Page 10 - อาหารและโภชนบำบัด
P. 10
2-8 อาหารและโภชนบำบัด
2. ความเปน็ มาข องร ายการอ าหารแลกเปลี่ยน
ในช ่วงป ระมาณป ี ค.ศ. 1950 สมาคมเบาห วานอ เมริกา (American Diabetes Association) ร่วมก ับส มาคม
นักก ำหนดอ าหารอ เมริกา (American Dietitian Association) และห นว่ ยง านด า้ นบ ริการส าธารณสขุ (Public Health
Service) ไดร้ เิ ริม่ โครงการอ าหารแ ลกเปลีย่ นส ำหรบั ผ ปู้ ว่ ยเบาห วานเพือ่ ใหส้ ามารถแ ลกเปลีย่ นอ าหารส ำหรบั ก ารบ รโิ ภค
ที่มีคุณค่าอาหารใกล้เคียงกันทดแทนกันในแต่ละมื้อได้ เช่น หากต้องการกินของหวาน ผู้ป่วยสามารถลดปริมาณ
มันฝรั่ง หรือขนมปังลง นั่นคือในมื้อนั้นมีการบริโภคของหวานทดแทนมันฝรั่งบางส่วน ซึ่งหากไม่มีการแลกเปลี่ยน
หรือท ดแทน ยังค งก ินม ันฝ รั่งเท่าเดิมร วมข องห วานท ี่เพิ่มข ึ้นอ ีกจ ะท ำใหผ้ ู้ป ่วยได้ร ับส ารอ าหารค าร์โบไฮเดรตท ี่เปลี่ยน
เป็นน ้ำตาลมากเกินไปจ ะเป็นอันตรายต ่อผู้ป ่วยเบาห วาน เป็นต้น ดังนั้น การจ ัดรายการอาหารแ ลกเปลี่ยนจึงเป็นการ
จัดการอาหารสำหรับบริโภคให้เหมาะสมต ่อภ าวะของบ ุคคลน ั้นๆ นั่นเอง
สำหรับประเทศไทย แต่เดิมยังไม่มีรายการอาหารแลกเปลี่ยนที่นำมาใช้ในการแนะนำและจัดอาหารให้
ผู้ป ่วย จึงม ีก ารป ระยุกต์ใช้ข องต ่างป ระเทศ เช่น รายการอ าหารแ ลกเปลี่ยนอ เมริกาหรือฟ ิลิปปินส์ ทำให้ร ายการอ าหาร
แลกเปลี่ยนที่ใช้โรงพยาบาล หรือที่สอนในสถาบันการศึกษาของไทยแตกต่างไม่เป็นมาตรฐานเดียวกัน นอกจากนี้
ลักษณะอ าหารข องต ่างป ระเทศจ ะต ่างก ับอ าหารไทยจ ึงท ำใหเ้ป็นอ ุปสรรคในก ารนำไปใชจ้ ริง โดยเฉพาะอ ย่างย ิ่งส ำหรับ
นักก ำหนดอ าหาร และนักโภชนาการที่น ำมาปฏิบัติงานในส ถานพยาบาล ทั้งนี้ เพราะค ุณค่าอาหารบางห มวดเมื่อนำมา
ใช้คำนวณและกำหนดปริมาณอาหารสำหรับผู้ป่วย จะพบว่าแตกต่างจากความเป็นจริงในชีวิตประจำวันของคนไทย
ดังน ั้น ฝ่ายโภชนาการ โรงพ ยาบาลรามาธิบดี ร่วมก ับค ณะก รรมการชมรมนักก ำหนดอ าหาร คณะก รรมการโภชนาการ
และชมรมผู้ให้ความรู้โรคเบาหวาน จึงได้จัดทำตารางคุณค่าอาหารและรายการอาหารแลกเปลี่ยนไทยขึ้น โดยระดม
ความคิดเห็นจากผู้ที่เกี่ยวข้อง ทั้งนักกำหนดอาหาร นักโภชนาการ คณาจารย์ที่เกี่ยวข้องด้านอาหารโภชนาการจาก
สถาบันก ารศ ึกษาต ่างๆ ร่วมก ันพ ัฒนาร ายการอ าหารแ ลกเปลี่ยนไทยข ึ้น เพื่อใช้เป็นม าตรฐานเดียวกัน สามารถส ื่อสาร
ไปในทิศทางเดียวกัน และนำไปใช้ในการกำหนดและแนะนำอาหารให้แก่ผู้ป่วยในโรงพยาบาล และประชาชนทั่วไป
(รุจิรา สัมมะส ุต 2547)
3. ประโยชนข์ องร ายการอาหารแลกเปลย่ี น
รายการอาหารแลกเปลี่ยนมีประโยชน์ทั้งโดยตรงและโดยอ้อมสำหรับนักกำหนดอาหาร นักโภชนาการ
สถานพยาบาล และประชาชนในด้านต่างๆ ดังนี้
3.1 เป็นเครื่องมือในการคำนวณทางโภชนาการ รายการอ าหารแ ลกเปลี่ยนน ับเป็นเครื่องม ือทางโภชนาการ
สำหรับน ักก ำหนดอ าหาร รวมถ ึงน ักโภชนาการในก ารค ำนวณพ ลังงานแ ละส ารอ าหารจ ากอ าหารห มวดต ่างๆ เพื่อให้ได้
คุณค่าสารอาหารที่เหมาะสมก ับผู้บ ริโภคที่อ าจเป็นผู้ป่วย หรือบุคคลวัยต่างๆ ตลอดจนภ าวะข องร่างกายให้ได้รับสาร
อาหารที่เหมาะส ม
3.2 ช่วยในก ารว างแผน และก ารค วบคุมก ารก ินอ าหาร รายการอาหารแ ลกเปลี่ยนม ีป ระโยชน์ในก ารก ำหนด
แนวทางค วบคุมก ารบริโภคอ าหารให้เหมาะส ม รวมทั้งการวางแผนร ายการอ าหาร ตลอดจนการติดตามประเมินก าร
กินอาหาร และประเมินความร่วมมือในการวางแผนการกินอาหารสำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคที่เกี่ยวกับ
อาหาร เช่น โรคเบาห วาน โรคความดันโลหิตสูง เป็นต้น จึงม ีความจ ำเป็นในการค วบคุมอ าหารเพื่อป้องกันและร ักษา
โรค นอกจากน ี้ การว างแผนอ าหารย ังม ีป ระโยชน์ในก ารก ำหนดอ าหารให้แ ก่ผ ู้ท ี่ต ้องการบ ริโภคให้เหมาะส มก ับน ้ำห นัก
และกิจกรรมการดำเนินชีวิตของตนเอง ตลอดจนเหมาะในการวางแผนกำหนดอาหารสำหรับผู้ป่วยโรคต่างๆ ให้ได้
ปริมาณพลังงานแ ละสารอาหาร ได้แก่ คาร์โบไฮเดรต โปรตีน ไขมันเป็นไปตามท ี่แพทย์กำหนดไว้ได้
3.3 สะดวกในก ารก ำหนดอ าหารส ำหรบั ผ ปู้ ว่ ยเฉพาะโรค ประโยชนข์ องร ายการอ าหารแ ลกเปลีย่ นช ว่ ยส ำหรบั
การจัดรายการอาหารแก่ผู้ป่วยเฉพาะโรค เนื่องจากรายการอาหารแลกเปลี่ยนเป็นการจัดอาหารในแต่ละหมวดที่ให้
ลิขสิทธิ์ของมหาวทิ ยาลยั สโุ ขทัยธรรมาธริ าช
