Page 39 - การผลิตสัตว์
P. 39
การผลิตโคเนื้อและกระบือ 8-37
กจิ กรรม 8.2.1
พนั ธ์ุกระบอื แ บง่ ออกเปน็ ก ี่กลมุ่ อ ะไรบ า้ งและในการคัดเลอื กกระบอื ควรพ ิจารณาอยา่ งไร
แนวต อบก ิจกรรม 8.2.1
พนั ธ์ุกระบอื ม อี ยู่ 2 กลุม่ คือ กระบือปลักและกระบอื แ มน่ ำ้ โดยการคัดเลือกก ระบอื ม าเล้ียงเพอ่ื ผลติ ใน
เชงิ ธ รุ กจิ ห รอื เพอ่ื ใหเ้ นอื้ น น้ั จ ะอ าศยั ห ลกั ว ชิ าการ โดยท ว่ั ไปม หี ลกั ก ารค ดั เลอื กเชน่ เดยี วกนั ก บั โคเนอ้ื สว่ นก ารค ดั
เลือกกระบือเพื่อใชแ้ รงงานนั้นจ ะอ าศัยภ ูมปิ ัญญาทส่ี บื ท อดต อ่ ๆ กันม าในการคัดเลอื ก
เรอ่ื งท ี่ 8.2.2
การเลยี้ งก ระบือ
ในอ ดีตป ระเทศไทยมีก ารเลี้ยงก ระบือก ันเป็นจ ำนวนมาก โดยเฉพาะในภ าคอ ีสาน ส่วนใหญ่จ ะเลี้ยงไว้เพื่อใช้
งานแ ละเพื่อนำเนื้อม าบร ิโภค แต่ระบบก ารผลิตท างการเกษตรเปลี่ยนไป ม ีก ารนำเครื่องจักรมาใช้แ รงงานแทนกระบือ
การเลี้ยงกระบือก ็ลดล งแ ต่ในป ัจจุบันเกิดว ิกฤตน้ำมันร าคาแพง ทำให้เกษตรกรบางส ่วนห ันก ลับมาใช้แ รงงานกระบือ
เพิ่มม ากข ึ้น ในก ารจ ัดการเลี้ยงด ูก ระบือน ั้นไม่ย ุ่งย ากเหมือนโค เนื่องจากก ระบือเป็นส ัตว์ท ี่เลี้ยงง ่าย ทนโรค กินอ าหาร
ได้เกือบท ุกชนิด ซึ่งในก ารเลี้ยงก ระบือมีร ายล ะเอียดดังต ่อไปน ี้
1. การผสมพันธ์ุก ระบือ
โดยปกติก ระบือจะโตเป็นหนุ่มเป็นสาวพร้อมที่จะผสมพ ันธุ์ เมื่อเพศผู้ม ีอายุ 3 ถึง 4 ปี เพศเมียม ีอายุ 2–3 ปี
แล้วแ ต่ความส มบูรณ์ของกระบือ จะใช้พ ่อพ ันธุ์ 1 ตัว คุมฝูงแม่พันธุ์ได้ไม่เกิน 25 ตัว แต่ถ้าแ ยกพ ่อพ ันธุ์แ ละแ ม่พันธุ์
เลี้ยงต ่างหากกัน พ่อพันธุ์ 1 ตัว สามารถค ุมฝูงเพศเมียได้มากกว่าใช้พ่อพันธุ์คุมฝ ูงเลี้ยงร วมกับแม่พันธุ์ โดยส ังเกตว่า
แม่พ ันธุ์ตัวไหนเป็นส ัดก ็จ ะจ ับเพศผู้เข้าผ สม การสังเกตก ารเป็นสัดข องแม่พ ันธุ์ กระบือท ี่แ สดงอ าการเป็นสัดจ ะแ สดง
อาการต ่างๆ เช่น เอาห ัวช นเพศผ ู้เหมือนห ยอกล ้อ เอาห ัวค ลอเคลียใต้ค อแ ละท ้องข องเพศผ ู้ ใช้ล ำต ัวถ ูล ำต ัวเพศผ ู้ เดิน
นำห น้าโดยห ันก ้นใหเ้พศผ ู้ บางค รั้งอ าจจ ะม กี ารย กห างข ึ้น มเีสียงค ำร ามเบาๆ ปัสสาวะบ ่อยๆ เมื่อพ บอ าการเป็นส ัดข อง
แม่พ ันธุ์น านป ระมาณ 24 ชั่วโมงแ ล้ว ก็ท ำการผ สม อาจใช้ว ิธีก ารให้พ ่อพ ันธุ์ผ สมโดยตรงห รือผ สมเทียมก ็ได้ หากผ สม
ไม่ต ิดจะก ลับมาเป็นสัดอ ีกทุกๆ 28–46 วัน ให้ทำการผ สมใหม่ แต่ถ้าแ ม่พันธุ์ไม่เป็นสัดในระยะเวลา 1 เดือน ก็ถ ือว่า
ผสมติดแ ละตั้งท้อง (ประสบ บูรณมานัส 2520)
2. การจ ัดการเลีย้ งแ ม่กระบอื อ ้มุ ทอ้ งถึงค ลอดล ูก
เมื่อกระบือแม่พันธุ์ต ั้งท ้องแ ล้ว ควรมีก ารจัดการเลี้ยงดูให้ดีขึ้นเนื่องจากขณะนี้แม่พ ันธุ์ต้องการโภชนะต่างๆ
ในอาหารเพื่อเลี้ยงลูกในท้องด้วย ดังนั้น จึงควรจัดหาหญ้าสดหรืออาหารหยาบคุณภาพดีให้กินเต็มที่และอาจเสริม
อาหารขน้ วนั ล ะ 1–2 กโิ ลกรมั กรณที ร่ี า่ งกายกระบอื ผ อม ไมส่ มบรู ณ์ หากสมบรู ณด์ แี ลว้ ไมต่ อ้ งเสรมิ และควรมกี อ้ นแรธ่ าตุ
ให้ก ระบือได้เลียก ินอ ย่างอ ิสระ กระบือจะต ั้งท ้องน าน 10 เดือน หรือ 316 วัน ซึ่งนานก ว่าโค (โคตั้งท้อง 282-283 วัน)
การจัดการแม่ก ระบือท้องถ ึงค ลอดลูกมีข้อควรร ะวังดังต่อไปนี้
ลขิ สทิ ธ์ขิ องมหาวทิ ยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธิราช
