Page 23 - สารัตถะและวิทยวิธีทางสังคมศึกษา
P. 23
สิ่งแวดล้อมศึกษา: การประยุกต์ใช้ในการเรียนการสอนสังคมศึกษา 8-13
เรอ่ื งที่ 8.1.3 ทฤษฎที างสง่ิ แวดล้อมศกึ ษา
เนื่องจากคำ�ว่า “สิ่งแวดล้อม” มีความหมายครอบคลุมถึงทุกสิ่ง ดังนั้น ไม่ว่าจะศึกษาเรื่องอะไรก็
เกี่ยวข้องกับสิ่งแวดล้อมได้ทั้งสิ้น และถึงแม้จะเป็นความจริงที่ว่าทุกสิ่งในสิ่งแวดล้อมนั้นมีความเกี่ยวข้อง
สัมพันธ์ซึ่งกันและกันก็ตาม แต่การศึกษาทุกสิ่งในสิ่งแวดล้อมนั้นก็ไม่ใช่สิ่งแวดล้อมศึกษา อย่างน้อยที่สุด
สิ่งแวดล้อมศึกษาจะต้องมีความเกี่ยวพันกับสิ่งแวดล้อมในแง่ของนิเวศวิทยาอยู่ด้วย เช่น การเรียนเรื่องของ
พลาสติกโดยทั่วไปนั้นไม่ใช่สิ่งแวดล้อมศึกษา แต่ถ้าเป็นการเรียนเรื่องของพลาสติกที่เป็นสาเหตุของการเกิด
ปัญหาสิ่งแวดล้อมนัน้ ถือเปน็ สิ่งแวดลอ้ มศกึ ษา อยา่ งไรก็ตาม ขอบข่ายของสิง่ แวดลอ้ มศกึ ษากย็ งั คงกวา้ งอยู่
มากและเกี่ยวข้องกับหลายวิชา เพื่อที่จะได้รู้ว่าเราจะต้องสร้างอะไรกันบ้างสำ�หรับสิ่งแวดล้อมศึกษา จะยึด
อะไรเปน็ หลกั หรอื จะเนน้ อะไรในการพฒั นาสิง่ แวดลอ้ มศกึ ษา ดงั นัน้ เราจงึ ตอ้ งวางปรชั ญาและแนวความคดิ
ทฤษฎีพื้นฐานของสิ่งแวดล้อมศึกษาไว้ให้ชัดเจน
แทนเนอร์ (Tanner, 1974) ได้กล่าวไว้ว่า แนวความคิดที่จะเป็นประโยชน์สำ�หรับสิ่งแวดล้อมศึกษา
นั้นจะต้องทั้งกว้างและเฉพาะ กล่าวคือ เป็นความคิดของต้นไม้ทั้งต้น ช้างทั้งตัว หรือคนทั้งคน และโดย
สรุป เขาเชื่อว่าสิ่งแวดล้อมจะต้องเน้นความคิดที่เกี่ยวกับโลกในฐานะเป็นยานอวกาศ (spaceship earth)
ต้องเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์และสังคม และระหว่างมนุษย์ด้วยกันเอง ในลักษณะที่เป็นตัวก่อ
ให้เกิด และได้รับผลกระทบจากความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับโลก
สว่ นสแตปป์ และคอ็ กซ์ (Stapp and Cox, 1975) ไดใ้ หค้ วามเหน็ วา่ โปรแกรมสิง่ แวดลอ้ มศกึ ษานัน้
ควรจะช่วยให้นักเรียนมีความเข้าใจในปรัชญาพื้นฐานเกี่ยวกับยานอวกาศ โลก เพราะว่าปรัชญานี้มีขอบข่าย
ที่เหมาะสมกับสิ่งแวดล้อมศึกษา นอกจากนี้ยังสามารถนำ�ไปสอนให้นักเรียนเข้าใจได้ในระดับต่างๆ กัน โดย
รวมเอาความคิดเกี่ยวกับพื้นผิวโลก ซึ่งประกอบด้วย พื้นดิน นํ้า และอากาศ ซึ่งเป็นที่รวมของทรัพยากร
ทั้งหมดที่เรามี และโลกของเราก็มีลักษณะระบบปิด (close system) ที่คงอยู่ด้วยอาศัยพลังงานจากดวง
อาทิตย์ นอกจากนั้น มนุษย์เป็นสิ่งที่มีชีวิตสิ่งหนึ่งในหลายชนิดที่อยู่บนโลก ซึ่งเหมือนกับสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ทั้ง
หลายก็ตรงที่มีชีวิตอยู่ บริโภคทรัพยากร และในที่สุดก็ตาย แต่ไม่เหมือนกันตรงที่ว่ามนุษย์ได้มีการพัฒนา
ระบบเศรษฐกิจ โดยการใช้เทคโนโลยีและทรัพยากรเป็นจำ�นวนมาก ซึ่งนำ�ไปสู่การทำ�ลายสิ่งแวดล้อมอย่าง
รวดเร็ว พร้อมกันนั้นก็ปล่อยของเสียจำ�นวนมากลงสู่สิ่งแวดล้อมด้วย ดังนั้น มนุษย์จึงมีแนวโน้มของการ
พัฒนาในทางที่ทำ�ลายตัวเอง และการกระทำ�ดังกล่าวก็เป็นผลมาจากการตัดสินใจของมนุษย์เอง ดังนั้น การ
ตดั สนิ ใจของมนษุ ยจ์ ะเปน็ ตวั ก�ำ หนดคณุ ภาพสิง่ แวดลอ้ มของมนษุ ยเ์ อง มนษุ ยท์ ัง้ ในรุน่ ปจั จบุ นั และรุน่ ตอ่ ไป
มีหน้าที่ที่จะต้องรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม ซึ่งเห็นแล้วว่าเป็นสิ่งจำ�เป็นต่อความอยู่รอดของทุกคน
ชไมเดอร์ (UNESCO, 1975) มีความเห็นว่าการที่เราจะบรรลุเป้าหมายของสิ่งแวดล้อมศึกษานั้น
สิ่งแวดล้อมศึกษาจะต้องทำ�ให้ทุกคนได้มีความคิดพื้นฐานเกี่ยวกับสิ่งต่างๆ ดังต่อไปนี้
