Page 55 - สื่อศึกษา
P. 55
สือ่ กับเพศสภาวะ 14-45
ในส่วนของเน้ือหานั้น ก่อนหน้านี้ผู้เขียนได้กล่าวถึงการศึกษาตัวบทหรือเน้ือหาสารด้วยทฤษฎี
ภาพสะทอ้ น (Reflection Theory) ซงึ่ เปน็ แนวคดิ ทอ่ี ยบู่ นพน้ื ฐานทว่ี า่ สอ่ื มบี ทบาทเปน็ กระจก (mirror)
ในการสะท้อนสังคม นั่นหมายถึงว่ามีความเป็นจริงเกิดขึ้นอยู่ก่อนแล้วส่ือจึงท�ำหน้าท่ีสะท้อนสิ่งที่เกิดข้ึน
แตเ่ นอ่ื งจากคณุ ลกั ษณะหนง่ึ ของความเปน็ ทฤษฎี คอื จะตอ้ งมกี ระบวนทศั นอ์ นื่ มาทา้ ทายเสมอ แตใ่ นชว่ ง
ทศวรรษท่ี 1970 มกี ารเปลยี่ นแปลงกระบวนทศั นเ์ กยี่ วกบั ความสมั พนั ธข์ องสอื่ กบั สงั คมใหมจ่ ากสอ่ื สะทอ้ น
สงั คม มาเปน็ ความเปน็ จรงิ เปน็ สงิ่ ทสี่ งั คมประกอบสรา้ งขน้ึ (construction) เชน่ เดยี วกนั กบั เรอื่ งเพศสภาวะ
และเพศวถิ ี กาญจนา แกว้ เทพ (2554, น. 296-297) อธบิ ายว่า สำ� หรบั แนวคดิ ดา้ นวัฒนธรรมศกึ ษาจะ
เหน็ วา่ สอื่ เลน่ บทบาทเปน็ ผปู้ ระกอบสรา้ งภาพของผหู้ ญงิ และความเปน็ เพศอนื่ ๆ ขนึ้ มา หรอื อาจกลา่ วไดว้ า่
ในโลกแห่งความเป็นจริงผู้หญิง ผู้ชาย และผู้มีความหลากหลายทางเพศมีแต่ “รูปร่างทางกายภาพ”
(physical body) เทา่ นนั้ คำ� ถามทนี่ กั วชิ าการในกลมุ่ นใี้ หค้ วามสนใจคอื การใหค้ ำ� นยิ ามบทบาททางเพศ
การสรา้ งเอกลกั ษณข์ องเพศวถิ ี ตลอดจนการพฒั นา การแปรเปลยี่ น ความเปน็ เพศตา่ งๆ มกี ารดำ� เนนิ การ
ผา่ นกระบวนการท�ำงานของส่อื มวลชนไดอ้ ยา่ งไร
ภาพตวั แทนของเพศสภาวะทปี่ รากฏในสอ่ื ของความเปน็ หญงิ ความเปน็ ชาย ใชจ้ ดุ ยนื ทแ่ี ตกตา่ งกนั
กลา่ วคอื การศกึ ษาภาพตวั แทนของความเปน็ หญงิ จะศกึ ษาในสองลกั ษณะคอื 1) ภาพของผหู้ ญงิ (image
of women) คอื การส�ำรวจประเภทของผู้หญิงทถ่ี ูกนำ� เสนอในสอื่ มภี าพแบบฉบับ (stereotype) อะไร
บา้ ง ผู้หญงิ ยงั คงถูกผลติ ซำ�้ ภาพความเป็นแม่ แมบ่ ้าน ลูกสาวท่ีแบกรับภาระ (dutiful daughter) หรอื
วตั ถทุ างเพศ (sex object) หรอื ไม่ และภาพตวั แทนเหลา่ นท้ี ำ� หนา้ ทเี่ ปน็ ตวั ชว้ี ดั ทางวฒั นธรรมไดอ้ ยา่ งไร
