Page 32 - สารัตถะและวิทยวิธีทางสังคมศึกษา
P. 32
8-22 สารัตถะและวิทยวิธีทางสังคมศึกษา
4. ความสามารถในการรองรบั ของเสยี ด้านนเิ วศวทิ ยา
ความสามารถในการรองรับด้านนิเวศวิทยา (ecological carrying capacity) คือ ระดับการใช้
ประโยชน์สูงสุดของพื้นที่ที่ระบบนิเวศจะแบกรับได้ ก่อนที่สภาพแวดล้อมจะเสื่อมโทรมลงจนยากที่จะแก้ไข
ให้กลับคืนสู่สภาวะเดิมที่เคยเป็น เช่น อัตราส่วนของปริมาณนํ้าเสียในฤดูการท่องเที่ยวต่อความสามารถใน
การรองรับของระบบบำ�บัดนํ้าเสีย ปริมาณการเกิดขยะต่อความสามารถในการจัดเก็บและรวบรวมขยะ ค่า
เฉลี่ยของระดับเสียงต่อวันที่เกินมาตรฐาน
ความสามารถการรองรับจำ�นวนนักท่องเที่ยว เช่น กรณีอุทยานแห่งชาติภูกระดึง ซึ่งเคยมีผู้ศึกษาไว้
และกำ�หนดว่าขีดความสามารถในการรองรับได้สำ�หรับการพักแรมของนักท่องเที่ยวบนภูอยู่ที่ 1,800-2,500
ซึ่งหมายความว่า ภูกระดึงสามารถรองรับนักท่องเที่ยวเข้าพักแรมได้สูงสุดระหว่าง 1,800 คน/คืน และ 2,500
คน/คืน ดังนั้น หากนักท่องเที่ยวเข้าไปพักค้างแรมมากกว่าจำ�นวนที่ระบุข้างต้นแม้แต่เพียงเล็กน้อย การใช้
ประโยชนพ์ ืน้ ทีข่ องนกั ทอ่ งเทีย่ วและการพฒั นาสิง่ อ�ำ นวยความสะดวกรองรบั กจ็ ะสรา้ งความกระทบกระเทอื น
ต่อองค์ประกอบใดองค์ประกอบหนึ่งของระบบนิเวศ (เช่น การอัดแน่นตัวของดินบริเวณลานกางเต็นท์ เส้น
ทางเดินเท้า ฯลฯ) และอาจส่งผลกระทบไปถึงองค์ประกอบอื่นๆ ที่เชื่อมโยงกันตามธรรมชาติเป็นแบบลูกโซ่
(เช่น ทำ�ให้นํ้าไหลซึมลงดินได้น้อย จึงทำ�ให้พืชพรรณบริเวณข้างเคียงขาดนํ้า ไม่เจริญเติบโตตามปกติ) จน
อาจทำ�ให้ระบบนิเวศธรรมชาติโดยรวมของภูกระดึงได้รับความเสียหาย หรือถูกเปลี่ยนสภาพไปจากเดิม
นอกจากนี้ การที่มีปริมาณนักท่องเที่ยวเกินความสามารถในการรองรับด้านนิเวศวิทยาที่กำ�หนดยังก่อให้เกิด
ปัญหามลภาวะต่างๆ ตามมา ตั้งแต่เรื่องขยะ นํ้าเสีย แสง และเสียง (ธีรยุทธ กำ�ศิริพิมาน 2553)
แนวคิดเกี่ยวกับความสามารถในการรองรับด้านนิเวศวิทยาควรได้มีการนำ�ไปศึกษาและกำ�หนด
เป็นขอบเขตของการพัฒนาเพื่อความยั่งยืน (sustainable development) โดยพิจารณาทั้งในมิติคุณภาพ
(quality) ความต่อเนื่อง (continuity) และความสมดุล (balance) เพื่อความอยู่รอดในการดำ�รงชิวิตของ
มนุษย์ต่อไป
5. ความยั่งยนื
มโนมติเรื่อง “ความยั่งยืน” (sustainability) เป็นประเด็นเกี่ยวข้องกับการจัดการทรัพยากร (re-
source management) ทั้งที่เป็นทรัพยากรที่ฟื้นตัวได้ และฟื้นตัวไม่ได้ การใช้ทรัพยากรเหล่านี้ขึ้นอยู่กับ
การเลือกดำ�เนินชีวิต (lifestyle choices) และค่านิยมของคน
ดงั นัน้ ในการพจิ ารณาประเดน็ การจดั การทรพั ยากรอยา่ งยัง่ ยนื เพือ่ การด�ำ รงชพี อยูไ่ ดข้ องทกุ ชวี ติ ใน
อนาคตนั้น เราควรได้ตระหนักถึงผลกระทบจากการเพิ่มขึ้นของประชากรโลกและการใช้ทรัพยากรที่มีจำ�กัด
โดยควรให้ประชาชนมีความรู้และมีพฤติกรรมสิ่งแวดล้อมที่พึงปรารถนา (ecological literate) เพื่อปกป้อง
สิ่งแวดล้อม และลดผลกระทบปัญหาสิ่งแวดล้อมที่เกิดจากการกระทำ�ของมนุษย์
