มาใช้ในการศกึ ษาวฒั นธรรมในเชิงวพิ ากษ์
โดยสำ� นกั นจ้ี ะสนใจวเิ คราะหก์ ารผลติ ซำ้� ทางวฒั นธรรม (cultural reproduction) โดยใชว้ ธิ กี ารศกึ ษาแบบ
องค์รวม (holistic) และมีความเป็นสหวิทยาการ (interdisciplinary) คือ ผสมผสานทั้งภาษาศาสตร์
ประวตั ิศาสตร์ วรรณกรรม สงั คมวทิ ยา มานษุ ยวทิ ยา รวมถงึ ศาสตรด์ ้านการส่อื สาร
จุดยืนของทฤษฎีในสายน้ีพิจารณาว่า สื่อมวลชนเป็นกลไกทางวัฒนธรรม ซ่ึงไม่ได้ท�ำหน้าท่ี
ถา่ ยทอดขอ้ มลู ขา่ วสารเทา่ นนั้ หากแตย่ งั สรา้ งโลกแหง่ สญั ลกั ษณแ์ ละความหมายทม่ี นษุ ยย์ ดึ ถอื อกี ดว้ ย ดงั นน้ั
สื่อมวลชนจงึ เป็นกลไกส�ำคญั ในการสรา้ งความหมาย ตีกรอบ และจัดล�ำดับคุณค่าของความเปน็ เพศ และ
เพศวถิ ี ประเดน็ การศกึ ษาทส่ี ำ� นกั วฒั นธรรมศกึ ษาสนใจหลายประเดน็ ดว้ ยกนั เชน่ อำ� นาจ (power) ทร่ี บั
อิทธิพลมาจาก มิเชล ฟูโกต์ อุดมการณ์ (ideology) ภาพตัวแทน (representation) อัตลักษณ์
(identity) วฒั นธรรมและระบบสัญญะ (culture and sign system)
การวิเคราะห์ผลงานต่างๆ ของสื่อมวลชน หรือที่ทฤษฎีสายวัฒนธรรมเชิงวิพากษ์เรียกว่า
“ตวั บท” (text) น้นั รากาว (Rakow, 1986 อา้ งใน กาญจนา แก้วเทพ, 2557, น. 476) เหน็ ว่า ไม่มี
ประโยชน์ท่ีจะไปเรียกร้องให้ส่ือสร้างเน้ือหาท่ีสะท้อนภาพความเป็นจริง หรือน�ำเสนอภาพลักษณ์ท่ีเสมอ
ภาคกันของท้ังผู้หญิง ผู้ชาย และผู้มีความหลากหลายทางเพศ เน่ืองจากข้อเรียกร้องดังกล่าวขัดแย้งกับ
หนา้ ทใี่ นการเปน็ กลไกอดุ มการณ์ (ideological apparatus) ของสงั คมซง่ึ เปน็ พน้ื ฐานของสอื่ มวลชน โดย
รากาวเสนอให้ตรวจสอบ “อุดมการณ์ทางเพศ” ที่มีอยู่ในผลงานเหล่านั้นว่ามีอะไรบ้าง มีกลไกและ
กระบวนการสรา้ งอย่างไร อกี ท้งั ยงั เสนอให้ต่อสใู้ นระดับของอุดมการณ์มากกว่า
ตัวอย่างการวิเคราะห์อุดมการณ์ทางเพศท่ีมีอยู่ในสื่อมวลชน รวมทั้งกลไกและวิธีการสร้าง
อุดมการณ์เหล่านั้น สื่อที่มีผู้สนใจศึกษามากที่สุดคือ “โฆษณา” ซึ่ง สมสุข หินวิมาน (2544) เห็นว่า
นอกจากโฆษณาจะมหี นา้ ทเ่ี ปน็ กระจกสะทอ้ นความเปน็ ทางสงั คมแลว้ ในอกี ดา้ นหนง่ึ โฆษณากใ็ ชก้ ลยทุ ธ์
ทงั้ การบดิ เบอื น (distort) และการเลอื กสรรเฉพาะภาพความเปน็ จรงิ บางอยา่ งทท่ี ำ� ใหส้ อดคลอ้ งกบั วถิ ชี วี ติ