เช่น งานศึกษาเร่ืองภาพตวั แทนผีผูห้ ญิงในละครโทรทศั น์ ของนริ นิ ทร์ เภตราไชยอนันต์ (2550) ทพ่ี บวา่
ผีผู้หญงิ ทป่ี รากฏในละครโทรทศั น์มี 3 ประเภท คอื ผีรอรกั ผจี �ำยอม และผแี ม่ ซ่ึงถูกประกอบสร้างขนึ้
จากมมุ มองของผชู้ าย และมกี ระบวนการทำ� ใหผ้ ผี หู้ ญงิ ออ่ นแอลง ในขณะเดยี วกนั ภาพตวั แทนของผผี หู้ ญงิ
ยงั ถกู สรา้ งใหเ้ กย่ี วพนั กบั เรอื่ งของความรกั ความงาม พรหมจรรย์ กรรม ความเปน็ แม่ และความเปน็ เมอื ง
ชดุ ความหมายเหลา่ นลี้ ้วนถูกกำ� หนดอยูภ่ ายใตอ้ ุดมการณ์ทางเพศ
ในงานศึกษาของ เกศราพร ทองพุ่มพฤกษา (2561) ท่ีศึกษาการน�ำเสนอภาพความเป็นแม่ใน
หนังสือเด็กในประเทศไทย ช้ีให้เห็นว่า หนังสือเด็กเป็นการประกอบสร้างภาพความเป็นจริงที่สังคมคาด
หวงั ตอ่ ความเปน็ แม่ จากผลการศกึ ษาพบวา่ ตวั ละครทใี่ ชใ้ นการเลา่ เรอ่ื งไมว่ า่ จะเปน็ ตวั ละครทเี่ ปน็ คนหรอื
ตวั ละครทเี่ ปน็ สตั วท์ ถ่ี กู น�ำเสนอในฐานะเพศชายจะแขง็ แกรง่ กวา่ เพศหญงิ อยา่ งชดั เจน ขณะทแ่ี มม่ บี ทบาท
หลักในการดูแลเลี้ยงดูลูก โดยตัวละครแม่จะปรากฏตัวในฉากท่ีเป็นบ้าน ดังน้ันกิจกรรมของแม่จึงไม่พ้น
งานบา้ นและการดูแลสมาชิกในบา้ น ซึ่งสะท้อนใหเ้ ห็นถึงการกดขที่ างเพศกบั บทบาทและภาระหนา้ ท่ขี อง
ความเป็นเพศหญิงทีย่ ังด�ำรงอยู่อย่างไมเ่ สอ่ื มคลาย
งานวจิ ยั อกี เรอ่ื งทช่ี ใ้ี หเ้ หน็ วา่ ประเภทของเนอื้ หาทป่ี รากฏในสอื่ ลว้ นแตม่ เี พศสภาวะกำ� กบั อยทู่ ง้ั สนิ้
เชน่ งานวจิ ยั เรอ่ื ง การนำ� เสนอภาพแบบฉบบั ทางเพศในภาพขา่ วกฬี า ของณฐั พล ผดงุ ทรพั ย์ (2554) ทพ่ี บวา่
ขา่ วกฬี าเปน็ พนื้ ทข่ี องผชู้ ายทงั้ ในเชงิ ปรมิ าณและคณุ ภาพ กลา่ วคอื ในภาพขา่ วผชู้ ายถกู นำ� เสนอมากกวา่
ผู้หญิงและให้ความส�ำคัญกับผู้ชายมากกว่าผู้หญิง ภาพผู้ชายถูกน�ำเสนอในลักษณะที่ผู้ชายเป็นผู้มีความ
สามารถเชิงกีฬา ผู้ชายเป็นนักสู้และมีบทบาทเก่ียวกับกีฬาโดยตรง ขณะท่ีภาพแบบฉบับของผู้หญิงท่ี
