Page 140 - การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค
P. 140
5-28 ก ารส ่งเสริมสุขภาพแ ละก ารป้องกันโรค
อย่างไรก็ตาม มีข ้อเสนอแ นะว่าการวัดการเสริมพ ลังด้วยแ บบว ัดเชิงป ริมาณด้วยการใช้แ บบสอบถามท ี่ม ีข ้อ
คำถามป ลายป ิด อาจไมส่ ามารถว ัดค วามเข้มข ้นแ ละค วามซ ับซ ้อนข องก ารเสริมพ ลังท ีม่ หี ลายร ะดับต ามแ นวคิด ทฤษฎี
ดงั น ัน้ ก ารใชก้ ารส มั ภาษณแ์ บบก ึง่ ม โี ครงสรา้ ง การส นทนาก ลุม่ การส งั เกตก ารจ ดั ก จิ กรรมก ารเสรมิ พ ลงั ในช มุ ชน จงึ เปน็
วิธกี ารท ีช่ ่วยใหส้ ามารถป ระเมินก ระบวนการแ ละผ ลลัพธข์ องก ารเสริมพ ลังไดด้ ขี ึ้น อย่างไรก ็ตามก ารส ำรวจข ้อมูลด ้วย
แบบสอบถามก ม็ จี ดุ แ ขง็ ท ที่ ำใหส้ ามารถเก็บข อ้ มลู ไดก้ ับป ระชาชนก ลุม่ ใหญใ่นช ุมชน เพือ่ ท จี่ ะป ระเมินภ าพร วมข องแ ละ
การเปลี่ยนแปลงข องก ารเสริมพ ลังท ีเ่กิดข ึ้นในช ุมชน โดยส ามารถห าค ่าค วามเที่ยงข องเครื่องม ือแ ละน ำผ ลไปป ระมาณ
ค่าในป ระชากรก ลุ่มใหญ่ได้ (Generalization) จึงแ นะนำให้ม ีก ารใช้ว ิธีว ัดก ารเสริมพ ลังท ั้งเชิงป ริมาณแ ละเชิงค ุณภาพ
เพื่อให้สามารถร ะบุป ัญหา อธิบายค วามห มาย และต รวจส อบค วามส อดคล้องข องผ ลที่วัดได้ (Israel, et al., 1994)
สำหรับการวัดผลของการเสริมพลังชุมชนในการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรค ควรวัดให้สอดคล้องกับ
แนวคิดของกระบวนการเสริมพ ลังช ุมชน โดยสามารถวัดการเปลี่ยนแปลงที่ส ำคัญได้ 4 ประการ คือ ผลด้านจ ิตวิทยา
ที่เกิดภายในตัวบุคคล ผลด้านพฤติกรรมของบุคคล ผลด้านการดำเนินกิจกรรมโดยกลุ่มหรือสมาชิกชุมชน และ
ผลด ้านสุขภาพ ดังนี้
1) ผลด้านจิตวิทยาท่ีเกิดภายในตัวบุคคล การเสริมพลังชุมชนที่เน้นให้แกนนำหรือสมาชิกชุมชนได้มี
ส่วนร ่วมในก ารเรียนร ู้ห รือก ารท ำก ิจกรรมร ่วมก ันก ับผ ู้อ ื่นในช ุมชน จะช ่วยส ่งเสริมให้บ ุคคลร ับร ู้ในค วามส ามารถแ ละ
คุณค่าข องต น และเชื่อว ่าต นม คี วามส ามารถท ีจ่ ะแ ก้ไขป ัญหา ดังน ั้นต ัวแปรท ีส่ ามารถว ัดก ารเปลี่ยนแปลงด ้านจ ิตวิทยา
ทีเ่กิดภ ายในต ัวบ ุคคลท ีบ่ ่งบ อกถ ึงก ารม พี ลัง คือ การน ับถือต นเอง (Self-Esteem) และ/หรือค วามเชื่อในค วามส ามารถ
