Page 132 - การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค
P. 132
5-20 ก ารส ่งเสริมสุขภาพแ ละก ารป้องกันโรค
การต กลงในก ลุ่มว ่าจ ะร วมก ลุ่มก ันอ อกก ำลังก ายในช ุมชน 3 วันต ่อส ัปดาห์ โดยให้ อสม. เป็นผ ู้นำก ลุ่ม การจ ะส ่งเสริม
ให้ร ้านอ าหารในช ุมชนท ำเมนูส ุขภาพให้ผ ู้บ ริโภคเลือกได้ม ากข ึ้น การร ่วมก ันป ลูกผ ักป ลอดส ารพ ิษม าจ ำหน่ายในร าคา
ถูกเพื่อให้คนในช ุมชนบ ริโภคผ ักก ันม ากขึ้น เป็นต้น
1.1.5 การปฏิบัติ (Doing) เป็นขั้นตอนของการกระทำ คือการสนับสนุนให้สมาชิกชุมชนนำแผนที่
กำหนดในขั้นตอนที่ 4 ไปปฏิบัติ ซึ่งจะรวมถึงการทดสอบ การค้นหาข้อเท็จจริง และการลงมือปฏิบัติในสิ่งที่ได้มี
การว างแผนร ่วมก ัน ซึ่งก ารล งมือป ฏิบัติ การท ำงานร ่วมก ัน การป ระสบค วามส ำเร็จห รืออ ุปสรรคในก ารด ำเนินง าน จะ
กลายเปน็ ป ระสบการณใ์หมท่ ีน่ ำไปส วู่ งจรก ารเรยี นร ทู้ ตี่ ่อเนื่องต อ่ ไป เชน่ การนำแ ผนการท กี่ ำหนดไปป ฏิบตั ิ แลว้ พ บว ่า
1 เดือนแ รก สมาชิกชุมชนหลายคนที่มีน้ำหนักเกินส าม ารล ดน ้ำหนักได้อ ย่างน ้อย 1 กิโลกรัม บางรายอ อกกำลังก าย
แล้วมีปัญหาเจ็บเข่า บางรายใช้วิธีเดินเร็วทุกวันแทนการมาออกกำลังกายกับกลุ่มในวันที่กำหนดเพราะติดภารกิจ
การที่ทุกคนได้นำแผนไปปฏิบัติ แล้วนำประสบการณ์และผลลัพธ์ที่ได้มาพูดคุยแลกแปลี่ยนกัน จะทำให้ผู้ที่มี
การป ฏิบัตติ ามแ ผนแ ละป ระสบค วามส ำเร็จ มคี วามเชื่อว ่า ตนส ามารถเปลี่ยนแปลงส ุขภาพใหด้ ขี ึ้นได้ และเกิดก ำลังใจ
ที่จ ะทำอ ย่างต่อเนื่อง ส่วนผู้ที่ม ีอ ุปสรรค หรือทำไม่สำเร็จจะเรียนรู้ป ัจจัยค วามสำเร็จจากผู้อ ื่น ได้ท บทวนและกำหนด
ทางเลือกในการปฏิบัติที่เหมาะสมมากยิ่งขึ้น เช่น เลือกวิธีการออกกำลังกายที่เหมาะสมกับผู้ที่มีปัญหาข้อเข่าเสื่อม
หาว ิธีล ดอ าหารที่ม ีพลังงานส ูง อื่นๆ ลดเครื่องดื่มแ ละข นมท ี่มีรสหวาน เป็นต้น
ในกระบวนการเรียนรู้แบบเสริมพลัง เจ้าหน้าที่ซึ่งเป็นผู้สนับสนุนการเรียนรู้จะทราบได้ว่า สมาชิกชุมชน
ยังขาดความรู้หรือทักษะในเรื่องใดที่เป็นอุปสรรคต่อความสำเร็จของการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม จำเป็นต้องเพิ่มเติม
ศักยภาพในเรื่องใด เช่น ทักษะก ารอ่านฉ ลากโภชนาการ ทักษะก ารสร้างแ รงจูงใจให้ก ับตนเอง เป็นต้น
จะเห็นได้ว่า กระบวนการของการศึกษาเพื่อเสริมพลัง สามารถนำมาใช้เพื่อการเสริมพลังในการส่งเสริม
สขุ ภ าพแ ละป อ้ งกนั โรคไดท้ ัง้ ในร ะดบั บ คุ คล กลุม่ /องคก์ ร และช มุ ชน โดยเริม่ จ ากก ารใหผ้ า่ นป ระสบการณซ์ ึง่ เปน็ ป ญั หา
