Page 17 - ทฤษฎีและแนวปฏิบัติในการบริหารการศึกษา หน่วยที่ 2
P. 17
ทฤษฎีระบบ 2-7
เร่ืองท่ี 2.1.2 ตวั แบบของระบบ
ตัวแบบเป็นภาพจำ�ลองอย่างง่ายของปรากฏการณ์ ภาพจำ�ลองนี้กำ�หนดขึ้นเพื่อเพิ่มความรู้ความ
เข้าใจเกี่ยวกับปรากฏการณ์ทั้งหลายที่เกิดขึ้น ตัวแบบของระบบที่สำ�คัญ 8 ประเภท ได้แก่
1) ตัวแบบเชิงกลศาสตร์
2) ตัวแบบเชิงอินทรีย์
3) ตัวแบบเชิงกระบวนการ
4) ตัวแบบเชิงระบบทั่วไป
5) ตัวแบบของพาร์สันส์
6) ตัวแบบของเกทเซลส์และกูบา
7) ตัวแบบของลิเคอร์ท
8) ตัวแบบของเซงกี
1. ตัวแบบเชงิ กลศาสตร์ (Mechanical Model)
ในศตวรรษที่ 17 หลังจากที่มีการค้นคว้าก้าวหน้าในทางวิทยาศาสตร์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งทาง
ฟิสิกส์ กลศาสตร์และคณิตศาสตร์ นักวิชาการก็หันมาใช้ตัวแบบของวิทยาศาสตร์ธรรมชาติสำ�หรับอธิบาย
ปรากฏการณ์ทางสังคม ระบบสังคมเป็นเสมือนระบบจักรกล มนุษย์เป็นเสมือนวัตถุชนิดหนึ่ง ซึ่งมีกิริยาและ
ปฏิกิริยาต่อกันตามกฎทางกลศาสตร์ พฤติกรรมของมนุษย์สามารถอธิบายได้ด้วยกฎแห่งฟิสิกส์และเคมี
นักวิชาการสำ�คัญที่เป็นผู้ริเริ่มแนวคิดนี้คือ เบนท์ลีย์ (Arthur F. Bentley) เบนท์ลีย์สนใจศึกษา
กลุ่มทางสังคม แต่แทนที่จะศึกษาโครงสร้างแบบทางการของระบบการเมือง เขากลับหันไปสนใจการ
ปฏิสัมพันธ์และกิจกรรมของกลุ่ม คือศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มในลักษณะเครื่องจักรกล หนังสือเรื่อง
กระบวนการของรัฐบาล (The Process of Government) ของเขาซึ่งพิมพ์ใน ค.ศ. 1908 ได้รับยกย่องว่า
เป็นผลงานคลาสสิกเกี่ยวกับการศึกษากลุ่มผลประโยชน์ เขามองกลุ่มในลักษณะหน่วยหน่วยหนึ่งที่รวมกัน
เป็นอันหนึ่งอันเดียว กลุ่มมีความกดดัน ข้อเรียกร้อง ความขัดแย้ง และการประนีประนอม กลุ่มต่างๆ มี
ปฏสิ มั พนั ธต์ อ่ กนั แบบวตั ถกุ ระทบกนั ความสมดลุ ของความกดดนั ระหวา่ งกลุม่ คอื สภาพทีเ่ ปน็ อยูข่ องสงั คม
ดาวลิ่ง (Dowling, 1960: 945) ได้ให้ข้อสังเกตเกี่ยวกับแนวคิดของเบนท์ลีย์ว่า
ความเหมือนกันอีกประการหนึ่งระหว่างแนวคิดของเบนท์ลีย์เกี่ยวกับระเบียบวิธีทางรัฐศาสตร์และ
กฎทางกลศาสตร์อยู่ที่การที่เบนท์ลีย์ยึดถือว่า สังคมเป็นหน่วยรวมหน่วยหนึ่งหน่วยเดียวกัน...ระบบเช่นนี้
ในทางกลศาสตร์ก็คือกลุ่มของวัตถุต่างๆ กลุ่มหนึ่งซึ่งเคลื่อนไหวไปมาด้วยกันในอวกาศภายใต้กฎแห่งการ
เคลื่อนไหวอย่างใดอย่างหนึ่ง เช่น กฎแห่งการดึงดูดของโลก ความคิดเช่นนี้คือความคิดของเบนท์ลีย์เกี่ยว
กับสังคมในฐานะเป็นหน่วยรวมหน่วยเดียวกัน
