Page 67 - ทฤษฎีและแนวปฏิบัติในการบริหารการศึกษา หน่วยที่ 2

ทฤษฎีระบบ 2-57

เรอ่ื งที่ 2.5.1 มโนมตพิ น้ื ฐานของทฤษฎีระบบ 4

มโนมติพื้นฐานของทฤษฎีระบบ 4 คือระบบบริหาร ขึ้นอยู่กับองค์ประกอบของกระบวนการบริหาร
องค์ประกอบที่ต่างกันย่อมทำ�ให้เกิดระบบบริหารที่แตกต่างกัน ทำ�ให้เกิดระบบบริหารขึ้น 4 ระบบ คือระบบ
1 ระบบ 2 ระบบ 3 และระบบ 4 (Likert 1979: 147-156) ในจำ�นวนระบบทั้ง 4 นี้ ระบบ 4 เป็นระบบที่มี
ประสิทธิภาพ.........เป็นระบบในอุดมคติ
องค์ประกอบของกระบวนการบริหารที่ลิเคอร์ทได้วิเคราะห์ว่ามีส่วนสำ�คัญ (key elements) ในการ
กำ�หนดระบบบริหารมีอยู่ 8 ประกอบ (Rensis Likert อ้างถึงโดย Lunenberg and Ornstein, 2004: 53)
คือ
(1) ภาวะผู้นำ�
(2) การจูงใจ
(3) การติดต่อสื่อสาร
(4) ปฏิสัมพันธ์และอิทธิพลที่มีต่อกัน
(5) กระบวนการตัดสินใจ
(6) การกำ�หนดเป้าหมาย
(7) การควบคุมการปฏิบัติงาน
(8) มาตรฐานการปฏิบัติงาน
ในแต่ละองค์ประกอบจะมีวิธีการบริหารที่แตกต่างกัน วิธีการที่แตกต่างกันทำ�ให้เกิดระบบบริหาร
ที่แตกต่างกัน ระบบความแตกต่างกันนี้อาจจ�ำ แนกได้ตั้งแต่น้อยถึงมากหรือสูงถึงตํ่า ระดับที่แตกต่างกันนี้
คือลักษณะสำ�คัญของระบบบริหารแต่ละระบบ
ยกตวั อยา่ งเชน่ การใชภ้ าวะผูน้ ำ� ถา้ ผูน้ �ำ มคี วามไวเ้ นือ้ เชือ่ ใจผูใ้ ตบ้ งั คบั บญั ชานอ้ ยมาก ระบบบรหิ าร
ก็เป็นระบบ 1 ถ้าผู้นำ�มีความไว้เนื้อเชื่อใจผู้ใต้บังคับบัญชามาก ระบบบริหารก็เป็นระบบ 4 ถ้ามีความไว้เนื้อ
เชื่อใจปานกลางแต่เอียงข้างน้อยก็เป็นระบบ 2 ถ้ามีความไว้เนื้อเชื่อใจปานกลางเอียงข้างมากก็เป็นระบบ 3
ดังนี้ เป็นต้น นี่เป็นเพียงตัวอย่างปัจจัยเดียว ปัจจัยอื่นก็พิจารณาในลักษณะเดียวกัน ลักษณะที่แตกต่างกัน
ขององค์ประกอบเหล่านี้ผสมกันก่อให้เกิดระบบบริหาร 4 ระบบที่แตกต่างกัน
ระบบ 4 ถอื เปน็ ระบบทีม่ ปี ระสทิ ธภิ าพมาก เปน็ ระบบบรหิ ารในอดุ มคติ ระบบนีม้ ลี กั ษณะ 3 ประการ
คือ ผู้บริหารใช้ภาวะผู้นำ�แบบสนับสนุน การตัดสินใจเป็นไปโดยการมีส่วนร่วมของกลุ่ม และการที่ผู้บริหาร
กำ�หนดเป้าหมายของหน่วยงานไว้สูง (Likert, 1987)
โดยที่แต่ละระบบมีความแตกต่างกัน จึงได้มีการสร้างเครื่องมือวัดความเป็นระบบขึ้น มีชื่อว่า
ภาพฉายคุณลักษณะขององค์การ (The Profile of Organizational Charaoteristics) เครื่องมือชุดนี้จะ
บอกสภาพปัจจุบันของระบบบริหารว่าเป็นระบบใด (Likert, 1979) สุรัฐ ศิลปอนันต์ เรียกเครื่องมือชุดนี้ว่า