Page 226 - อาหารและโภชนบำบัด
P. 226
13-30 อาหารและโภชนบ ำบัด
อาหารและวิตาม ิน บี 12 และยังมีผลท ำให้ขาดวิตามินท ี่ละลายในไขม ัน เช่น วิตามินเอ วิตามินดี วิตามินอ ี วิต าม ิน เค
ได้อีกด ้วย นอกจากน ี้แ ล้วลำไส้เล็กส ่วนปลายยังทำห น้าที่ดูดส ารน้ำกลับเข้าส ู่กระแสเลือด การต ัดลำไส้ส่วนน ี้ออกย ัง
มีผ ลทำให้ถ ่ายอุจจาระบ ่อยท ำให้ร ่างกายสูญเสียน ้ำและเกลือแ ร่ม ากข ึ้น
การผ ่าตัดล ำไส้ใหญ่ ลำไส้ใหญ่ทำห น้าที่ในการด ูดซึมน ้ำแ ละเกลือแร่กลับค ืนสู่กระแสเลือด ดังนั้น ถ้า
ผ่าตัดลำไส้ใหญ่ออก อาจมีผลทำให้ถ่ายอุจจาระบ่อย และมีผลทำให้สูญเสียน้ำและเกลือแร่ได้ จึงแนะนำให้ผู้ป่วย
กลุ่มนี้ดื่มน้ำและเกลือแร่เพิ่มขึ้น นอกจากนี้ผู้ป่วยกลุ่มนี้อาจต้องผ่าตัดนำลำไส้ใหญ่ออกมาที่ผนังหน้าท้องที่เรียกว่า
โคโลสโตม ี (Colostomy) หรือ บางร ายท ี่ผ ่าตัดล ำไส้ใหญ่อ อกท ั้งหมดจ ำเป็นต ้องน ำล ำไส้เล็กอ อกม าท ี่ห น้าท ้องท ี่เรียก
ว่า ไอลีโอส โตมี (Ileostomy) เพื่อเป็นทางสำหรับขับถ่ายอุจจาระใหม่ห รือทวารเทียม ซึ่งผู้ป่วยกลุ่มที่ม ีทวารเทียมน ี้ก ็
จะอาจมีป ัญหาในเรื่องท ้องเสีย มีก ลิ่นเหม็นของอ ุจจาระ มีแก๊สม าก จึงค วรห ลีกเลี่ยงอ าหารที่ทำให้เกิดก ลิ่นหรือแก๊ส
มาก นอกจากน ี้แล้วผู้ป่วยก ลุ่มท ี่ม ีไอลีโอส โตม ี (Ileostomy) เนื่องจากป ากท วารเทียมของผ ู้ป ่วยก ลุ่มนี้ เป็นล ำไส้เล็ก
ทำใหบ้ างค รั้งอ าจม ีป ัญหาเรื่องท ้องผ ูก เนื่องจากอ าจม ีอ ุดต ันข องอ ุจจาระ ดังน ั้น จึงแ นะนำใหด้ ื่มน ้ำม ากๆ เคี้ยวอ าหาร
ให้ล ะเอียด ออกก ำลังก ายสม่ำเสมอ และหลีกเลี่ยงอ าหารกากใยสูง
การผ่าตัดตับอ่อน ตับอ่อนทำหน้าที่ในการสร้างเอนไซม์ในการย่อยและดูดซึมสารอาหารประเภท
คารโ์ บไฮเดรต โปรตนี ไขม นั และส รา้ งฮ อรโ์ มนอ นิ ซ ลู นิ กลคู าก อน เปน็ ตน้ การผ า่ ตดั ต บั อ อ่ นจ งึ อ าจม ผี ลท ำใหก้ ารย อ่ ย
และด ดู ซ มึ อ าหารผ ดิ ป กตโิ ดยเฉพาะ 2-4 สปั ดาหแ์ รกห ลงั ผ า่ ตดั ผปู้ ว่ ยอ าจม อี าการป วดเกรง็ ช อ่ งท อ้ ง เบือ่ อ าหาร ทอ้ งอ ดื
จากก ารท อี่ าหารค า้ งในก ระเพาะอ าหารน าน ทำใหค้ ลืน่ ไส้ อาเจยี นได้ ดงั น ัน้ จงึ แ นะนำใหผ้ ปู้ ว่ ยก ลุม่ น รี้ บั ป ระทานอ าหาร
แบ่งเป็นห ลายๆ มื้อ เช่น 4-5 มื้อต ่อวัน กินผักผลไม้มากข ึ้น กินอาหารให้ได้พลังงานที่เพียงพอต่อความต ้องการข อง
