Page 19 - สังคมโลก
P. 19
แนวคิดและพัฒนาการข องร ัฐ 3-17
รฐั สมัยใหมท่ เ่ีกดิ ขนึ้ ในย ุคอ าณานิคม
เหตุการณ์เริ่มเปลี่ยนแปลงไปเมื่อโปรตุเกสยึดมะละกาใน ค.ศ. 151115 และหลังจากนั้นมะละกาก็เปลี่ยน
ผู้ครอบครองเรื่อยไป เช่น ตกเป็นของฮ อลันดาหรือเนเธอร์แลนด์ใน ค.ศ. 1641 การย ึดครองดินแดนเกิดข ึ้นต่อเมื่อ
เทคโนโลยีก ารเดินเรือเจริญเพียงพ อทีจ่ ะท ำใหก้ ารส ่งก ำลังบ ำรุงจ ากป ระเทศเจ้าอ าณานิคมม ายังด ินแ ดนท ีถ่ ูกย ึดค รอง
เปน็ ไปอ ย่างส ะดวก เพราะม ฉิ ะนัน้ ด นิ แ ดนท ีถ่ กู ย ึดค รองจ ะเทา่ กับเปน็ ด นิ แ ดนโดดเดี่ยวท ีถ่ กู ล อ้ มร อบไปด ้วยก องก ำลงั
ของศ ัตรู ซึ่งจ ะไมส่ ามารถด ำรงอ ยูไ่ดอ้ ย่างย าวนาน การย ึดค รองม ะละกาน ีเ้องจ ึงเป็นจ ุดเริ่มต ้นข องก ารส ร้างอ าณานิคม
ในภูมิภาคเอเชียต ะวันออกเฉียงใต้ รวมถึงก ารตั้งอ าณานิคมของส เปนในหมู่เกาะฟ ิลิปปินส์ใน ค.ศ. 1565 ด้วย
แต่ก ารเข้ามายึดค รองเป็นกร ะบวนก ารท ี่เริ่มเกิดขึ้นตั้งแต่คริสต์ศตวรรษท ี่ 17 เป็นต้นไป เช่น การยึดครอง
เกาะชวาด้านตะวันตกของฮอลันดาใน ค.ศ. 1619 ที่นำไปสู่การก่อตั้งเมื่อปัตตาเวีย (Batavia) หรือจาร์กาตาใน
ปัจจุบัน16 การยึดครองเหล่านี้นำมาซึ่งการบังคับใช้แรงงานเพื่อการเพาะปลูก เช่น กาแฟ เป็นต้น การทำการค้าขาย
ภายในภ มู ภิ าคแ ละส ง่ ร ายไดก้ ลบั ไปย งั ป ระเทศเจ้าอ าณานคิ ม การจ ัดต ั้งร ูปแ บบก ารป กครองในร ะยะแ รกย งั ใชล้ ักษณะ
การปกครองแ บบท้องถ ิ่น และอ าศัยผู้ป กครองท้องถิ่นบังคับใช้แรงงานค นในพื้นที่อีกต่อหนึ่ง17
ในกรณีของการยึดครองภาคพื้นทวีปเกิดขึ้นหลังช่วงเวลาการยึดครองดินแดนที่เป็นหมู่เกาะนานมากโดย
เกิดขึ้นในคริสต์ศ ตรว รรษท ี่ 19 (ประมาณ ค.ศ. 1800 เป็นต้นไป) ได้แก่ การที่อ ังกฤษย ึดครองพ ม่าใน ค.ศ. 1824
และมาเลเซียใน ค.ศ. 1826 หรือก ารที่ฝ รั่งเศสย ึดครองก ัมพูชาใน ค.ศ. 1863 เวียดนามใน ค.ศ. 1887 และลาวใน
ค.ศ. 1893
หากนิยามการเกิดขึ้นของรัฐสมัยใหม่ว่าหมายถึงการมีอำนาจเหนือพื้นที่โดยที่ไม่มีอำนาจจากแหล่งอื่นมา
แทรกแซงได้นั้น18 จะพบว่าในบรรดาอาณานิคมที่เกิดจากการจัดรูปแบบการปกครองขึ้นมาใหม่จริง มีโครงสร้าง
การปกครองที่เป็นระบบระเบียบ โดยมีทั้งบางส่วนที่มาจากคนพื้นเมืองและบางส่วนที่เป็นพลเมืองของประเทศ
เจ้าอาณานิคม19 แต่อำนาจอธิปไตยยังไม่สามารถมีได้เนื่องจากการเป็นอาณานิคม การจัดการด้านดินแดน หน่วย