สุขภาพ หรือป ัญหาค ุณภาพช ีวิตท ีค่ นในช ุมชนเผชิญอ ยู่ ไม่ใชป่ ัญหาห รือค วามต ้องการในม ุมม องข องเจ้าห น้าที่ จากน ั้น
จะให้สมาชิกชุมชน หรือแ กนนำในช ุมชน เช่น ผู้นำช ุมชน อสม. กลุ่มแม่บ ้าน เป็นต้น ได้พูดค ุยเกี่ยวกับประสบการณ์
ดังกล่าว เช่น ใครประสบกับปัญหาดังกล่าว ปัญหานั้นก่อให้เกิดผลกระทบอย่างไร กับใคร ความรู้สึกที่มีต่อปัญหา
นั้นๆ ทำให้เกิดความเชื่อมโยงเรื่องน ั้นๆ เข้ากับชีวิตของต น ส่งผลให้มองเห็นว ่า ปัญหาน ั้นมีค วามส ำคัญต ่อชีวิตและ
ความเป็นอ ยู่ของต นและส มาชิกค นอ ื่นๆ ในชุมชน หลังจากนั้นให้สมาชิกวิเคราะห์ถึงป ัจจัยส าเหตุของป ัญหาดังก ล่าว
ซึ่งจ ะท ำใหเ้กิดค วามเข้าใจ มคี วามก ระจ่างช ัดในอ ิทธิพลแ ละค วามส ัมพันธข์ องป ัจจัยต ่างๆ และผ ลกร ะท บท ีเ่กิดข ึ้นจ าก
ปัญหาส ุขภ าพ นั้นๆ ได้ด ้วยต ัวข องผ ู้เรียนเอง มิใช่เป็นค วามร ู้ท างว ิชาการท ี่ได้ร ับก ารถ ่ายทอดจ ากเจ้าห น้าที่ส าธารณสุข
ในข ั้นน ี้ส มาชิกช ุมชนจะเห็นว่า หลายๆ ปัจจัยที่เป็นส าเหตุข องปัญหาเกิดจากการกร ะท ำข องต น ครอบครัว และค นใน
ชุมชน ซึ่งอยู่ในวิสัยที่จะควบคุม หรือปรับเปลี่ยนได้โดยศักยภาพของตนและทุนทางสังคมที่มีอยู่ในชุมชน ซึ่งจะนำ
มาส ู่การว างแผนร ่วมกันว่า จะทำอ ะไร อย่างไร โดยใคร ที่ไหน เมื่อใดที่สอดคล้องก ับบ ริบทของชุมช นน ั้นๆ และก ่อ
ให้เกิดการร่วมมือกันปฏิบัติตามแผนต่อไปด้วยความรู้สึกถึงความสามารถในการดำเนินการให้สำเร็จได้ ความรู้สึก
เป็นเจ้าของแผนงานโครงการ การได้ร ับการส นับสนุนจ ากค นอ ื่นๆ ในการดำเนินง าน ซึ่งเมื่อดำเนินก ารไปแ ล้วจ ะเกิด
การเรียนรู้ มีค วามร ู้สึกและป ระสบการณ์ใหม่ที่จ ะนำมาส ู่การพ ูดค ุย วิเคราะห์ วางแผน และพัฒนาการดำเนินง านใน
ขั้นต ่อไป หรือในเรื่องอื่นๆ ต่อไป ส่งผ ลให้ช ุมชนเพิ่มความเข้มแ ข็ง สามารถส ่งเสริมสุขภ าพ ป้องกันโรค และน ำไปสู่
การม ีส ุขภาพและคุณภาพช ีวิตท ี่ดีของตนได้ โดยล ดก ารพึ่งพาห น่วยงานภ ายนอก
1.2 แบบจำลองการเสริมพลังในการดำเนินงานสุขศึกษา ตามที่ได้กล่าวถึงแบบจำลองการเสริมพลังใน
การดำเนินง านส ุขศึกษา ในเรื่องท ี่ 5.1.2 มาแล้วพบว ่า โทนส ์ ได้เสนอแ นะก ลวิธีก ารเสริมพ ลังที่ไม่ใช่ว ิธีก ารถ่ายทอด
ความรู้แบบเดิม แต่จะเป็นรูปแบบที่ให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมและมีความหลากหลายของกิจกรรมในแต่ละระยะ รวมถึง
ลขิ สิทธ์ขิ องมหาวิทยาลยั สโุ ขทัยธรรมาธิราช