ร่างกาย หลีกเลี่ยงอาหารไขมันสูง ดื่มน้ำมากๆ อย่างน้อยวันละ 8 แก้ว นอกจากนี้แล้ว การขาดเอนไซม์ที่ใช้ในการ
ย่อยไขมันยังอ าจม ีผ ลทำให้ร่างกายขาดวิตามินที่ละลายในไขม ันค ือ วิตามินเอ วิตามินด ี วิตามินอ ี วิต าม ิน เค ผู้ก ลุ่ม
นี้จึงอาจต ้องได้ร ับวิตามินเหล่าน ี้เพิ่มเติม การขาดฮอร์โมนอินสูลิน อาจจะทำให้เป็นโรคเบาหวานได้
2.2 การฉ ายแ สงห รอื ร งั สรี กั ษา การใช้ร ังสีท ำลายเซลล์ม ะเร็งในข ณะเดียวกันร ังสีน ี้ก ็ม ีผ ลกร ะท บต ่อเนื้อเยื่อ
ปกติโดยร อบท ำให้เกิดผลแ ทรกซ้อนได้ เช่น
การฉ ายแ สงบ ริเวณศ ีรษะแ ละล ำค อ มีผ ลกร ะท บต ่อเยื่อบ ุช ่องป ากท ำให้ช ่องป ากอ ักเสบ เป็นแ ผล ต่อมน ้ำลาย
แห้ง กินอาหาร ไม่รู้ร ส ช่องปากแ คบ มีผลท ำให้ผู้ป่วยก ินอ าหารได้น้อย ถ้าได้รับส ารอ าหารไม่เพียงพอทำให้เกิดภ าวะ
ทุพโภชนาการได้ ดังน ั้น ผู้ป ่วยท ี่ก ินอาหารไม่ได้ห รือกินได้น้อย แพทย์อาจพ ิจารณาให้อาหารทางส ายให้อ าหารเพื่อไม่
ให้เกิดภ าว ะทุพโภชนาการ
การฉายแสงบริเวณช่องท้องและอุ้งเชิงกราน อาจทำให้เกิดการอักเสบของเยื่อบุผิวของกระเพาะอาหาร
ลำไส้เล็ก ลำไส้ใหญ่ ขึ้นกับตำแหน่งท ี่ฉายแ สง ซึ่งจ ะม ีผลท ำให้ก ารย ่อยแ ละด ูดซ ึมอาหารผ ิดปกติ มีผลท ำให้ผู้ป ่วยมี
อาการคลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องเสีย สูญเสียน้ำแ ละเกลือแร่ รับป ระทานอ าหารไม่ได้
นอกจากน ี้ผ ู้ป ่วยท ี่ได้ร ับก ารฉ ายแ สงอ าจม ีอ าการเบื่ออ าหาร คลื่นไส้ อาเจียน น้ำห นักล ดซ ึ่งม ีผ ลกร ะท บท ำให้
เกิดภาว ะท ุพโภชนาการได้เช่นกัน
2.3 การใช้ยาเคมีบำบัด การใช้ยาเคมีเพื่อทำลายเซลล์มะเร็งในขณะเดียวกันยานี้ก็มีผลทำลายเซลล์ปกติที่
แบ่งต ัวเร็ว เช่น เซลลเ์ยื่อบ ุผิวช ่องป ากแ ละท างเดินอ าหาร เซลลเ์ม็ดเลือด เป็นต้น ทำใหเ้กิดผ ลข ้างเคียงข ึ้น ผลข ้างเคียง
บ างอย่างก็อาจม ีผ ลกระทบต่อภ าวะโภชนาการได้ เช่น
2.3.1 ภาวะคล่ืนไส้ อาเจียน เป็นภาวะที่บ่อยในผู้ป่วยที่ได้รับยาเคมีบำบัด ความรุนแรงขึ้นกับชนิด
ของย าท ี่ได้ร ับ ซึ่งโดยท ั่วไปแ พทย์จะให้ยาแก้อ าเจียนเพื่อป้องกันการคลื่นไส้อาเจียนท ั้งก ่อนและหลังให้ยาเคมีบ ำบัด
ดังนั้น ในช่วงที่ให้เคมีบำบัดโดยเฉพาะ ในสัปดาห์แรกหลังให้ยาเคมี ผู้ป่วยควรรับประทานยาแก้อาเจียนก่อนรับ
ลขิ สทิ ธ์ขิ องมหาวทิ ยาลยั สโุ ขทัยธรรมาธริ าช
