Page 21 - องค์การและการจัดการและการจัดการทรัพยากรมนุษย์
P. 21
ทฤษฎีองค์การแ ละการจ ัดการ 2-19
เรอ่ื งท ่ี 2.1.4
หลกั ก ารส ำคัญต ามแ นวคิดก ารจ ดั การยุคคลาสส กิ
จากที่ได้กล่าวมาในเรื่องที่ 2.1.1 และเรื่องที่ 2.1.2 พอจะกล่าวได้อีกนัยหนึ่งว่า นักทฤษฎีองค์การใน
ยุคคลาสสิกนี้พยายามที่จะเสนอหลักการต่างๆ เกี่ยวกับการจัดองค์การอันเป็นหลักสากล (universal principles)
ซึ่งส ามารถจ ะน ำม าใช้ได้ก ับอ งค์การท ุกป ระเภทในท ุกส ภาวการณ์ หลักก ารต ่างๆ ของยุคค ลาสส ิกท ี่ได้ม ีก ารค ิดค้นข ึ้น
นี้ม ีพ ื้นฐ านม าจ ากค วามเห็นพ ้องก ันข องน ักท ฤษฎใีนย ุคน ี้ว ่า การท ี่จ ะท ำใหก้ ารป ฏิบัตงิ านใดใหเ้กิดป ระสิทธิภาพได้น ั้น
จำเป็นจะต้องให้ความสำคัญกับเรื่องของการประสานงาน (coordination) และการแบ่งงานกันทำตามความชำนาญ
เฉพาะด้าน (specialization)17 จากการเห็นพ้องกันในความคิดเห็นนี้จึงได้มีการพัฒนาหลักการต่างๆ ขึ้นเพื่อช่วย
ในก ารดำเนินก ารในทั้ง 2 ด้านข ้างต้น18 เช่น
1. หลักสกาลาร์ (scalar principle)
2. หลักเอกภาพในการบ ังคับบ ัญชา (unity of command principle)
3. หลักช ่วงก ารบังคับบ ัญชาห รือขอบข่ายก ารบ ังคับบ ัญชา (span of control principle)
4. หลักการเน้นที่จ ุดสำคัญ (exception principle)
5. หลักการจัดแ บ่งแ ผนกง าน (departmentalization principle)
6. หลักก ารเกี่ยวก ับห น่วยงานหลักแ ละหน่วยง านส นับสนุน (line–staff principle)
7. หลักการเกี่ยวกับศ ูนย์ก ำไร (profit center concept)
จากห ลักการข้างต ้นน ี้ สี่ห ลักแรกเป็นห ลักการที่เกี่ยวกับการป ระสานงาน และสามห ลักก ารห ลังเป็นหลักการ
เกี่ยวก ับก ารแ บ่งง านก ันท ำต ามค วามช ำนาญเฉพาะด ้าน ซึ่งห ลักก ารต ่างๆ ดังก ล่าวข ้างต ้นย ังเป็นท ี่ย อมรับใช้ก ันอ ยู่ใน
ปัจจุบันจ ึงจะข อน ำมากล่าวพ อส ังเขป ดังนี้
1. หลักสกาลาร์ หรือที่นิยมเรียกชื่อกันในองค์การที่เป็นกองทัพว่าสายการบังคับบัญชา (chain of com-
mand) กล่าวว่า อำนาจหน้าที่และความรับผิดชอบจะได้รับการกำหนดไว้อย่างชัดเจน และแบ่งเป็นระดับหรือเป็น
สายการบ ังคับบ ัญชาล ดหลั่นกันลงม าจากเบื้องบ นม าสู่เบื้องล ่าง ผู้ที่อ ยู่ในต ำแหน่งท ี่สูง หรือระดับส ูงกว่าจะมีอำนาจ
หน้าที่และค วามรับผิดช อบมากกว่าผู้อ ยู่ในตำแหน่งต ่ำก ว่า หรือระดับที่ต ่ำกว่า
2. หลักเอกภาพในการบังคับบัญชา หลักการนี้กล่าวว่า ในการที่จะหลีกเลี่ยงการสั่งการหรือการปฏิบัติงาน
ที่ซ้ำซ้อนและหรือขัดกัน จำเป็นที่จะต้องหลีกเลี่ยงการให้สมาชิกขององค์การผ ู้หนึ่งผู้ใดรับคำสั่งการหรือรายงานต ่อ
ผ ู้บังคับบ ัญชาเกินก ว่า 1 คน ในก ารท ำหน้าที่ห นึ่งห น้าที่ใด ซึ่งก ล่าวได้อีกนัยห นึ่งได้ว่า ในก ารป ฏิบัติห น้าที่ห นึ่งห น้าที่
ใดนั้นผ ู้ใต้บ ังคับบัญชาไม่ควรจ ะได้รับคำสั่งจ ากผู้บังคับบ ัญชา 2 คนในเวลาเดียวกัน
3. หลักช่วงการบังคับบัญชา หลักการเกี่ยวกับช่วงการบังคับบัญชาหรือขอบข่ายการบังคับบัญชา กล่าวว่า
ขนาดหรือจำนวนของผู้ใต้บังคับบัญชาซึ่งผู้บังคับบัญชาคนหนึ่ง สามารถบังคับบัญชาได้อย่างมีประสิทธิภาพจะมี
จำนวนจำกัด นั่นค ือ เนื่องจากเวลาแ ละส มรรถนะข องผู้บังคับบัญชามีอยู่อย่างจำกัด ดังนั้น ผู้บังคับบ ัญชาจ ึงไม่ค วร
จะบังคับบัญชาผู้ใต้บังคับบัญชาเกินจำนวนไปกว่าที่จะสามารถบังคับบัญชาได้อย่างมีประสิทธิภาพ ในเรื่องนี้ วี เอ
ไกรค ูนสั (V.A. Graicunus) และเออ รว์ ิค เห็นพ ้องก ันว ่า ช่วงก ารบ ังคับบ ัญชาข องผ ูบ้ ริหารค นใดค นห นึ่งค วรม ไีมเ่กิน
5 คน หรือม ีได้อย่างมากไม่เกิน 6 คน ถ้าง านข องผู้ใต้บังคับบัญชามีค วามเกี่ยวพ ันกัน19
ลิขสิทธ์ิของมหาวทิ ยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธริ าช