การปกครอง หรือทรัพยากรล้วนแต่เป็นไปตามความประสงค์ของเจ้าอาณานิคมทั้งสิ้น20 ฐานะขององค์การปกครอง
ที่เกิดขึ้นใหม่จึงเป็นแต่เพียงหน่วยการปกครองของประเทศแม่หรือประเทศเจ้าอาณานิคมเท่านั้น มีข้อยกเว้นเพียง
ประเทศเดียวที่กลายเป็นรัฐสมัยใหม่ในช่วงเวลานี้ คือราชอาณาจักรสยามในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอม-
เกล้าเจ้าอ ยู่ห ัว (ค.ศ. 1868-1910) แห่งร าชวงศจ์ ักรี ที่ม ีท ั้งก ารจ ัดร ูปแ บบก ารป กครองแบบใหม่แ ละม ีอ ำนาจเหนือพ ื้นที่
โดยไมต่ กเปน็ อ าณานคิ ม แตก่ ารเกิดข ึน้ ข องร าชอ าณาจกั รส ยามส มัยใหมก่ เ็ ป็นผ ลพ วงจ ากก ารม าถ งึ แ ละก ารบ ีบค ั้นของ
ชาตติ ะวนั ต กอ ยูด่ ี เนือ่ งจากด นิ แ ดนร อบข า้ งต า่ งต กเปน็ อ าณานคิ ม ความห วัน่ เกรงท จี่ ะต อ้ งต กเปน็ อ าณานคิ ม การเจรจา
15 Leonard Y. Andaya. “Interactions With The Outside of The World and Adaptation in Southeast Asian Society,
1500-1800”, The Cambridge History of Southeast Asia Volume 1 From Early Time to c. 1800, ed. Nicolas Tarling. Cambridge:
Cambridge University Press, 2008, p. 354. การมาถึงข องช าติตะวันตกนั้นต่างฝ ่ายต ่างมา เพื่อแสวงหาผ ลป ระโยชน์ และในห ลายครั้งนำไป
สู่ความข ัดแย้งซ ึ่งก ันแ ละกัน ตัวอย่างท ี่ชัดเจนคือก รณีข องก ารย ึดครองมะละกาท ี่มีการเปลี่ยนเจ้าของไปมาตั้งแต่โปรตุเกส ฮอลันดา และในที่สุด
อังกฤษใน ค.ศ. 1824 โปรดด ู Ibid
16 Ibid., p. 349.
17 Anthony Reid, “Economic and Social Change, c. 1400-1800,” p. 488.
18 ประเด็นเกี่ยวกับน ิยามข องรัฐสมัยใหม่ โปรดด ูในตอนต่อไป ตอนที่ 3.2 “แนวคิดที่ว่าด ้วยองค์ประกอบข องรัฐ”
19 ตัวอย่างของการจ ัดองค์การในลักษณะน ี้ เช่น การจัดร ูปแบบการปกครองโดยให้สุลต่านแ ละข ้าราชการในด ินแ ดนแ ถบมลายูเข้ามา
ร่วมในสภามนตรีแ ห่งรัฐ (State Council) ในกรณีข องอังกฤษ หรือการให้โอกาสคนพื้นเมืองในฟ ิลิปปินส์เลือกสมาชิกกรรมการจ ังหวัด 1 ใน 3
ของสมาชิกทั้งหมดในกรณีของสหรัฐอเมริกา โปรดดู จอห์น แบสติน และ แฮรี่ เจ เบ็นดา ประวัติศาสตร์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้สมัยใหม่
หน้า 51 และ 56
20 จอห์น แบส ติน และ แฮร ี่ เจ เบ็นด า ประวัติศาสตร์เอเชียต ะวันออกเฉียงใต้ส มัยใหม่ หน้า 172-173
ลิขสิทธ์ิของมหาวิทยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธริ าช