(Self-efficacy) ที่จะควบคุมหรือแ ก้ไขป ัญหาส ุขภาพ ซึ่งสามารถว ัดโดยการใช้แ บบสอบถามห รือก ารสัมภาษณ์แบบม ี
โครงสร้างที่ทำให้ได้ข้อมูลเชิงปริมาณ และการส ัมภาษณ์เจาะล ึกในก ลุ่มเป้าห มายบางรายเพื่อให้ได้ข ้อมูลเชิงคุณภาพ
2) ผลด า้ นพ ฤติกรรมข องบุคคล เมื่อบ ุคคลม ีการเปลี่ยนแปลงในความเชื่อความส ามารถของตน จะน ำมาสู่
การมีพฤติกรรมสุขภาพที่ถูกต้องเพิ่มขึ้นของกลุ่มเป้าหมาย เพื่อให้บรรลุเป้าหมายของการมีสุขภาพดีหรือการแก้ไข
ปัญหาสุขภาพที่ตนและครอบครัวเผชิญอยู่ ซึ่งสามารถวัดโดยใช้แบบสอบถามที่ให้กลุ่มตัวอย่างรายงานพฤติกรรม
ของตนเอง หรือการส ัมภาษณ์ก ารปฏิบัติข องก ลุ่มเป้าหมาย
3) ผลด้านการดำเนินกิจกรรมโดยกลุ่มแกนนำหรือสมาชิกในชุมชน เนื่องจากการเสริมพลังชุมชนจะเน้น
การทำงานร ่วมกันข องแกนนำหรือสมาชิกชุมชนในการเปลี่ยนแปลงชุมชน ดังนั้นผลด ้านการดำเนินก ิจกรรมโดยก ลุ่ม
แกนน ำหรือสมาชิกในช ุมชนจึงเป็นตัวสะท้อนผลของก ารเสริมพลังชุมชนได้ เช่น การรวมก ลุ่มกันท ำก ิจกรรม จำนวน
สมาชิกท ี่เข้าร ่วมกิจกรรม จำนวนกิจกรรมห รือผ ลง านท ี่เกิดขึ้น ซึ่งร วมถึงการส นับสนุนท างส ังคม และความพึงพอใจ
ของสมาชิกชุมชนที่เกิดขึ้นจากการมามีปฏิสัมพันธ์หรือรวมกลุ่มกันทำงานในชุมชน สามารถวัดโดยใช้แบบสอบถาม
การส ัมภาษณ์ และการส ังเกต
4) ผลด้านสุขภาพ คือ ผลของการเปลี่ยนแปลงที่เกิดกับสภาวะสุขภาพและสิ่งแวดล้อม รวมทั้งคุณภาพ
ชีวิตทั้งในระดับบุคคลและชุมชน เช่น ลดป่วยเป็นโรค ลดการบาดเจ็บ ลดการตาย ชุมชนสะอาดขึ้น มลภาวะใน
สิ่งแวดล้อมลดลง ชุมชนน่าอยู่มากขึ้น เป็นต้น ซึ่งสามารถวัดจากสถิติและรายงานสาธารณสุขของหน่วยงานต่างๆ
ที่เกี่ยวข้อง
2. วิธีการป ระเมนิ ผลการเสริมพลัง
การป ระเมนิ ผ ลก ารเสรมิ พ ลงั เปน็ การน ำผ ลก ารเสรมิ พ ลงั ท ไี่ ดจ้ ากก ารว ดั ม าเปรยี บเทยี บก บั ว ตั ถปุ ระสงค์ หรอื
เกณฑ์ท ี่ได้ต ั้งไว้ ซึ่งจำเป็นต ้องวัดก ารเสริมพลังที่ม ีอ ยู่ในป ัจจุบัน และต ิดตามว ัดก ารเสริมพ ลังที่จะพ ัฒนาข ึ้นเมื่อเวลา
ผา่ นไป เพือ่ ใชใ้ นก ารต รวจส อบก ระบวนการห รอื ก ลไกก ารเสรมิ พ ลงั หรอื ป ระเมนิ ผ ลจ ากก ารด ำเนนิ ง านการเสรมิ พ ลงั ว า่
ลิขสิทธข์ิ องมหาวทิ ยาลยั สุโขทยั ธรรมาธริ าช
